Në provincën As-Suwayda në Sirinë jugore, përleshjet e përgjakshme ndëretnike dhe fetare midis fiseve druze siriane dhe fiseve lokale beduine vazhdojnë pa pushim, pavarësisht regjimit të “armëpushimit të menjëhershëm” të futur më 19 korrik nga presidenti i përkohshëm i vendit, Ahmed al-Sharaa.
Numri i të vdekurve në përleshjet në Suwayda ku janë përfshirë grupe të armatosura druze dhe beduine, si dhe forca qeveritare nga Damasku dhe ushtria izraelite, ka tejkaluar 1,100 , sipas Observatorit Sirian për të Drejtat e Njeriut me seli në Londër. Dhuna në rajon kishte filluar të qetësohej ditët e fundit pasi Siria dhe Izraeli ranë dakord për mënyrat për t’i dhënë fund armëpushimit në Suwayda – vetëm për t’u ndezur përsëri.
Më shumë se 600 druzë janë vrarë javën e kaluar, përfshirë rreth 300 civilë, të cilët dyshohet se u vranë nga forcat e sigurisë që ishin pak a shumë nën kontrollin e al-Sharaa. Gjithashtu janë vrarë më shumë se 300 ushtarë dhe oficerë policie qeveritarë dhe më shumë se 80 arabë beduinë.
Të paktën 15 persona u vranë në sulmet ajrore izraelite. Izraeli ka një komunitet të madh druzësh dhe autoritetet e vendit thonë se janë të përgatitura të mbrojnë anëtarët e këtij grupi etnik dhe fetar përtej kufijve të tij, në territorin sirian.
Më 19 korrik, përfaqësuesit e fiseve beduine njoftuan tërheqjen e forcave të tyre të armatosura nga qyteti i As-Suwayda, i cili u bë qendra kryesore e përleshjeve javën e kaluar. Më parë, autoritetet e vendit njoftuan gjithashtu tërheqjen e trupave nga As-Suwayda – pasi Izraeli e kërkoi këtë, duke akuzuar Damaskun për persekutimin e druzëve dhe se trupat qeveritare de facto i ndihmojnë kundërshtarët e tyre, beduinët. Megjithatë, beduinët më pas kaluan përsëri në ofensivë.
Një pjesë e territorit të Sirisë ende nuk kontrollohet nga autoritetet qendrore. Që nga përmbysja e regjimit të Bashar al-Assad dhe ardhja në pushtet e ish-rebelëve islamistë të udhëhequr nga al-Sharaa, shpërthime dhune mbi baza ndëretnike dhe fetare kanë ndodhur disa herë në Siri. Përveç arabëve sunitë (një shumicë prej 80 përqind, që i përkasin fiseve të ndryshme, si dhe të paktën 300 mijë refugjatëve palestinezë), vendi është i banuar nga kurdët (pakica më e madhe, më shumë se 10 përqind), druzët, alevitët, turkmenët, arabë të krishterë (të të gjitha besimeve, nga katolikët dhe protestantët te ortodoksët e kishave të ndryshme), armenët, asirianët dhe shumë të tjerë.
Gjakderdhja në Sirinë jugore filloi në mbrëmjen e 11 korrikut me një seri rrëmbimesh dhe vrasjesh nga arabët beduinë vendas dhe druzët, të cilët e urrejnë njëri-tjetrin, në një rajon ku ata janë në armiqësi për shekuj me radhë. Në veçanti, beduinë të armatosur i zunë pritë një kamioni perimesh të një tregtari druz, e grabitën atë dhe e rrahën rëndë shoferin – pas së cilës druzët filluan të hakmerreshin.
Luftëtarët druzë filluan të sulmonin fshatrat beduine, duke vrarë, rrëmbyer dhe torturuar civilë, përfshirë gra dhe fëmijë, dhe duke i detyruar të tjerët të iknin. Video dhe foto u shfaqën në internet, duke treguar, për shembull, një militant druz që pozonte pranë një kufome të gjymtuar të varur përmbys në një shtyllë, ndërsa një tjetër mbante kokën e një fëmije të prerë. Një video tjetër thuhet se tregonte druzët që mbanin kufoma beduinësh në kapotat e makinave të tyre. Në të njëjtën kohë, beduinët, të cilët akuzuan druzët për spastrim etnik, filluan të shkatërronin vendbanimet e tyre në kundërpërgjigje.
Në Sirinë jugore (duke përfshirë Lartësitë e Golanit, të cilat tani janë aneksuar nga Izraeli, dhe tokat ngjitur me to në jugperëndim), Druzët u shfaqën për herë të parë në shekullin e 19-të, kur ata u zhvendosën këtu nga jugu i asaj që tani është fqinj me Libanin (në një kohë kur të gjitha këto toka ishin pjesë e Perandorisë Osmane). Druzët shpejt dëbuan me forcë shumicën e beduinëve vendas nga këto toka – pas së cilës armiqësia midis tyre praktikisht nuk ka pushuar kurrë.
Ndër të tjera, provinca e As-Suwayda ishte dhe mbetet një qendër e rëndësishme për trafikimin e drogës, duke përfshirë fenitilinën (e quajtur edhe Captagon), e cila prodhohej në shkallë industriale nën regjimin e mëparshëm të Bashar al-Assad në Siri, heroinën afgane dhe hashashin vendas. Shumë ekspertë në rajon kanë arsye të besojnë se Sheikh Hikmat al-Hixhri, udhëheqësi shpirtëror i druzëve sirianë, është gjithashtu i përfshirë drejtpërdrejt në tregtinë e drogës.
Një postim nga rrjeti X, me tekstin: “Udhëheqësi shpirtëror i As-Suwayda, Hikmat al-Hijri, bën thirrje për krijimin e një korridori për në Sirinë lindore të kontrolluar nga kurdët, si dhe një kalim kufitar me Jordaninë. Kjo do të lejonte që industria e drogës e epokës së Assadit të ringjallej në nivelin e saj të mëparshëm – gjë që, besohet, i lejon atij të financojë milicitë nën kontrollin e tij.”
Shkencëtari politik, orientalisti dhe eksperti i rajonit, Vasily Semenov, në një intervistë me Radio Liberty, flet për sa konfuze është bërë situata në Es-Suwayda dhe sa e vështirë do të jetë për autoritetet qendrore në Damask ta stabilizojnë atë:
– Pas serisë së vrasjeve dhe rrëmbimeve që filloi në Es-Suwayda, mbërritën trupa besnike ndaj Damaskut, të cilat supozohej të rivendosnin rendin. Por, siç ndodh shpesh, gjithçka shkoi keq. Është e rëndësishme të theksohet se edhe midis vetë druzëve sirianë nuk ka unitet tani. Me sa duket, shumë prej tyre kanë qenë të prirur të bashkëpunojnë me Damaskun në gjashtë muajt e fundit, para së gjithash grupi i madh druz Rijal al-Karam. Udhëheqësi i tyre Laith al-Balous mbështet dialogun me Ahmed al-Sharaa, refuzon ndërhyrjen izraelite dhe avokon për unitetin e Sirisë.
Postim nga rrjeti X, me tekstin: “Udhëheqësi Druze, Laith al-Balous, në një intervistë me Aljazera TV, shpjegon qëndrimin e komunitetit ndaj qeverisë siriane. Ai thekson se disa individë po luajnë lojëra politike në emër të të gjithë popullit Druze, duke nxitur përçarje dhe duke bërë thirrje për ndarjen e Sirisë. Al-Balous riafirmon mbështetjen e tij për qeverinë siriane, e cila, sipas tij, shpreh shpresat dhe aspiratat e popullit sirian. Ai kundërshton fuqimisht ndërhyrjen izraelite dhe çdo thirrje për ndërhyrje të huaj në Siri.”
Udhëheqësi shpirtëror Hikmat al-Hijri dhe grupi i tij, Këshilli Ushtarak i As-Suwayda, kanë qenë gjithmonë të parët që kanë kundërshtuar al-Sharaa-n. Ata kishin bashkëpunuar prej kohësh me Assadin para rënies së regjimit. Këta Druzë nuk i lejuan trupat e regjimit të ri të hynin në As-Suwayda për herë të parë në fillim të vitit 2025. Tani ata po kërkojnë autonomi të plotë nga Damasku dhe mirëpresin ndërhyrjen e Izraelit në punët e Sirisë. Vetë Al-Hijri e ka quajtur më parë Ahmed al-Sharaa-n një “terrorist të lig” disa herë.
Këtë javë, kur një kolonë ushtarake qeveritare (kryesisht e përbërë nga ish-luftëtarë të Hayat Tahrir al-Sham, të cilët kishin fituar luftën në dhjetor) arriti në qytet, mbështetësit e al-Hijri u zunë pritë, duke vrarë dhe plagosur shumë ushtarë. Më pas, qyteti filloi të vriste, torturonte dhe poshtëronte druzët – dhe, si gjithmonë, viktimat më të këqija ishin civilët e pafajshëm.
– A mund të themi se trupat e al-Sharaa-s në një mënyrë ose në një tjetër u rreshtuan me fiset lokale beduine, armiqtë e druzëve?
– Është mjaft e mundur që al-Sharaa dha urdhrin për të marrë thjesht kontrollin e situatës në provincë dhe kryeqytetin e saj me të njëjtin emër, duke ndarë palët kundërshtare dhe duke ndaluar dhunën. Megjithatë, ushtria e re siriane përbëhet nga njerëz që nuk kanë parë asgjë në jetën e tyre përveç luftës civile më brutale. Shumë prej tyre ishin dhe mbeten islamistë të bindur, sunitë, veçanërisht një numër komandantësh që nuk janë shumë besnikë ndaj presidentit të përkohshëm sirian. Dhe çdo minoritet, dhe veçanërisht alavitët dhe shiitët – dhe ata gjithmonë i kanë konsideruar Druzët si të tillë – si armiq të egër.
Për shembull, ekziston një video e tmerrshme në internet në të cilën luftëtarët qeveritarë, të kërcënuar me armë dhe duke bërtitur “Allahu Ekber!”, i detyrojnë burrat druzë me rroba civile të hidhen nga një ballkon i lartë dhe qëllojnë mbi ta në mënyrë që viktimat të mos hezitojnë.
E gjithë kjo të kujton një masakër të ngjashme të përgjakshme që ndodhi marsin e kaluar në provincën bregdetare të Latakias. Në atë kohë, alavitët, të cilët kishin kaluar në ilegalitet dhe ishin elita nën Bashar al-Assad dhe i mbetën besnikë atij, filluan të zinin pritë ushtrisë dhe zyrtarëve të qeverisë së re. Dhe më pas përforcimet që erdhën nga Damasku për të ndihmuar sunitët vendas kryen një masakër të vërtetë të alavitëve. Pati edhe hakmarrje kundër sunitëve atje, por padyshim që kishte më shumë alavitë midis viktimave.
Pastaj, siç e dimë, trupat qeveritare siriane, të cilat kishin hyrë tashmë në qytetin e As-Suwayda ose ishin në periferi të tij, sulmuan Forcat Ajrore Izraelite. Si rezultat, forcat e al-Sharaa pothuajse u larguan nga provinca, dhe As-Suwayda ra përsëri në duart e militantëve Druze – dhe të cilët madje arritën të grindeshin me njëri-tjetrin?
– Së pari, një pjesë e qytetit kontrollohet ende nga beduinët vendas, të cilët nuk kanë shkuar askund, ata e konsiderojnë këtë tokë të tyren. Ata madje u betuan të mos pinë kafe deri në fitoren e plotë – a mund ta imagjinoni se çfarë do të thotë kjo për beduinët?
Nuk dihet se çfarë po bëjnë tani luftëtarët e grupit “Rijal al-Karam” të Lais al-Balus, të cilët ishin të vendosur të bashkëpunonin me autoritetet e reja në Damask. Ka informacione se grupi ka vuajtur shumë dhe arsenalet e tij janë shkatërruar. Ndërkohë, raportohet se shumë fise beduine tashmë po planifikojnë të lëvizin në jug nga Siria verilindore për të “shpëtuar vëllezërit e tyre nga Druzët”.
“Është e mundur që sjellja e fundit e forcave qeveritare vetëm sa e ka shtyrë më tej shumicën e Druzëve drejt bashkëpunimit të mëtejshëm me Izraelin dhe i ka bindur ata se vetëm autonomia e plotë, në kufi me pavarësinë, dhe ushtria e tyre mund të garantojnë sigurinë e tyre”, beson Vasily Semenov .
Në mbrëmjen e 19 korrikut, mes një përshkallëzimi të mprehtë të dhunës në provincën As-Suwayda, Izraeli shprehu përsëri shqetësim serioz për situatën e të gjitha pakicave etnike dhe fetare në Sirinë e sotme. “Në Siri nën al-Sharaa, të jesh anëtar i një pakice, qoftë kurd, druz, alavit apo i krishterë, është jashtëzakonisht e rrezikshme. Kjo është konfirmuar shumë herë gjatë gjashtë muajve të fundit”, tha Ministri i Jashtëm izraelit Gideon Saar. Në të njëjtën kohë, sipas Reuters, autoritetet izraelite kanë lejuar përkohësisht një kthim të kufizuar të forcave të sigurisë së brendshme siriane në As-Suwayda për 48 orë.
Ndërkohë, një katastrofë humanitare po zhvillohet në të gjithë provincën e As-Suwayda – për më shumë se një javë nuk ka ushqim, energji elektrike, ilaçe apo instrumente në spitale, karburant apo edhe ujë të pijshëm. Gjithashtu nuk ka lidhje interneti. Si pasojë e përleshjeve dhe zjarrvënies, pjesa rezidenciale e qytetit të As-Suwayda është dëmtuar rëndë. Gjysmëhëna e Kuqe Siriane dërgoi atje një konvoj humanitar, i cili përfshinte 32 kamionë me ujë të pijshëm, miell, ilaçe dhe karburant. Megjithatë, askush nuk e di se si dhe kur do të jetë në gjendje të mbërrijë atje.
Siç rrëfen Vasily Semenov , pasditen e 20 korrikut u bë e ditur se ishte arritur një marrëveshje e re midis Damaskut dhe Izraelit (mbrojtës i udhëheqësit shpirtëror të Druzëve sirianë, Hikmat al-Hixhri dhe grupit të tij, Këshillit Ushtarak të Es-Suwayda, i cili udhëhiqet, ndër të tjerë, nga shumë ish-oficerë të ushtrisë së Bashar al-Assad):
– Supozohet se forcat al-Sharaa megjithatë do të marrin kontrollin e provincës dhe në një farë mënyre do të rivendosin rendin atje, dhe të gjitha grupet lokale nga të gjitha anët do të dorëzojnë armët e tyre të rënda dhe do të integrohen në strukturat e ushtrisë shtetërore. Personalisht, kam shumë pak besim në të gjitha këto.
Vetë qeveria izraelite ndodhet sot në një udhëkryq. Opsioni i parë për kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu është të mos ndërhyjë shumë në luftën në Es-Suwayda, duke shpresuar në premtimet e mëparshme të Ahmed al-Sharaa për të përmirësuar marrëdhëniet me Izraelin, në një farë mënyre, dhe për të filluar ta ndihmojë atë të shkatërrojë armiqtë në rajon, kryesisht Hezbollahun libanez pro-iranian. Ky opsion, rastësisht, mbështetet nga Uashingtoni dhe administrata e Presidentit Donald Trump. Dhe opsioni i dytë është të nxitojë me të gjitha forcat për të mbrojtur druzët sirianë. Gjë që do të kontribuojë në federalizimin e Sirisë në mënyrën e Irakut fqinj. Domethënë, të dobësojë qeverinë qendrore në Damask duke formuar qeveri autonome rajonale me milicitë e fuqishme lokale të armatosura.
Në fund të fundit, nëse fuqia e al-Sharaa-s forcohet, kjo mund të çojë gjithashtu në shndërrimin e Sirisë në një parapost të Turqisë, e cila gjithmonë ka mbështetur al-Sharaa-n dhe që po bëhet gjithnjë e më armiqësore ndaj Izraelit. Presioni mbi Netanyahun nga komuniteti izraelit Druze gjithashtu funksionon në favor të opsionit të dytë. Druze izraelitë tashmë kanë filluar të bllokojnë rrugët në vetë Izraelin dhe të kërcënojnë me trazira nëse Netanyahu nuk i ndihmon vëllezërit e tyre në anën tjetër të vijës së armëpushimit.
Pyetja e madhe është nëse trupat e al-Sharaa do të kenë kohë dhe do të jenë në gjendje të hyjnë përsëri në Es-Suwayda dhe të shpëtojnë druzët nga hakmarrja beduine – apo nëse ata vetë do të fillojnë përsëri t’i masakrojnë ata së bashku me beduinët. Është e vërtetë, tani ka raportime se forcat qeveritare të kontrolluara nga Damasku po bllokojnë rrugët në të gjithë Sirinë që të çojnë në provincën Es-Suwayda me qëllim që të ndalojnë fluksin e beduinëve të armatosur që shkojnë atje nga të gjitha provincat e tjera siriane. Një gjë është e qartë – se do të ketë shumë më tepër gjakderdhje atje në të ardhmen e afërt”, është i sigurt Vasily Semenov .
