Kroacia po shënon 30-vjetorin e çlirimit të saj nga pushtimi i pjesshëm me një paradë ushtarake. Por festimi ngre pyetje të shumta – në lidhje me pozicionin aktual të Kroacisë dhe të kaluarën e saj.

 

Në ditët në vijim, Kroacia do të festojë 30-vjetorin e operacionit të saj ushtarako-policor “Stuhia” (Oluja), duke përfshirë një paradë ushtarake, ose më saktë një paradë të forcave të armatosura. Eventi ka zgjuar më shumë vëmendje, sepse është “jubilar”.

Për shembull, është rënë dakord për një armatim të ri masiv të shteteve anëtare të NATO-s. Kjo do të kërkojë më shumë se dyfishin e investimeve buxhetore sesa sot, kështu që një shpenzim i tillë duhet të justifikohet.

Disa nga pjesët më të fundit të pajisjeve të shtrenjta ushtarake që Kroacia ka blerë së fundmi u përdorën në këtë paradë. Po bëhen edhe përgatitje të përshpejtuara për rivendosjen e shërbimit të detyrueshëm ushtarak në Kroaci. Kjo është parada e katërt në historinë 34-vjeçare të Republikës së Kroacisë.

Asnjë konkurrencë e re me fqinjët

Me analistin e pavarur politik Davor Gjener, biseduam për një tezë që është theksuar javët e fundit nga një pjesë e publikut – se parada organizohet kryesisht për shkak të mesazhit për Serbinë, e cila për këtë arsye së shpejti, në shtator, do të organizojë paradën e saj si përgjigje ndaj këtij mesazhi.

“Nuk ka arsye për të krahasuar dy paradat, thjesht sepse Kroacia është në NATO. Por është sigurisht e qartë se Aleksandar Vuçiq këmbëngul fuqimisht në këtë krahasim”, thotë Gjener.

“Për shembull, ai ishte shumë i interesuar për faktin se për sa i përket indekseve të gatishmërisë ushtarake në vitet e fundit, Serbia e ka tejkaluar Kroacinë”, shtoi ai, “ndërsa këtu nuk kishte ndonjë shqetësim të veçantë për këtë”.

Ashtu si disa analistë të tjerë në Kroaci, Gjener beson se realisht nuk ka vend për tezën se dy vendet fqinje po provokojnë njëri-tjetrin përmes këtyre ngjarjeve. Nga perspektiva kroate, fokusi është më shumë në aspekte të tjera, të cilat janë shumë më të rëndësishme sesa çdo përballje e re fqinjësore. “Të dyja kanë të bëjnë me kontekstin e NATO-s dhe nuk kanë të bëjnë fare me Serbinë”, thekson Gjener.

Kjo ka të bëjë kryesisht me rirregullimin e fundit të marrëdhënieve në NATO, pas sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës dhe fillimit të mandatit të dytë të Presidentit të SHBA-së Donald Trump.

“Periudha e njohur si Pax Americana ka kaluar, por tani gjithçka është bërë e dyshimtë dhe problematike, mbi të gjitha kostoja e mbrojtjes së Evropës. Lidhur me këtë është ridizajnimi i përgjithshëm i marrëdhënieve ekonomike dhe politike midis shteteve dhe kontinenteve. Kroacia po kërkon vendin e saj në këtë. Dhe në veçanti, po kërkon një mënyrë për të kompensuar disi koston e planifikuar të ushtrisë. Të përdorë armatimet për të zhvilluar industrinë e saj”, thotë ai.

Kostot e dhimbshme të armatimeve

“Megjithatë, për momentin, kemi vetëm dy korporata të rëndësishme në këtë, HS Produkt dhe Shestan Bush, me risi nga kompania Orka që duken interesante. Nga ana tjetër, është jashtëzakonisht e pakëndshme që Kroacia ka shkatërruar industrinë e saj të ndërtimit të anijeve, kështu që tani nuk ka më kapacitet për të ndërtuar flotën e saj ushtarake. Duhet të ketë një të tillë, edhe për shkak të rojes bregdetare”, përfundoi Davor Gjener.

Supozimi imponohet se Kroacia do të dalë në krye ekonomikisht kur bëhet fjalë për armatimet. Rritja e sistemit ushtarak do të jetë e vështirë për t’u justifikuar dhe pasojat do të ndihen në shpenzimet publike civile.

Ivan Shiber, një ekspert në psikologjinë politike dhe marketingun, profesor në Universitetin e Zagrebit, beson se po shohim të gjithë Kroacinë që përpiqet të gjejë mbështetje për të justifikuar logjikën e qeverisë dhe situatën e përgjithshme.

Kostot dhe parada

“Këto nuk janë fjalë shumë të ashpra”, thotë Shiber për DW, “sepse ka të bëjë me çështjet politike, ekonomike dhe demografike. Numri i rrumbullakosur i përvjetorit të Operacionit Stuhia është praktik për reklamim. Megjithatë, unë do ta krahasoja këtë paradë dhe koston e saj sigurisht të konsiderueshme me atë përkujtim modest dy muaj e gjysmë më parë.”

Bashkëbiseduesi ynë po i referohet festimit të 70-vjetorit të përfundimit të Luftës së Dytë Botërore në Kroaci. Qeveria ka qenë mjaft e rezervuar për këtë.

Shiber këmbëngul në qëndrimin se prezantimi i armëve nuk mund të ketë aq rëndësi për Kroacinë sa do të ishte përfaqësimi konsistent i politikës kombëtare dhe një pozicion i besueshëm në marrëdhëniet ndërkombëtare.

“Autoritetet shtetërore kroate duhet të përputhen me kushtetutën tonë”, thotë ai për festimin e Operacionit Stuhia dhe blerjen e armëve të reja.

Pas kësaj politike të armatimit intensiv duhet të ketë, sipas tij, edhe një politikë konkrete të marrëdhënieve me të kaluarën e Kroacisë.