Nën hijen e përpjekjeve të Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, për të ndërmjetësuar paqen në Ukrainë dhe mosmarrëveshjeve tarifore me pothuajse çdo vend në botë, ka dalë lajmi se ai ka shpallur luftë për herë të parë në të dy mandatet e tij.
Sipas korrespondentëve të mediave kryesore amerikane nga Shtëpia e Bardhë, Trump nënshkroi një urdhër sekret drejtuar Pentagonit për të përgatitur opsione ushtarake – duke përfshirë dronë, ndërhyrje detare dhe të mundshme me raketa kundër karteleve të drogës në Amerikën Latine.
Rregullorja nuk përmend asnjë vend specifik, përveç se përjashtohet çdo ndërhyrje në Meksikë, edhe pse karteli famëkeq Sinaloa vepron atje.
Baza ligjore për një vendim të tillë u krijua nga administrata Trump duke i përcaktuar kartelet e drogës si grupe terroriste, veprimet e të cilave kërcënojnë funksionimin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Një etiketë e tillë i lejon ushtrisë të kryejë operacione në det dhe potencialisht në tokë të huaj, të cilat përfshijnë vrasjen ose kapjen e anëtarëve të dyshuar të kartelit.
Përdorimi i forcës ushtarake në këtë mënyrë ngre një sërë pyetjesh, duke përfshirë një shkelje të mundshme të së drejtës ndërkombëtare dhe vetë ligjeve amerikane, por meqenëse dekreti nuk është ende publik, nuk ka shqyrtim të ligjshmërisë së tij.
Axhenda 47 dhe shpallja e organizatave terroriste
Shtetet e Bashkuara kanë rritur tashmë mbikëqyrjen e karteleve, duke përfshirë fluturimet me dronë mbi Meksikë për të gjetur laboratorë fentanili, të cilat filluan gjatë administratës së Joe Biden.
Tani kjo po zgjerohet për të përfshirë sanksione dhe ngrirje të aseteve, operacione kibernetike dhe bashkëpunim ndërkombëtar për të ndërprerë flukset financiare.
Është e gjitha pjesë e “Axhendës 47” që Trump e njoftoi para zgjedhjeve dhe e konfirmoi në inaugurimin e tij.
Në mars, Departamenti i Shtetit publikoi një listë të karteleve dhe gjithsej tetë prej tyre u shpallën organizata terroriste – gjashtë meksikane dhe një nga Venezuela dhe El Salvadori.
Pas njoftimit mediatik të dekretit më 12 gusht, Meksika ekstradoi 26 anëtarë të lartë të kartelit në Shtetet e Bashkuara, me kusht që të mos përballeshin me dënimin me vdekje. Ky veprim po interpretohet si një lëshim ndaj Uashingtonit dhe një shenjë e rritjes së bashkëpunimit mes frikës së veprimeve ushtarake.
Presidentja meksikane Claudia Sheinbaum tha se mbështet një bashkëpunim të tillë, por sovraniteti i vendit nuk është në shitje.
“President Trump, territori ynë është i paprekshëm, sovraniteti ynë është i paprekshëm”, tha ajo dhe shtoi: “Mund të bashkëpunojmë, por secili në territorin e vet”.
Reagimet e vendeve të Amerikës Latine
Shtete të tjera të prekura nga dekreti gjithashtu hodhën poshtë idenë e ndërhyrjes ushtarake amerikane në tokën e tyre.
Presidenti kolumbian Gustavo Petro pajtohet me luftën kundër karteleve të drogës, por vetëm me respekt për sovranitetin kombëtar dhe pa ndërhyrjen e SHBA-së. Ai mbështet një aleancë rajonale të vendeve të Amerikës Latine, por beson se “lufta kundër drogës” nuk mund të ketë sukses dhe dëshiron të përqendrohet në politikat e shëndetit publik dhe në një standard më të mirë jetese.
Qeveria braziliane ka hedhur poshtë një kërkesë të SHBA-së për të përcaktuar bandat vendase si organizata terroriste, sepse sistemi ligjor brazilian nuk i përfshin grupet e krimit të organizuar në përkufizimin e terrorizmit.
Në Ekuador, qeveria nuk u njoftua qartë, por u përmend mundësia e një referendumi për t’i lejuar Amerikës të reagojë ushtarakisht. Media na kujton pasojat e dëmshme të ndërhyrjeve të mëparshme amerikane në rajon, dhe tre të katërtat e të anketuarve kundërshtojnë ndërhyrjet ushtarake amerikane në tokën e vendit të tyre.
Venezuela ka mohuar ekzistencën e grupeve të krimit të organizuar në vend, duke i quajtur akuzat e SHBA-së propagandë që synon të justifikojë ndërhyrjen që synon ndryshimin e qeverisë në vend.
Në pjesën tjetër të rajonit, përfshirë Guatemalën dhe Hondurasin, analistët paralajmërojnë për rrezikun e rritjes së ndjenjave antiamerikane dhe destabilizimit.
Jorge Restrepo, drejtor i Qendrës për Analizën e Konflikteve në Kolumbi, shprehu shqetësim në lidhje me njoftimin e përdorimit të forcës ushtarake kundër karteleve të drogës. Ai thotë se “një strategji e tillë rrezikon forcimin e regjimeve autokratike në vende si Venezuela dhe Nikaragua dhe nuk mund të arrijë asnjë sukses”.
Restrepo beson se çdo ndërhyrje ushtarake amerikane do të intensifikojë ndjenjat antiamerikane në rajon dhe do t’u ofrojë regjimeve një justifikim për shtypje duke përdorur narrativën e një kërcënimi të jashtëm.
Analistët paralajmërojnë për rreziqet
Analistët amerikanë janë të ndarë në mendime mbi direktivën e Trump për të përdorur forcën ushtarake kundër karteleve të drogës në Amerikën Latine, duke shprehur shqetësim për pasojat ligjore, diplomatike dhe strategjike.
Brian Finucane, një ish-këshilltar ligjor në Departamentin e Shtetit, paralajmëron se veprimet ushtarake, siç janë njoftuar, nuk janë të mundura sipas ligjit amerikan.
Ai beson se përcaktimi i karteleve si organizata terroriste nuk jep autoritet për të përdorur forcën dhe se kjo kërkon miratim shtesë të kongresit ose autoritet ekzekutiv bazuar në vetëmbrojtje.
Vanda Felbab-Brown e Institutit Brookings paralajmëron se sulmet ushtarake ndaj karteleve mund të sjellin suksese afatshkurtra, por nuk do të shkatërrojnë rrjetet me rrënjë të thella.
Pa adresuar njëkohësisht korrupsionin, varfërinë dhe kërkesën për drogë në SHBA, veprimi ushtarak mund të çojë në copëzimin e karteleve në grupe më të vogla, por më të dhunshme, duke rritur paqëndrueshmërinë rajonale.
Një nga ekspertët kryesorë amerikanë për Amerikën Latine, Matteson Ellis, beson se ky urdhër përfaqëson një hap logjik në fushatën e Trump kundër karteleve, veçanërisht duke pasur parasysh theksin te fentanili dhe krimi transnacional. Ai thekson se qëllimi është “eliminimi total” i kartelit, megjithëse pranon se ky qëllim është i vështirë për t’u arritur.
Shumica e analistëve besojnë se veprimet e mundshme do të kryhen ekskluzivisht kundër anëtarëve të rangut të lartë të kartelit, duke përfshirë sulme me dronë ose kapjen e të dyshuarve, domethënë operacione të tilla si ato të kryera kundër Al-Kaedës.
Fokusimi te drogat sintetike
Vlera e drogës që arrin në SHBA nga Amerika Latine matet në miliarda dollarë, por shifra të sakta nuk ekzistojnë sepse regjistrohen vetëm konfiskimet.
Ka një rritje të qartë në përdorimin e drogave sintetike, fentanilit dhe metamfetaminës, të cilat për shkak të prodhimit të tyre të lirë dhe fitimeve të larta, po zëvendësojnë gjithnjë e më shumë drogat tradicionale si kokaina dhe heroina. Kartelet fitojnë më shumë para nga fentanili sesa nga çdo drogë tjetër.
Presidenti Trump nuk e ka konfirmuar publikisht se ka lëshuar urdhrin, por tha se do të flasë për gjithçka shumë shpejt.
“Amerika Latine ka shumë kartele dhe shumë drogë që qarkullojnë. Ne duhet ta mbrojmë vendin tonë. Nuk e kemi bërë këtë për katër vjet”, tha ai.
Mediat amerikane raportojnë se rregullorja ka të ngjarë të paraqitet në një mënyrë të veçantë, veçanërisht për shkak të fentanilit, ilaçit që e shtyu Trump të rriste tarifat ndaj Meksikës dhe Kanadasë.
Gjatë fushatës, ai njoftoi se fentanili do të përcaktohej si një “armë e shkatërrimit në masë” dhe, në përputhje me rrethanat, ata që e prodhojnë dhe e shesin atë do të mbanin pasojat.
