Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, la të shtyhen përsëri afatet për vendosjen e sanksioneve dhe tarifave shkatërruese ndaj Rusisë me qëllim përfundimin e luftës në Ukrainë. Arsyeja mund të jetë se ai ende shpreson të nënshkruajë marrëveshje biznesi me vlerë shumë miliardë dollarë me Kremlinin.
Afati i fundit ishte 8 gushti për të ndaluar armiqësitë ose për t’u përballur me 100% detyrime dhe sanksione dytësore ndaj klientëve rusë të naftës bruto nëse Presidenti rus Vladimir Putin nuk do të thërriste një armëpushim. Por ky afat u braktis pasi Kremlini ra dakord për samitin e Alaskës më 15 gusht. India mori 25% shtesë të detyrimeve për tregtinë me Rusinë, por Kinës, blerësit tjetër të madh të naftës bruto ruse, iu dha një pezullim i ekzekutimit deri në nëntor. Trump që atëherë ka kërcënuar të rikthehet te ideja e sanksioneve, por në fundjavë, ai po i jepte Kremlinit edhe dy javë kohë, duke e shtyrë afatin e ri në mesin e shtatorit.
Gjatë raundeve të ndryshme të bisedimeve, shumica e komenteve që kanë dalë nga takimet kanë pasur të bëjnë me shkëmbimet e të burgosurve të luftës dhe potencialin për një armëpushim, por në sfond ka qenë e qartë se ekziston një rrugë paralele bisedimesh të pashprehura rreth biznesit. Sekretari i Shtetit Marco Rubio tha që në fillim të procesit në Riad në shkurt se ekzistonte një “mundësi historike” për të bërë biznes me Rusinë , një ndjenjë e mbështetur nga Kirill Dmitriev , kreu i fondit sovran të pasurisë së Rusisë, i cili ka marrë pjesë në të gjitha takimet dhe tha në Riad se po udhëhiqte një “rrugë paralele” negociatash me Amerikën për arritjen e marrëveshjeve.
ExxonMobil ftohet përsëri në Sakhalin
Putini ka aluduar disa herë për rifillimin e marrëdhënieve tregtare. Ai i ka urdhëruar qeverisë të hartojë rregulla për kompanitë ndërkombëtare që duan të kthehen në tregun rus. Ai gjithashtu i ofroi Trumpit të nisë sipërmarrje të përbashkëta për të shfrytëzuar rezervat e mëdha të Rusisë me minerale kritike dhe metale të rralla tokësore (REM), si dhe sugjeroi që SHBA-të të investojnë në zhvillimin e depozitave të mëdha të naftës dhe gazit në Arktik nga Rusia. Po kështu, përpara samitit të Alaskës, Trump sugjeroi që Rusia dhe SHBA-të të zhvillojnë së bashku depozitat minerale në Alaskë.
Tani gjërat kanë bërë një hap konkret përpara. Putin nënshkroi një dekret që i lejon ExxonMobil të rikthehet potencialisht në projektin e naftës Sakhalin-1 , duke hapur derën për bashkëpunim të rinovuar energjetik SHBA-Rusi disa ditë para fillimit të samitit të Alaskës më 15 gusht. ExxonMobil e realizoi projektin menjëherë pas pushtimit rus të Ukrainës në vitin 2022, duke pësuar si rezultat humbje prej qindra miliona dollarësh.
Dekreti mund t’i mundësojë ExxonMobil, kompanisë më të madhe të naftës amerikane, të rihyjë në sipërmarrje si aksionar me 30% të aksioneve. Ndërsa Sakhalin-1 nuk i nënshtrohet sanksioneve zyrtare perëndimore, ExxonMobil u tërhoq dhe aksionet e saj më pas iu transferuan një operatori rus, pasi kompania nuk bëri asnjë përpjekje publike për të ruajtur interesin e saj.
Sipas Putinit, Moska dhe Uashingtoni janë tani në bisedime mbi bashkëpunimin e mundshëm në projektet e gazit natyror si në zonën Arktike të Rusisë ashtu edhe në shtetin amerikan të Alaskës.
Rinisja e bashkëpunimit me SHBA-në është gjithashtu thelbësore për zhvillimin e biznesit rus të LNG-së në Arktik, të udhëhequr nga firma private Novatek. Kompania ka ndërtuar një impiant lëngëzimi dhe po eksporton në mënyrë aktive LNG, por zgjerimi i saj i LNG-së në Arktik është penguar nga sanksionet që e pengojnë atë të blejë teknologji kritike, pothuajse ekskluzivisht të prodhuar nga kompanitë amerikane. Duke folur në një takim me punonjësit e industrisë bërthamore në Sarov më 23 gusht, Putin theksoi rolin në rritje të kompanive ruse të energjisë në LNG.
“Ne kemi disa kompani, përkatësisht kompaninë Novatek, e cila është një nga kompanitë tona të mëdha që punon në fushën e lëngëzimit të gazit natyror”, tha ai.
Putin theksoi se Novatek tashmë punon “në bashkëpunim me shumë partnerë, si evropianë ashtu edhe aziatikë”, dhe sugjeroi mundësinë për zgjerimin e një bashkëpunimi të tillë përtej Atlantikut. “Nga rruga, ne po diskutojmë me partnerët tanë amerikanë mundësinë e bashkëpunimit në këtë fushë, jo vetëm në zonën tonë Arktike, por edhe në Alaska”, shtoi presidenti.
Udhëheqësi rus nënvizoi se Moska zotëron aftësi të përparuara në prodhimin e LNG-së që mund të tërheqin interes jashtë vendit, pa shtuar se përpjekjet për të zëvendësuar teknologjinë amerikane me analoge kineze kanë rezultuar një dështim i mjerueshëm.
“Rusia aktualisht ka teknologji unike në këtë fushë, të cilat janë me interes për partnerët rusë, përfshirë Shtetet e Bashkuara”, vuri në dukje ai.
Duke iu referuar perspektivave afatgjata, Putin tha: “Zona Arktike, Rruga Detare Veriore dhe puna juaj atje kanë perspektiva të shkëlqyera dhe po zhvillohen me një ritëm shumë të mirë.”
Takimi midis Vladimir Putin dhe Donald Trump në Alaska bëri të mundur jo vetëm perspektivën e një marrëveshjeje paqeje për Ukrainën, por edhe mundësinë e lehtësimit të presionit të sanksioneve ndaj Rusisë. Deri më tani, Trump i ka mbështetur kryesisht kërkesat e Putinit, si në planin e paqes me shtatë pika “ofertën përfundimtare” në prill, i cili përmbante gjithashtu kërkesa për lehtësim të konsiderueshëm të sanksioneve për Rusinë – një kërkesë që partnerët evropianë e kundërshtuan – ashtu edhe në një listë shumë të ngjashme kërkesash që Trump kërkoi nga Ukraina pas takimit në Alaskë këtë muaj.
Politika e sanksioneve të Trump dhe dëshirat ruse
Administrata Trump ka qenë jashtëzakonisht e ashper edhe me aleatët e saj më të ngushtë si Kanadaja dhe BE-ja, por qëllimisht e ka lënë Rusinë pothuajse tërësisht vetëm. Që kur mori detyrën, Trump ka prerë në mënyrë efektive të gjithë mbështetjen ushtarake dhe financiare për Ukrainën dhe nuk ka vendosur asnjë sanksion të ri ndaj Rusisë. Gjatë njoftimeve të detyrimeve të Ditës së Çlirimit , Rusia ishte pothuajse unike në atë që mori detyrime prej 0%, ndërsa më e pakta që mori kushdo tjetër ishte 10%.
Trump flet ashpër ndaj Rusisë, por vazhdimisht ka dështuar të ndërmarrë veprime konkrete. Ai tha në janar, mars dhe maj të këtij viti se ishte gati të vendoste sanksione të ashpra kundër Rusisë, por administrata e tij ende nuk ka vendosur ndonjë kufizim domethënës. Në korrik, Trump i dha Rusisë një ultimatum, fillimisht për 50 ditë, pastaj duke e shkurtuar atë në dhjetë, duke kërcënuar të vendoste tarifa kufizuese për mallrat nga vendet që blejnë naftë ruse. Megjithatë, asgjë nuk ka ndodhur.
Pas takimit në Alaska, në përgjigje të një pyetjeje në lidhje me sanksionet në një program mbrëmjeje në Fox News më 21 gusht, Trump tha: “Nuk kemi pse të mendojmë ende për këtë.” Dhe Sekretari i Shtetit Marco Rubio, i cili konsiderohet si skifteri kryesor anti-rus në Shtëpinë e Bardhë, në disa intervista gjatë javës së kaluar i quajti sanksionet një pengesë për përfundimin e një traktati paqeje dhe e bëri të qartë se administrata do të presë me kufizime derisa të mos ketë më shpresë për paqe.
Diskutimi për sanksionet e reja mund të rifillojë në shtator, kur Senati të kthehet nga pushimet verore. “Nëse gjërat nuk lëvizin në drejtimin e duhur përpara se të kthehemi në punë, mendoj se do të na duhet të kalojmë te Plani B”, tha javën e kaluar për AP senatori Lindsey Graham, sponsori i një projektligji të mëparshëm për të vendosur tarifa prej 500% ndaj aleatëve tregtarë të Rusisë . Por Graham, një nga senatorët më të afërt me Trump, ka theksuar gjithmonë se projektligji duhet së pari të miratohet nga presidenti. Senati kthehet nga pushimet në javën e parë të shtatorit.
Kjo qasje i jep Kremlinit një strategji të dukshme, shkroi në The Bell Alexander Kolyandr, një studiues vizitor në Qendrën për Analizën e Politikave Evropiane (CEPA) : të zvarriten negociatat sa më gjatë të jetë e mundur, duke mos rënë dakord për asgjë për një kohë të gjatë, dhe të vazhdohet si dialogu me Shtëpinë e Bardhë ashtu edhe sulmi ushtarak në Ukrainë. Komentues të shumtë servilë në Rusi përsërisin tezën se Trump ka nevojë për një marrëveshje paqeje tani më shumë sesa Putini. Nëse kjo është një pasqyrim i pikëpamjeve të Kremlinit, atëherë në një moment mund të fillojë të kërkojë një lehtësim të regjimit të sanksioneve në mënyrë që të vazhdojë negociatat.
Qëndrimi zyrtar rus ndaj sanksioneve mbetet maksimalist – të gjitha kufizimet janë të paligjshme dhe duhet të hiqen. Opsioni minimal i pranueshëm, siç thanë burime në Moskë për The Bell , përbëhet nga tre pjesë kryesore: heqja e kufizimeve në eksportet e naftës, lejimi i të paktën një banke të madhe shtetërore të hapë llogari korresponduese në SHBA për të lehtësuar pagesat ndërkufitare dhe hapja e eksporteve të avionëve, pjesëve të avionëve dhe disa pajisjeve të tjera industriale.
A do të kthehen investitorët e huaj në Rusi nëse hiqen sanksionet? Pas falimentimit të vitit 1998, investitorët perëndimorë u dogjën aq shumë saqë tregu i aksioneve u deshën gati pesë vjet për t’u rikuperuar në nivelin ku ishte pak para falimentimit dhe zhvlerësimit të atij viti. Është e qartë se nëse sanksionet hiqen nga Trump, do të duhen ende vite që klima e investimeve në Rusi të rikuperohet.
Pavarësisht urdhrave të Putinit për të përgatitur rrugën për kthimin e investitorëve të huaj në tregun rus, të gjithë investitorët e intervistuar nga The Bell konfirmojnë se askush nuk po diskuton mundësinë e kthimit në Rusi edhe nëse arrihet paqja.
