Vladimir Putin po përpiqet t’u tregojë udhëheqësve afrikanë se i trajton me respekt. Pas samitit të Alaskës, presidenti i Afrikës së Jugut u bë personi i katërt që Putini telefonoi – pas Lukashenkos, Mirziyoyev dhe Tokayev.
Në vitin 2023, në Moskë u mblodh një konferencë ndërkombëtare parlamentare “Rusia-Afrika” me pjesëmarrjen personale të Putinit. Gjashtë muaj më vonë, Putin mbajti një samit “Rusia-Afrika” në Shën Petersburg. Një artikull i botuar në emër të tij thotë se Rusia furnizon rregullisht grurë në vendet afrikane, përfshirë falas, dhe menjëherë e kontraston këtë shqetësim me një “marrëveshje armiqësore për drithërat” që “përdoret pa turp ekskluzivisht për të pasuruar bizneset e mëdha amerikane dhe evropiane që eksportonin dhe rishisnin drithëra nga Ukraina”. Thënë thjesht, po krijohet një përçarje midis Afrikës nga njëra anë dhe Perëndimit dhe Ukrainës nga ana tjetër. Në të njëjtën kohë, Rusia po investon në mënyrë aktive në mirëmbajtjen e shumë ambasadave në Afrikë, shumë prej të cilave janë trashëguar nga Bashkimi Sovjetik.
Pse i duhet Rusisë Afrika? Në tre vitet e fundit, ka dalë në pah një detyrë e veçantë: vota “e saktë” në OKB. Kremlini dëshiron që sa më shumë vende afrikane të jetë e mundur, nëse jo të mbështesin veprimet ruse në Ukrainë, atëherë të paktën të abstenojnë. Për këtë qëllim, Lavrov e ka vizituar tashmë Afrikën disa herë, dhe propaganda ruse në këto vende punon pa u lodhur për të njëjtin qëllim.
Si e bën ajo?
Kjo është pikërisht ajo që kam studiuar ndërsa udhëtoj nëpër njëzet vende afrikane gjatë gjashtë muajve të fundit.
Për shembull, ata prezantojnë platforma që i quajnë një alternativë ndaj atyre perëndimore, si WhatsApp. Afree, ose Africa + free, u lançua në Kenia, dhe propaganda ruse, e ngjyrosur me retorikë anti-perëndimore dhe anti-ukrainase, po derdhet përmes këtij shërbimi gjoja neutral. Përfshirë narrativat e Putinit se Perëndimi ka guximin të kritikojë veprimet e Rusisë në Ukrainë, ndërsa po pomponte gjithçka nga kolonitë e saj. Pretendohet se Bashkimi Sovjetik ndihmoi me dekolonizimin e fillimit të viteve ’60, në luftën kundër aparteidit, dhe afrikanët duhet t’i jenë mirënjohës Rusisë si pasardhëse e Bashkimit Sovjetik. Fara të tilla bien në tokë pjellore. Elitat politike të vendeve si Zimbabve dhe Mozambiku u trajnuan në BRSS ose Kinë, dhe emocionet e tyre nostalgjike për Rusinë janë të dukshme.
Prandaj, diplomatëve ukrainas dhe Zelenskyt, i cili ishte në Pretoria tre muaj më parë, duhet t’u kujtohet: më falni, djema, por Ukraina ishte gjithashtu pjesë e Bashkimit Sovjetik, në Mozambik që nga vitet ’70, ukrainasit përbënin 70% të trupës së mjekëve, inxhinierëve dhe diplomatëve.
Rusia po promovon gjithashtu tezën këtu se agresioni kundër Ukrainës është thjesht demokratizim, domethënë, ne po çlirojmë të gjithë në botë kudo: ne duam të çlirojmë ukrainasit nga kuratorët e tyre perëndimorë, dhe ju gjithashtu. Dhe argumenti se Ukraina është thjesht një mënyrë për Perëndimin për të dobësuar Rusinë, dhe kështu Federata Ruse shndërrohet magjikisht nga një agresor në një viktimë, duke udhëhequr me krenari një luftë të re anti-imperialiste, funksionon vërtet në audiencën afrikane.
Në të njëjtën kohë, lufta goditi rëndë vendet e varfra në Afrikë, si Lesoto, Burundi, Malavi, ku njerëzit ndonjëherë jetojnë me më pak se një dollar në ditë. Për shumë njerëz, rritja e çmimeve të drithërave si rezultat i bllokadës së portit të Odesës ishte një katastrofë e vërtetë dhe propaganda ruse punoi me tre turne, duke vërtetuar se Perëndimi dhe Ukraina ishin fajtorë për këtë.
Ndoshta argumenti më efektiv dhe më i përdorur shpesh në favor të agresionit rus, duke i mbuluar veprimet e Rusisë në Ukrainë, është zgjerimi i NATO-s. Me sa duket, Putini hyri në luftë për të parandaluar Ukrainën nga bashkimi me këtë aleancë armiqësore. Më duhej të kujtoja se aleanca nuk është ofensive, por mbrojtëse, dhe të shpjegoja se çfarë precedenti të “drejtës së të fortit” do të krijohej në rast të rënies së Ukrainës. Për shembull, Presidenti pro-rus i Venezuelës, Maduro, i ka vënë syrin pjesës prodhuese të naftës të territorit të Gujanës fqinje.
Duhet t’u kujtoj atyre se sa arbitrarë janë kufijtë e vizatuar nga evropianët në Afrikë, sa shpesh ndajnë territoret fisnore. Të gjithë tundin kokën me lehtësi kur them se kutia e Pandorës do të hapej në rast të një precedenti të tillë, nëse një shtet më i madh do të përvetësonte territorin e një fqinji më të vogël. Do të ishte sikur Zulutë e Afrikës së Jugut të shikonin hartën e tyre dhe, duke parë shtetin e pavarur të Lesotos në mes, të deklaronin: “Pse na duhet një ‘vrimë’ e tillë në vend, në fund të fundit, ne jemi kombe vëllazërore?” Falë analogjive të tilla, bashkëbiseduesit e mi e kuptojnë më mirë se çfarë po ndodh midis Rusisë dhe Ukrainës dhe sfondin e deklaratave të Putinit se Rusia dhe Ukraina janë një popull i vetëm.
Afrika e Jugut, pavarësisht se është një anëtare themeluese e BRICS, është një demokraci me media të pavarura, kështu që pata mundësinë të ndaja qëndrimin ukrainas në një numër mediash kryesore. Dhe në përgjithësi, duke udhëtuar nëpër Afrikë, hasa shumë simpati për Ukrainën. Që nga fillimi i luftës, Ukraina ka prezantuar programin “Drithëra nga Ukraina”, sipas të cilit një numër vendesh afrikane, përfshirë Malavin, Mozambikun dhe Zambian, marrin grurë falas, ata e dinë se Ukraina po i ndihmon. Por shumë varet nëse një vend i caktuar është një aleat historik i Bashkimit Sovjetik dhe Rusisë.
Në pjesën e botës ku fillova udhëtimin tim – Papua Guinea e Re, Samoa, Fixhi, Tonga – ndjenja është absolutisht pro-ukrainase, sepse gjithmonë ka pasur një ndikim të fortë perëndimor atje dhe Rusia në thelb nuk është e pranishme atje. Në Afrikë, siç e kam demonstruar tashmë, ndjenjat ndryshojnë dhe ka një numër vendesh ku kanë ndodhur grushte shteti, përfshirë jo pa ndihmën e Wagneritëve, të cilët vazhdojnë t’u shërbejnë puçistëve si truproja. Këto janë Republika Qendrore Afrikane, Burkina Faso, Bregu i Fildishtë, ku qeveritë janë pro-ruse. Bazat amerikane dhe franceze janë dëbuar nga Nigeri dhe Mali, dhe vendin e tyre e ka zënë Rusia. Në Burkina Faso, Presidenti Traore luan rolin e një “menaxheri të fortë”, një dore të fortë, dhe, në përputhje me rrethanat, atje po promovohet edhe propaganda se Rusia është për rendin dhe zhdukjen e korrupsionit.
A do të jetë e mundur të zgjerohen simpatitë afrikane për Ukrainën? Mjerisht, parashikimi im nuk është shumë optimist. Është e qartë se Perëndimi po braktis pozicionet e tij në kontinent: francezët po mbyllin bazat e tyre, Amerika ka kufizuar USAID-in dhe praktikisht të gjitha programet për të mbështetur vendet afrikane.
Por natyra nuk mbetet kurrë bosh. Kinezët po investojnë në mënyrë aktive në ndërtimin e projekteve të infrastrukturës. Për shembull, ata po ndërtojnë një linjë hekurudhore me shpejtësi të lartë që do të lidhë qytetet më të mëdha të Tanzanisë dhe do të shtrihet deri në Burundi. Investimet kineze drejtohen gjithashtu në restaurimin e vendeve kulturore, siç janë varret mbretërore në shtetin ishullor të Tongës.
Dhe aty ku është Kina, nuk ka qartësisht ndjenja pro-ukrainase, kështu që, për fat të keq, tendenca është si më poshtë: Perëndimi po humbet terren në Afrikë dhe në të ashtuquajturin “Jug Global”, ndërsa Kina dhe Rusia po forcohen dhe zgjerohen./
Peter Zalmayev është drejtor i Iniciativës Euroaziatike për Demokraci dhe prezantues televiziv ukrainas./ rs
