Mes takimeve diplomatike dhe festimeve të zhurmshme në Kinë në fillim të shtatorit nën udhëheqjen e udhëheqësit kinez Xi Jinping, Pekini dhe Moska duket se kanë bërë një përparim të madh duke njoftuar një marrëveshje për të ndërtuar tubacionin e gazit Power of Siberia 2, i cili është në proces prej kohësh. Cili është qëllimi i vërtetë i marrëveshjes dhe perspektivat për zbatimin e saj?
Mjet ndikimi
Më 2 shtator, u njoftua se Alexei Miller, drejtor ekzekutiv i gjigantit rus të energjisë Gazprom, kishte nënshkruar një memorandum ligjërisht të detyrueshëm me palën kineze, duke demonstruar edhe një herë se lidhjet midis Pekinit dhe Moskës po thellohen pavarësisht presionit nga Perëndimi.
Por analistët e energjisë të intervistuar nga Radio Evropa e Lirë kanë shprehur dyshime për të ardhmen e megaprojektit siberian, duke theksuar se detajet kryesore si çmimi i gazit, sasia e gazit që do të rrjedhë përmes tubacionit dhe kush do të paguajë për ndërtimin e tubacionit ende nuk janë përcaktuar.
“Një memorandum ligjërisht i detyrueshëm nuk është një marrëveshje furnizimi, kështu që nuk i jep dritën jeshile këtij projekti”, thotë Erica Downs , një bashkëpunëtore e lartë në Qendrën për Politikat Globale të Energjisë në Universitetin e Kolumbias. “Jep përshtypjen e përparimit, por marrëveshja nuk është arritur ende.”
Marrëveshja e arritur në Pekin duket se është pjesë e negociatave të vazhdueshme mbi një projekt ambicioz të tubacionit të gazit që do të transportonte gaz nga Gadishulli Yamal i Rusisë në Kinën veriore nëpërmjet Mongolisë lindore.Pekini ka ushtruar ndikim mbi Moskën që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia në vitin 2022, i cili e la Evropën si tregun e saj kryesor të energjisë. Kina duket se po fiton kohë për të parë nëse Kremlini do të lërë vend në negociata duke ofruar zbritje fitimprurëse për lëndët e para, dhe për të parë se si projekti i gazit do të ndikojë në marrëdhëniet e trazuara të Rusisë me Shtetet e Bashkuara.
“Kina thjesht është zotuar të mendojë për këtë dhe të marrë një vendim nëse sheh se mund t’i duhet ky tubacion”, thotë Erica Downs. “Nëse Pekini mund të marrë një çmim të ulët për gazin nga Moska dhe fleksibilitet në aspektin e vëllimeve, atëherë kjo do të bëhet më tërheqëse për ta si një lloj opsioni sigurimi. Nëse jo, ata kanë mundësi të tjera që mund të marrin në konsideratë.”
A ka nevojë Kina për “Fuqinë e Siberisë-2”?
Interesi i Moskës për tubacionin e propozuar prej 2,600 kilometrash është i qartë. Fuqia e Siberisë 2 do të kompensonte të paktën një pjesë të tregut të Bashkimit Evropian që Rusia humbi për shkak të luftës në Ukrainë. Kina, nga ana tjetër, ka shumë mundësi zgjedhjeje.
Ndërsa bisedimet me Moskën mbi mega-projektin kanë pasur rënie dhe rrjedhje të vazhdueshme gjatë viteve, Pekini ka ndjekur një strategji të diversifikimit të importeve të gazit për të shmangur varësinë e tepërt nga një furnizues i vetëm. Rusia është tashmë furnizuesi më i madh i Kinës me gaz nga tubacionet, falë projektit Power of Siberia 1, i cili u lançua në vitin 2019 sipas një marrëveshjeje 30-vjeçare prej 400 miliardë dollarësh. Rusia është gjithashtu furnizuesi i tretë më i madh i gazit natyror të lëngshëm (LNG), pas Australisë dhe Katarit, të cilët dërgojnë LNG në Kinë.
Pekini ka ndërmarrë gjithashtu hapa për të zvogëluar varësinë e tij nga importet dhe për të rritur eksplorimin dhe prodhimin vendas të naftës dhe gazit. Kjo ka përkuar me një kalim masiv drejt energjisë së rinovueshme brenda Kinës. Kompanitë nga vendi janë bërë liderë botërorë në fusha të tilla si energjia diellore dhe automjetet elektrike.
Si rezultat, kërkesa për gaz të importuar në Kinë është në rënie dhe pritet të vazhdojë të bjerë gjatë dekadës së ardhshme. Kjo do të zvogëlojë nevojën për gazsjellësin Power of Siberia 2, i cili mund të transportojë deri në 50 miliardë metra kub në vit. Pekini gjithashtu mund të vendosë të rrisë pak kapacitetin e gazsjellësve ekzistues nga Rusia – në vend që të ndërtojë një të ri. Rastësisht, Alexey Miller e njoftoi këtë gjithashtu në Pekin.
“Nëse tubacioni ndërtohet, parashikimet më optimiste janë se nuk do të jetë funksional deri në vitin 2030”, tha për Radion Evropa e Lirë Joseph Webster , një bashkëpunëtor i lartë në Qendrën Globale të Energjisë të Këshillit Atlantik. “Këto janë edhe pesë vjet të tjera përparimesh teknologjike në energjinë e rinovueshme dhe bateritë që do ta zvogëlojnë më tej nevojën për tubacionin.”
Pasigurisë në lidhje me të ardhmen e “Power of Siberia 2” i shtohet edhe fakti se Pekini ende nuk i ka konfirmuar detajet e deklaratës së Millerit. Zyrtarët kinezë, ashtu si media shtetërore, kanë heshtur hapur për tubacionin. Ata përmendin bisedimet vetëm kur citojnë raportet e mediave ruse ose ndërkombëtare, të cilat nga ana tjetër citojnë shefin e Gazprom. Pasi Presidenti Kinez Xi Jinping, Presidenti rus Vladimir Putin dhe Presidenti Mongol Ukhnaagiin Khurelsukh u takuan në Pekin, media kineze citon Xi të ketë thënë vetëm se “ndërlidhja e ngushtë” duhet të përcaktojë marrëdhëniet e ardhshme midis tre vendeve.
“Për momentin këto janë vetëm fjalë”
Benjamin Schmitt , një bashkëpunëtor i lartë në Universitetin e Pensilvanisë, i tha Radios Evropa e Lirë se qëndrueshmëria komerciale e tubacionit të ri është e dyshimtë. Ai beson se komentet e fundit të Millerit janë më shumë një çështje imazhi: Kremlini po përpiqet të tregojë “dukjen e një bashkëpunimi të fortë midis dy vendeve. Pekini nuk ka nevojë për këtë tubacion. Por Kina nuk ka arsye të jetë negative për të”.
Dy faktorë mund t’i ndryshojnë këto llogaritje: lëshime të rëndësishme nga Rusia në çmim dhe vëllim, si dhe një situatë gjeopolitike në ndryshim.
Sa i përket çmimit të gazit, Alexey Miller tha se do të ishte më i ulët se çmimi që Gazprom u ngarkon blerësve evropianë, por nuk dha shifra specifike. Kina thuhet se ka kërkuar një çmim më të afërt me tregun vendas rus të subvencionuar shumë. Pekini gjithashtu këmbëngul se do të blejë vetëm gjysmën e kapacitetit vjetor të planifikuar të tubacionit prej 50 miliardë metrash kub gaz. Shifra tipike në raste të tilla është 80%.
Me çmime të ulëta dhe angazhime fleksibile nga Rusia, gazsjellësi mund të bëhet më tërheqës për Kinën nga një perspektivë sigurie. Dhe në kontekstin global, mes konfliktit midis Iranit dhe Izraelit për Ngushticën e Hormuzit, përmes së cilës kalojnë shumica e furnizimeve të LNG-së së Kinës, dhe luftës tregtare midis Pekinit dhe Uashingtonit, furnizuesit më të madh të LNG-së në botë, gazsjellësi rus duket më i besueshëm se rrugët detare.
Kina ka ndaluar në mënyrë efektive importimin e gazit natyror të lëngshëm amerikan që nga fillimi i shkurtit, dhe qasja në gazin e lirë rus do t’i jepte Pekinit një pozicion të fortë negociues, pasi shumë nga kontratat e tjera të gazit natyror të lëngshëm skadojnë në vitet 2030. Por për të arritur këtë qëllim, Pekini dhe Moska duhet së pari të ecin përpara me projektin “Fuqia e Siberisë 2”, duke thyer një bllokim të gjatë.
“Derisa ky të bëhet një projekt i vërtetë, ne po merremi vetëm me fjalë”, thotë Benjamin Schmitt.
