Miliarda për riarmatim dhe një betejë për kontrollin mbi shpërndarjen e tyre. Kjo është e tashmja për industrinë ushtarake. Cilat interesa ndërthuren në hyrje dhe dalje të ndërmarrjes më të madhe shtetërore ushtarake në Bullgari – VMZ-Sopot?
Komisioni Evropian dëshiron të investojë urgjentisht 150 miliardë euro nëmbrojtje permes mekanizmit te riarmatimit SAFE. Bullgaria do të bashkohet me propozime për dy projekte investimi për ndërtimin e përbashkët të fabrikave të municioneve dhe barutit nga uzina shtetërore VMZ-Sopot dhe koncerni gjerman Rheinmetall.
Bullgaria është ndër prodhuesit më të mëdhenj të predhave sipas standardeve të Paktit të Varshavës (i cili veproi deri në vitin 1991 dhe u shemb me Bashkimin Sovjetik), të cilat përdoren gjerësisht nga ushtria ukrainase.
Sipas Komisionit Evropian, përmirësimi i aftësive mbrojtëse të Evropës është urgjent dhe i nevojshëm për shkak të luftës që Rusia po zhvillon në Ukrainë.
Në këtë sfond, Presidenti Rumen Radev dhe kreu i GERB-it, Boyko Borisov, po debatojnë rreth meritave të tërheqjes së Rheinmetall si investitor në Bullgari. Nuk ka detaje rreth investimit, por në prag të përfundimit të marrëveshjes, Radev sulmoi VMZ-Sopot.
Në Studion Bullgaria të Radios Evropa e Lirë/Radio Liberty , biseduam me ish-Ministrin në detyrë të Ekonomisë dhe ish-Kryetarin e Bordit të Drejtorëve të VMZ-Sopot, Nikola Stoyanov, rreth betejës së lobistëve të armëve .
Rheinmetall në Bullgari
Koncerni gjerman Rheinmetall ka qenë i interesuar në Bullgari për disa vite. Nikola Stoyanov tha se kishte zhvilluar bisedime me përfaqësues të koncernit gjerman në cilësinë e tij si ministër në detyrë në vitin 2022. “Ata ishin të interesuar nëse VMZ-Sopot do të shitej, por ndërmarrja është në listën e ndaluar [për privatizim] dhe ata nuk kishin interes për prodhim të përbashkët në atë kohë”, tha Stoyanov.
Sipas tij, qeveria duhet te negocioje kushtet e një marrëveshjeje të mundshme me kompaninë gjermane. “[Bullgaria] do të financojë një shumë të madhe. Nuk thuhet askund se çfarë shume do të investojë Rheinmetall. Nga ana tjetër, ata do të kenë 51 përqind, dhe ne 49 përqind”, tha Stoyanov.
Në fillim të shtatorit, u bë e qartë se Rheinmetall do të merrte pjesë në ndërtimin e të paktën dy fabrikave në Bullgari. Njëra do të ishte për prodhimin e barutit dhe tjetra për predha. Nuk u dhanë detaje të mëtejshme rreth prodhimit të mundshëm në të ardhmen.
Lideri i GERB-it, Boyko Borissov, tha se uzina e barutit do të ishte “më e madhja në Evropë dhe me madhësinë e dy uzinave gjermane”. Ai u përfshi në një debat të ashpër me Presidentin Rumen Radev se kush kishte më shumë merita për tërheqjen e Rheinmetall në Bullgari.
Marrëveshja serbe e VMZ-Sopotit
Kompania shtetërore VMZ-Sopot transferoi 10 milionë dollarë te një kompani serbe sipas një kontrate të vitit 2018, por nuk u dorëzuan produkte. Informacioni rreth marrëveshjes iu paraqit parlamentit ne vitin 2021.
Nikola Stoyanov tha se kontrata u nënshkrua “nën presion shumë serioz”. Kjo ndodhi në një kohë kur Emil Karanikolov ishte Ministër i Ekonomisë dhe Boyko Borisov ishte Kryeministër. Karanikolov u shkarkua nga posti i ministrit nga Borisovi me qëllim që të “hedh poshtë sugjerimet se GERB dhe ministrat në fjalë varen drejtpërdrejt nga Lëvizja për të Drejtat dhe Liritë dhe Delyan Peevski”. Dy ministrat e tjerë të shkarkuar për këtë arsye ishin Vladislav Goranov (i Financave) dhe Mladen Marinov (Ministria e Brendshme).
Nikola Stoyanov tha se kontrata me kompaninë serbe “u bë në një mënyrë të tillë që nuk ishte menduar kurrë se do të ndodhte”. Sipas fjalëve të tij, “diçka u ble” me këtë marrëveshje.
Gjatë një seance dëgjimore në parlament në vitin 2021, u bë e qartë se zyra e prokurorit ishte njoftuar për marrëveshjen, por nuk ka informacion në lidhje me rezultatin e hetimit.
