Rusët ikën nga lufta në vendet fqinje dhe sollën me vete para – miliarda dollarë. Për këto vende, fluksi i parave të lehta është një sukses i madh, por edhe një problem i madh.
“Kjo është e pabesueshme, kjo nuk ka ndodhur që nga viti 2013 – tregu ka vluar! Më në fund, jeta u shfaq në pyllin tonë të vdekur. Eh, ec-e-e-ha! Nuk di kë të puth!” – shkroi një përdorues entuziast në fund të shtatorit në një faqe kazakistaneze për marrjen me qira dhe shitjen e pasurive të paluajtshme, shkruan Istories, transmeton Kosovatimes. .
Para të lehta
Ky është rezultat i një valë të re emigracioni rus, me sa duket më i fuqishmi në 100 vjet. Nuk ka vlerësime të sakta se sa rusë u larguan nga vendi, e lëre më ku do të vendosen dhe sa do të kthehen – vetëm vlerësime: nga marsi deri në tetor , deri në 1.5 milion njerëz u larguan nga Rusia. Nuk janë kthyer , sipas vlerësimeve modeste, 0.5 milion.
Rrjedha kryesore ra në Gjeorgji, Armeni, Kirgistan, Uzbekistan dhe, natyrisht, Kazakistan, i cili ka kufirin më të madh tokësor me Rusinë. Në këto vende, gjuha ruse flitet gjerësisht dhe nuk nevojiten viza për hyrje (dhe në përgjithësi mund të hyni në Kazakistan dhe Armeni pa pasaportë). Për disa, këto vende janë bërë një pikë e ndërmjetme për të ecur më vonë, por shumë kanë mbetur.
Shumica nuk u larguan duarbosh – ata sollën para me vete. Së pari – paratë dhe transfertat e parave, dhe më pas, kur hapën llogari në bankat lokale, emigrantët filluan të transferojnë para tek ata. Fondet e rusëve në bankat e huaja janë dyfishuar këtë vit në 67 miliardë dollarë, duke tejkaluar për herë të parë depozitat në valutë në vend.
Ky fluks është i pandërprerë: sipas Bankës Qendrore, rusët dërgojnë disa miliardë dollarë në bankat e huaja çdo muaj (5 miliardë dollarë në tetor). Ata që largohen konvertojnë rubla në valutë të huaj, disa shesin prona, duke përfshirë apartamente dhe tërheqin para nga Rusia. Shumë nga ata që mbeten ende në Rusi kanë marrë edhe llogari jashtë vendit dhe po ua kalojnë atyre një pjesë të kursimeve në mënyrë që, siç thonë investitorët, të mos i mbajnë të gjitha vezët në një shportë.
Prandaj, Gjeorgjia, për shembull, mori 1.3 miliardë dollarë më shumë nga Rusia në 11 muaj të 2022 sesa në të gjithë vitin 2021, Armenia – 2.3 miliardë dollarë më shumë.
Shpresa të mëdha
Për ekonomitë e vogla të Armenisë dhe Gjeorgjisë, këto miliarda janë një shumë kolosale. PBB-ja e Armenisë në vitin 2021 ishte 14 miliardë dollarë, Gjeorgjia 19 miliardë dollarë, domethënë, fluksi shtesë i parave nga Rusia arriti në 17 dhe 7% të PBB-së së tyre, përkatësisht.
Bankat e vendeve në të cilat rusët ikën papritmas morën shuma të mëdha parash, të cilat ata nuk shpenzuan asgjë për të tërhequr. Linjat ajrore të këtyre vendeve po shtojnë numrin e fluturimeve dhe po hapin linja të reja. Kompanitë evropiane po transferojnë prodhimin nga Rusia në Kazakistan.
Rusët që vijnë shpenzojnë para – blejnë mallra, marrin me qira banesa dhe pasi jetojnë për gjashtë muaj, bëhen banorë të taksave dhe fillojnë të paguajnë taksa. Këtë vit, zhvendosësit rusë kanë hapur rreth 5,000 kompani në Armeni, kryesisht në sektorin e IT, tha ekonomisti Suren Parsyan . Shumica e atyre që u larguan janë të pasur dhe të arsimuar mbi mesataren. Shumë prej tyre vazhdojnë të punojnë në distancë për kompanitë ruse ose të zhvendosen me to – ata përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të atyre që janë shpërngulur. Shumë prej tyre janë përkthyes të pavarur (sipërmarrës individualë, të vetëpunësuar) – u sigurohet punë.
“Ne kryesisht drejtojmë mensa, ndërsa vizitorët preferojnë restorantet, kështu që të ardhurat e zinxhirit tonë u rritën me vetëm 5-10%,” thotë Bakur Melkonyan, bashkëthemelues i zinxhirit Armenian Art Lunch. “Por dorëzimi në shtëpi u hodh me 30-40%.
Menjëherë pas fillimit të luftës, ekspertët u premtuan ekonomive të ish-republikave sovjetike probleme pas ekonomisë së Rusisë, me të cilën ato janë të lidhura ngushtë. Por shpejt u bë e qartë se disa vende, përkundrazi, po presin rritje. Me fillimin e luftës, Banka Kombëtare e Armenisë uli parashikimin për rritjen ekonomike nga 5 në 1.6%, por në tetor e rriti atë në 13%. FMN pret vetëm 7%, por kjo është një shifër e madhe. Gjeorgjia tani pret një rritje prej 10 për qind.
Rezultatet zyrtare nuk janë përmbledhur, por liderët e vendeve tashmë po i emërtojnë shifrat. Në vitin 2022, rritja e ekonomisë së Kazakistanit arriti në 3.1%, tha ministri i Ekonomisë Alibek Kuantirov. Ekonomia armene u rrit me 12.5-13%, tha kryeministri Nikol Pashinyan , duke vënë në dukje kontributin e “fluksit të qytetarëve rusë”.
Gjeorgjia dhe Armenia janë ekonomi të vogla, më shumë të një lloji shërbimi, Sofya Donets, kryeekonomiste për Rusinë dhe CIS + në Renaissance Capital, shpjegoi se të dyja rritën kapacitetin e tyre turistik dhe mbetën shumë të pashfrytëzuara gjatë pandemisë: “Prandaj, i gjithë fluksi [ të rusëve] që erdhën në këto vende, kishte ku të vendosnin, çfarë të ushqenin. Sektori i mikpritjes i pashfrytëzuar ka marrë një nxitje kaq të fuqishme.”
Ekonomia e Kazakistanit është rreth dhjetë herë më e madhe se ajo armene ose gjeorgjiane, dhe roli i eksporteve të lëndëve të para është i madh në të, prandaj, në përgjithësi, ndikimi i valës së migracionit nuk është aq i dukshëm. Por në disa tregje – më shumë se. “Për apartamentet që një vendas është gati t’i marrë me qira për 450-500 dollarë, një rus paguan lehtësisht 800-900 dollarë dhe shpërblimi im është rritur në përputhje me rrethanat. Në kulmin e emigrimit, merrja deri në 50 telefonata në ditë, njerëzit telefononin direkt nga kufiri dhe merrnin apartamente me qira pa shikuar”, thotë Viktor Tsoi, një agjent imobiliar nga Almaty.
Probleme të mëdha
Sidoqoftë, siç thonë ata, shumë e mirë është e keqe. Paratë e lehta, madje edhe në këtë shumë, mund të krijojnë probleme.
Më e dukshme është inflacioni. Ai u ndez shumë përpara luftës – rritja e çmimeve në të gjithë botën filloi të përshpejtohej në fund të vitit 2020 për shkak të shpërndarjeve të parave të Covid-it, por pushtimi i rusëve me paratë e tyre e bëri shumë të vështirë për vendet fqinje ta luftonin atë. Në Gjeorgji, rritja maksimale e çmimeve të konsumit ishte në mars, në Armeni kulmi ishte në qershor, në Kazakistan inflacioni kaloi 20%. Për ta luftuar atë, Banka Kombëtare e Kazakistanit ngriti normën e interesit në 16.75% në vit; ritmet po rriten gjithashtu në vende të tjera, veçanërisht në Armeni dhe Kirgistan – me rreth 1.5 herë. Sa më e lartë të jetë norma, aq më të shtrenjta janë paratë, duke përfshirë kreditë për kompanitë dhe individët.
Çmimet po rriten në mënyrë të pabarabartë. Një nga sektorët më të nxehtë janë pasuritë e paluajtshme. Të ardhurit kanë nevojë për diku për të jetuar dhe çmimet e qirave janë rritur aq shumë sa që shumë banorë vendas nuk mund të përballojnë të marrin me qira një apartament ose janë të detyruar të marrin me qira banesa dukshëm më të këqija për të njëjtat para. “Ku e keni parë këtë: armenët refuzojnë armenët për të marrë me qira [një apartament] më shtrenjtë për rusët,” u indinjua udhërrëfyesi i Jerevanit gjatë një pushimi midis ekskursioneve.
Në Kazakistan, ku rusët nxituan për t’i shpëtuar mobilizimit, banesat me qira u rritën me 1.5 herë në shtator-tetor. Pastaj çmimet pothuajse u kthyen në normale, por jo kudo: diferenca me kohën e para-mobilizimit, brenda 7%, mbetet në Almaty, Astana dhe qytete të tjera të mëdha që janë të njohura me rusët. Por këtu shkon migrimi i brendshëm: ka më shumë vende pune në qytetet e mëdha, studentët shkojnë atje për të studiuar, kështu që qiraja e shtrenjtë godet popullsinë e këtyre vendeve. Sipas Tsoi, ka gjithashtu një rritje të fshehur të çmimeve: shumë prona me cilësi më të ulët janë shfaqur në treg – njerëzit përkeqësojnë strehimin për të njëjtat para.
Lufta në Ukrainë rrit rrezikun e rritjes së varfërisë në Kaukaz dhe Azinë Qendrore, vëren FMN . Inflacioni godet më shumë njerëzit me të ardhura të ulëta: kur një person me të ardhura mesatare thjesht zgjedh një markë më të lirë, të varfërve do t’u duhet t’i mohojnë vetes të nevojshmen.
Një problem tjetër është se fluksi i parave ruse forcoi monedhat e vendeve fqinje. Njerëzit u larguan nga Rusia me rubla, dollarë apo euro, por jo me tenge, dramë apo lari. Dhe për të jetuar në vend ju duhet një monedhë vendase. Kërkesa për të po rritet dhe bashkë me të edhe kursi i këmbimit. Drami armen (+22% kundrejt dollarit) dhe lari gjeorgjian (+16%) janë ndër tre monedhat kryesore këtë vit, dhe somoni taxhikistani (+10%) është ndër liderët. Një monedhë shumë e fortë dëmton ekonominë: konkurrueshmëria e një vendi në tregun botëror zvogëlohet, sepse mallrat e tij bëhen shumë të shtrenjta në krahasim me ato të prodhuara në vende të tjera. Eksportuesit po humbasin tregjet e tyre dhe produktet e prodhuesve vendas po humbasin ndaj homologëve të importuar.
Dhe pastaj cfare?
Pra, njerëzit erdhën, u morën paratë, edhe sukseset dhe problemet që lidhen me to. Por ndoshta rreziku kryesor: njerëzit dhe paratë mund të largohen aq befas sa erdhën.
Shumë nga “të ardhur në numër të madh” fillimisht nuk e konsideruan Kaukazin dhe Azinë Qendrore si një shtëpi të përhershme. Për ta, kjo është një pikë tranziti ku mund të uleni dhe të përgatitni lëvizjen për në pikën përfundimtare të rrugës. Shumë prej tyre mbërritën pa një plan specifik dhe po kërkojnë një mundësi për të vazhduar përpara. Nëse e gjejnë, largohen dhe i marrin paratë (nëse jo të gjitha, atëherë disa). Nëse nuk e gjejnë, mund të shkojnë në shtëpi. “Shumë do të kthehen kur të mbarojnë paratë,” tha Natalya Zubarevich, profesore në Universitetin Shtetëror të Moskës. Ose për arsye të tjera.
Këtu është një shembull. Një sipërmarrës rus i IT-së mori një vizë britanike në kuadër të programit Global Talent. Ai kaloi disa muaj në Kazakistan, ku përfundoi dokumentet, hapi llogari në disa banka dhe depozitoi një pjesë të parave atje. Më pas ai shkoi në Taxhikistanin fqinj, ku i trajtoi dhëmbët me çmim të lirë dhe gjithashtu hapi një llogari. Pastaj fluturova në Dubai (nuk më pëlqeu) dhe në fazën e fundit shkova për të hapur llogari dhe për të festuar Vitin e Ri në Jerevan. Si rezultat, pasi ka hyrë zyrtarisht në tre vende post-sovjetike (dhe një arab), ai nuk do të qëndrojë kurrë në asnjë prej tyre.
Një skenar tipik krize: paratë hyjnë, gjithçka rritet dhe më pas paratë largohen, duke lënë pas një recesion, humbje dhe kujtime të një jete të mirë.
Për shembull, bankat. Tani problemi i tyre është të bashkojnë paratë e marra, t’i vendosin në mënyrë që ato të funksionojnë dhe të gjenerojnë të ardhura: është e vështirë për ekonomitë e vogla t’i tresin ato. Por sapo ato para të jenë në vend, dalja e saj paraqet një problem shumë më të madh: kthimi i shpejtë i aktiveve përsëri në para është i mbushur me humbje, nëse jo dështime.
Prandaj, vendet e përmbytura nga rusët po marrin masa për ndalimin e tyre. Autoritetet armene synojnë “të bëjnë gjithçka që rusët që janë zhvendosur dhe punojnë në Armeni të qëndrojnë në republikë për aq kohë sa të jetë e mundur”. Autoritetet e Kazakistanit pretendojnë se kanë marrë një fluks të mirë specialistësh të IT-së, si dhe mësues e mjekë, të cilët janë në mungesë në vend. Mësuesit e shkollave publike, ashtu si mjekët, duhet të konfirmojnë çdo vit kualifikimet e tyre – prandaj, ndryshimet e ligjit tashmë janë duke u zhvilluar në mënyrë që të huajt të mund të punësohen në shkolla dhe spitale, thotë Salem Almaty, bashkëthemelues i projektit për integrimin e emigrantëve! Alim Sailybaev. Nuk ka kufizime të tilla në shkollat dhe klinikat private dhe ka një mungesë të madhe të stafit, vijon ai. E megjithatë, deri më tani vetëm 16% e anëtarëve të komunitetit Salem Almaty! marrin rrogë brenda vendit.
“Fitimet janë rritur, por ne e kuptojmë se kjo nuk zgjat shumë. Unë nuk shoh ndonjë arsye për të zgjeruar biznesin nën këtë trend – ata që mund të largoheshin nga Rusia tashmë janë larguar, “thotë Tsoi, një agjent imobiliar me bazë në Almaty.
“Disa restorante në Armeni i kanë rritur çmimet, por 95% e mysafirëve tanë janë vendas. Dhe nëse bëjmë të njëjtën gjë, kemi më shumë gjasa të humbasim klientët dhe kur rusët të largohen, do të ketë një recesion. Nuk po them që 100% do të largohet, por tashmë ka kthim,” pajtohet me të Melkonyan nga rrjeti armen Art Lunch./Kosovatimes/
