Në fillim të tetorit, Vladimir Putin pranoi publikisht përgjegjësinë për rrëzimin e avionit të Azerbajxhanit Airlines, duke e çuar konfliktin gati njëvjeçar midis Rusisë dhe Azerbajxhanit në një fund mjaft të papritur . Por pse, pas kritikave të ndërsjella dhe arrestimeve të shumta, përplasja përfundoi kaq lehtë, sikur të mos kishte ndodhur asgjë? Bashir Kitachayev, një gazetar i specializuar në Kaukazin Jugor, i përgjigjet kësaj pyetjeje në një artikull për projektin Carnegie Politics. Meduza po e boton artikullin të plotë.
Në një takim me Aliyevin, presidenti rus kërkoi falje, por në mënyrën e tij karakteristike. Putin pranoi se avioni AZAL u rrëzua si pasojë e mbrojtjes ajrore ruse dhe kërkoi falje për faktin se “incidenti ndodhi në qiellin mbi Rusinë”, por në fund fajin ia hodhi Ukrainës dhe dronëve të saj që fluturonin aty pranë.
Për më tepër, për të theksuar më tej se Rusia ishte përfshirë vetëm në mënyrë indirekte në tragjedi, udhëheqësi rus përmendi “dështimet teknike” në sistemin e mbrojtjes ajrore dhe faktin se raketat nuk e goditën aeroplanin drejtpërdrejt, por shpërthyen disa metra larg.
Justifikime të tilla tingëllonin paksa të çuditshme – raketat Pantsir-S1 të përdorura për të sprapsur sulmin funksionojnë pikërisht kështu: ato shpërthejnë pranë objektivit dhe e mbulojnë atë me shrapnel. Por Putini ishte qartësisht më i interesuar të zbutte faljet e tij duke zhvendosur përgjegjësinë, ndërsa Aliyev nuk ishte i kënaqur me asgjë më shumë.
Presidenti i Azerbajxhanit e falënderoi kolegun e tij për mbikëqyrjen personale të hetimit (megjithëse pranoi se ishte njohur me progresin e tij vetëm “pardje”), siguroi se “që nga fillimi” nuk kishte dyshime për objektivitetin e hetimit rus dhe shprehu shpresën se sqarimet e marra “do të priten pozitivisht nga shoqëria azerbajxhane”.
Presidentët e zgjidhën konfliktin në përputhje me kënaqësinë e ndërsjellë.
Fati i pengjeve
Që nga fillimi i konfliktit midis Bakusë dhe Moskës, ishte e qartë se të dyja palët do të përpiqeshin të shmangnin prekjen e çështjeve vërtet të rëndësishme dhe të ndjeshme në marrëdhëniet e tyre. Në vend të kësaj, ato shënjestruan qytetarët e njëra-tjetrës, mirëqenien e të cilëve asnjëri regjim nuk e vlerëson veçanërisht lart.
Konflikti arriti kulmin në qershor-korrik 2025, kur forcat speciale ruse arrestuan më shumë se dhjetë azerbajxhanas në Jekaterinburg në lidhje me një çështje të vjetër penale. Dy nga të ndaluarit vdiqën pak më vonë, me shumë mundësi për shkak të torturave.
Baku u përgjigj duke arrestuar gazetarë nga botimi i mbështetur nga Kremlini, Sputnik, si dhe disa qytetarë rusë të akuzuar për mashtrim kibernetik dhe kontrabandë droge. Moska u përgjigj duke ndaluar dhe deportuar udhëheqës të diasporës azerbajxhanase në Rusi.
Është e vështirë të thuhet se qasja e forcave ruse të sigurisë ndaj azerbajxhanasve është zbutur që atëherë. Vetëm një ditë para takimit të presidentëve në Dushanbe, në mediat sociale u shfaq një video që tregonte tre qytetarë azerbajxhanas që mbaheshin për tre ditë në aeroportin Zhukovsky pranë Moskës, pa ushqim. Megjithatë, Putin dhe Aliyev zgjodhën të mos e përmendnin këtë ose episode të ngjashme gjatë takimit të tyre të pajtimit.
Deri më tani, vetëm viktimat më të rëndësishme për të dy regjimet janë liruar nga burgu : kryeredaktori i Sputnik Azerbajxhanit, Igor Kartavykh në Baku dhe ish-drejtori i Teatrit Satirik, Mamedali Agayev, i cili u akuzua për mashtrim, në Moskë.
Ndoshta pjesa tjetër e të arrestuarve do të lirohet më vonë. Ose ndoshta jo, ose jo të gjithë. Sepse kriza midis Bakusë dhe Moskës ka treguar qartë se të dy regjimet janë të gatshme të marrin peng qytetarët e njëri-tjetrit, por ata u duhen vetëm si pretekst për të përshkallëzuar konfliktin.
Pse fitoi Aliyev
Në përgjithësi, mosmarrëveshja me Moskën përfundoi pikërisht ashtu siç kishte shpresuar Aliyev. Media shtetërore azerbajxhanase e përshëndeti ngjarjen si një triumf për presidentin, duke e paraqitur takimin sikur kreu i një “superfuqie” ishte përkulur dhe i kishte kërkuar falje presidentit të Azerbajxhanit.
Natyrisht, ky është një ekzagjerim propagande, por Aliyev me të vërtetë arriti të shfrytëzonte sa më shumë atë që ndodhi. Gjatë muajve të konfliktit, ai demonstroi një lidership të pavarur, hoqi dorë nga imazhi i tij si aleat i Rusisë, përmirësoi imazhin e tij në Perëndim pavarësisht represionit të vazhdueshëm dhe forcoi autoritetin e tij brenda vendit.
Për Bashkimin Evropian, të drejtat e njeriut në Azerbajxhan janë bërë një shqetësim dytësor. Ndërsa ishte në konflikt me Rusinë, Aliyev arriti të paraqiste veten si aleat i Ukrainës, të nënshkruante një traktat paqeje me Armeninë në Uashington dhe të zhvillonte një sërë takimesh me udhëheqës evropianë.
Gjatë një samiti trepalësh me Trump, palët ranë dakord të krijojnë një rrugë tranziti përmes Armenisë nga Baku në Nakhiçevan pa pjesëmarrjen ruse, duke çimentuar rënien e ndikimit të Moskës në Kaukazin e Jugut. Azerbajxhani gjithashtu nënshkroi kontrata gazi me disa vende të BE-së dhe planifikon të blejë një rafineri nafte në Itali.
Komisionerja e Zgjerimit të BE-së, Marta Kos, vizitoi Bakunë dhe ra dakord të krijojë një grup pune për të forcuar bashkëpunimin ekonomik midis BE-së dhe Azerbajxhanit. Megjithatë, çështja e lirimit të të burgosurve politikë, numri i të cilëve tashmë po i afrohet katërqindëve, nuk u ngrit.
Sukseset e shumta në marrëdhëniet me Perëndimin u plotësuan nga përfitimet politike të brendshme. Për shoqërinë azerbajxhanase, përballja me Rusinë kishte për qëllim të demonstronte prestigjin ndërkombëtar në rritje të vendit dhe të forconte ndjenjën e krenarisë kombëtare.
Llogaritja e Kremlinit
Ndërsa Aliyev po fitonte pikë brenda dhe jashtë vendit, Moska zgjodhi të mos ndërhynte, pasi ai po qëndronte larg çështjeve që kishin vërtet rëndësi për të. Për muaj të tërë, Baku sulmoi Kremlinin, shprehu në mënyrë demonstrative mbështetje për Ukrainën dhe mediat azerbajxhanase bënë oferta për të furnizuar ndihmë ushtarake për Kievin. Por Rusia, në përgjigje, priti në heshtje që Aliyev të korrte përfitimet e plota të reputacionit dhe të kthehej në bashkëpunimin e tij të mëparshëm.
Për Rusinë, mbajtja e lidhjeve ekonomike me Azerbajxhanin, roli i të cilit ishte rritur ndjeshëm pas vendosjes së sanksioneve të shumta perëndimore kundër Moskës, ishte më e rëndësishme. Përballja, pavarësisht trazirave të saj, nuk pati ndikim në ekonomi.
Korridori Veri-Jug që lidh Rusinë me Iranin dhe Indinë nëpërmjet Azerbajxhanit vazhdoi të funksionojë, me trafikun e mallrave midis dy vendeve që u rrit me 13% në gjysmën e parë të vitit 2025 , dhe tregtinë dypalëshe që u rrit me ritme dyshifrore gjatë muajve më të tensionuar të ngërçit.
Baku as nuk kërcënoi se do t’u bashkohej sanksioneve perëndimore. Më 13 tetor, u mbajt një takim trepalësh i delegacioneve nga Azerbajxhani, Rusia dhe Irani për të diskutuar lehtësimin e tranzitit të mallrave përgjatë rrugës Veri-Jug.
Gjatë gjithë konfliktit, autoritetet azerbajxhanase shmangën me kujdes kalimin e vijave të kuqe të Kremlinit dhe shkaktimin pa dashje të një fyerjeje që do ta detyronte Putinin të përgjigjej. Baku ishte i vetëdijshëm për faktin se Azerbajxhani ishte shumë më i varur ekonomikisht nga Rusia sesa anasjelltas.
Në fund, askush nuk humbi. Aliyev përfitoi nga reputacioni dhe i dha fund “konfliktit” kur e kuptoi se nuk mund të arrinte më shumë. Ndërkohë, Putini arriti ta mbyllte incidentin e rrëzimit të aeroplanit relativisht shpejt dhe pa dhimbje.
Tani të dy vendet ka të ngjarë të jetojnë sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Në një takim informal të udhëheqësve të CIS në Dushanbe, Aliyev përqafoi Putinin, ndërsa u kufizua në shtrëngime duarsh me presidentët e tjerë. Putin madje deklaroi se ajo që ndodhi midis Bakusë dhe Moskës nuk ishte një konflikt, por thjesht një “krizë emocionesh”.
Të vetmit humbës ishin qytetarët e të dy vendeve që u morën peng gjatë konfliktit – të rrahur, të vrarë dhe ende të burgosur. Por fati i tyre nuk ishte kurrë përparësi as për Moskën dhe as për Bakunë.
