Ai tha se Kosova përfaqëson një histori të dyfishtë suksesi: së pari, si shembull i një ndërhyrjeje të suksesshme ushtarake dhe humanitare të NATO-s që ndali gjenocidin e Serbisë, dhe së dyti, si një shtet ku zhvillimi dhe demokracia ecin krah për krah. .

Më poshtë mund ta lexoni të plotë intervistën e kryeministrit Kurti.

Gazetarja: Mirë se vini në këtë diskutim mbi ruajtjen e paqes dhe udhëkryqin e misioneve të Kombeve të Bashkuara, si dhe përgjegjësitë që ato mbartin. Ndërsa komuniteti ndërkombëtar përballet me valë të reja konfliktesh dhe jostabiliteti politik, ky debat synon të shqyrtojë nëse misionet paqeruajtëse mbeten instrumente të vlefshme për ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare.  Për këtë pjesë të debatit, kam kënaqësinë të mirëpres kryeministrin në detyrë të Republikës së Kosovës, Albin Kurti. Faleminderit që jeni me ne. Le të fillojmë me rëndësinë strategjike të misioneve paqeruajtëse të Kombeve të Bashkuara.

Në dekadat e fundit, misionet e OKB-së janë përballur me rritje të numrit dhe kompleksitetit të mandateve të tyre. Nëse vitet 2000 u quajtën “vitet e arta” të paqeruajtjes, sot shumë thonë se këto misione janë në krizë. Nga këndvështrimi juaj, a mendoni se modeli aktual i misioneve të OKB-së mbetet efektiv për ruajtjen e paqes dhe sigurisë, apo, siç thonë kritikët, ka arritur kufijtë e tij?

Albin Kurti: Më lejoni të filloj duke thënë se arritja më e madhe e shekullit XX është Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, e cila bashkon nocionet e barazisë dhe universalitetit. Përmes Kombeve të Bashkuara ne synojmë të avancojmë dinjitetin njerëzor dhe përparimin shoqëror. Është thelbësore që njerëzit në mbarë botën të besojnë se ekziston një instancë ndërkombëtare që shërben si pikë referimi në situata të vështira. Mendoj se misionet paqeruajtëse të OKB-së duhet të bazohen në tre parime: qëllim të qartë, mbështetje lokale dhe afat të përcaktuar. Nuk duhet të ketë misione pa një kohëzgjatje të limituar. Dua të bëj një dallim të qartë mes ruajtjes së paqes dhe ndërtimit të paqes. Ruajtja e paqes nënkupton mbrojtjen e saj përmes pranisë në terren, ndërsa ndërtimi i paqes lidhet me zhvillimin institucional, demokratik dhe shoqëror. Kjo nënkupton që përveç forcës ushtarake, duhet të forcojmë institucionet demokratike dhe të ndërtojmë një shoqëri aktive ku mendimi kritik, debati dhe pjesëmarrja qytetare janë pjesë e përditshme e jetës.

Gazetarja: Faleminderit, z. Kryeministër. Cilat do të ishin, sipas jush, mësimet që mund të nxirren nga përvoja e Kosovës me misionet ndërkombëtare, përfshirë ato të OKB-së dhe NATO-s? Sa mund të shërbejë kjo përvojë si model për vendet e tjera, sidomos në balancimin midis mbikëqyrjes ndërkombëtare dhe pronësisë vendore?

Albin Kurti: Në vitin e parë të vendosjes së misionit të OKB-së në Kosovë, u arritën rezultate të mira, sidomos në fushën humanitare dhe në rikthimin e refugjatëve. Viti 1999 ishte një tregim suksesi për OKB-në në Kosovë. Megjithatë, në fazën e ndërtimit të institucioneve dhe të demokracisë, rezultatet nuk ishin po aq të mira. Nga përvoja ime, misioni i OKB-së ishte i suksesshëm në mbrojtjen bazike të të drejtave të njeriut, por jo aq në demokratizim dhe zhvillim ekonomik. Kjo lidhet edhe me mënyrën si u drejtua misioni. Udhëheqësit e tij, si Sergio Vieira de Mello dhe Bernard Kouchner, ishin diplomatë të respektuar, por mendoj se duhej më shumë lidership me ndjeshmëri sociologjike e antropologjike. Misionet duhet të udhëhiqen nga njerëz që kombinojnë legjitimitetin publik me efektivitetin praktik, të cilët njohin kontekstin lokal dhe dinë të ndërtojnë besim. Viti i parë i misionit ishte i suksesshëm edhe për arsye simbolike: heqja e dinarit jugosllav dhe futja e markës gjermane, e më pas e euros më 2002. Por në aspektin e demokratizimit, burokracitë e Nju Jorkut dhe pengesat në Këshillin e Sigurimit, nga disa shtete jodemokratike, çuan në mikro-menaxhim të përditshëm të politikës kosovare nga jashtë.

Gazetarja: Faleminderit për këto sqarime. Të kalojmë tani tek konteksti aktual. Kohëve të fundit kemi parë rritje të operacioneve paqeruajtëse të autorizuara nga organizata të tjera si BE, Bashkimi Afrikan dhe NATO. Disa e konsiderojnë këtë si një formë “decentralizimi” të arkitekturës së sigurisë kolektive. Si e shihni rolin e OKB-së në këtë kuadër?

Albin Kurti: Nuk është e lehtë të merresh me dinamikat e Asamblesë së Përgjithshme dhe të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, i cili është shumë i vogël — vetëm pesë anëtarë të përhershëm, prej të cilëve dy nuk janë demokraci. Për çdo mision paqeruajtës duhet të ekzistojë ndarje e përbashkët e vlerave, jo vetëm e interesave. Mendoj se misionet duhet të fokusohen në çështje humanitare dhe në rikthimin e refugjatëve, kur mungon konsensusi politik. Në rastin e Kosovës, NATO udhëhoqi komponentin ushtarak me mbi 50 mijë trupa në fillim, ndërsa sot janë më pak se 4 mijë. Ndërkohë, Prodhimi i Brendshëm Bruto për frymë është rritur gjashtëfish që nga viti 2000 dhe trefish që nga viti 2008. Kjo tregon se çlirimi dhe pavarësia duhet të kenë edhe përmasën e tyre ekonomike. Edhe pse Këshilli i Sigurimit nuk mund t’i zgjidhë lehtësisht këto çështje, kjo nuk do të thotë se nuk duhet të përpiqemi.

Gazetarja: A mendoni se forcimi i rolit të OKB-së përtej ndarjeve të brendshme në Këshillin e Sigurimit mund të sjellë më shumë legjitimitet politik sesa ndërhyrjet e ndara?

Albin Kurti: Aspektet normative janë shumë të rëndësishme dhe duhen ndërtuar përmes dialogut, negociatave shumëpalëshe dhe marrëveshjeve ndërkombëtare. Nëse kjo nuk është e mundur, duhet kërkuar mënyra të tjera, por gjithmonë duhet provuar fillimisht rruga diplomatike. Në këtë drejtim, Bashkimi Evropian mund të jetë një partner kyç. Kudo që BE-ja ka bashkëpunuar me OKB-në, qoftë në projekte ekonomike, kulturore apo institucionale, rezultatet kanë qenë më të suksesshme. BE-ja është projekti politik dhe paqësor më i rëndësishëm i pas Luftës së Dytë Botërore, dhe OKB-ja mund të mësojë shumë prej saj.

Gazetarja: Në këtë pikë, si e shihni rolin e vendeve më të vogla, si Kosova, në avancimin e paqes, sigurisë dhe reformës së OKB-së?

Albin Kurti: Kosova është një histori e dyfishtë suksesi: në njërën anë ndërhyrja e NATO-s që ndali gjenocidin e Serbisë më 1999, dhe në anën tjetër ndërtimi i demokracisë dhe zhvillimit që ecin paralelisht. Sot disa superfuqi përpiqen të tregojnë se zhvillimi mund të ndodhë pa demokraci, por kjo bie ndesh me parimet e të drejtave të njeriut dhe me rendin ligjor. Rendi dhe ligji duhet të bashkojnë shoqërinë, jo ta ndajnë atë në të paprekshëm dhe të pambrojtur. Kosova është shembull pozitiv i këtij suksesi të dyfishtë. Forume si “Parisi për Paqe”, që përfshijnë vende të të gjitha përmasave, janë rruga e duhur për të ardhmen.

Pyetje nga publiku: Cili është procesi i integrimit të Kosovës në BE, duke pasur parasysh se disa shtete anëtare ende nuk e kanë njohur pavarësinë e saj?

Pyetje nga publiku: Si e shihni rolin e Kosovës në bashkëpunimin rajonal, duke qenë se stabiliteti i saj garantohet nga organizata si NATO dhe OKB?

Albin Kurti: Është e vërtetë se nga 27 vendet anëtare të BE-së, pesë ende nuk e njohin Kosovën: Spanja, Sllovakia, Greqia, Rumania dhe Qiproja. Megjithatë, 28 nga 32 anëtaret e NATO-s na njohin. Këtë vit, Kosovën e kanë njohur Siria, Kenia dhe Sudani — duke e çuar numrin e përgjithshëm të njohjeve në 120 shtete. Po punojmë në mënyrë dypalëshe me secilën prej pesë mosnjohëseve, dhe ka përparime të dukshme: Spanja ka njohur pasaportat tona, ndërsa Greqia ka ngritur statusin e Zyrës sonë në Athinë. Asnjëra prej tyre nuk e kundërshton rrugën tonë evropiane. Kosova është pjesë e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit, Procesit të Berlinit dhe Planit të Rritjes së BE-së. Jam optimist për të ardhmen — BE-ja ka vendosur ta përfshijë Ballkanin Perëndimor dhe Kosova është pjesë e natyrshme e Evropës. Sa i përket sigurisë, tre vende të Ballkanit Perëndimor janë në NATO dhe tre jo. Kosova ende jo, por NATO është në Kosovë. Ne synojmë t’i bashkohemi sa më shpejt. Kemi dyfishuar numrin e ushtarëve të Forcës së Sigurisë, kemi kaluar 2% të PBB-së për mbrojtje dhe kemi marrë pjesë me rreth 940 ushtarë në stërvitjen Defender Europe 2025. Ne duam të jemi pjesë e NATO-s jo vetëm për të përfituar, por për të kontribuar.

Gazetarja: Faleminderit, z. Kryeministër. Ishte kënaqësi t’ju dëgjonim për progresin e Kosovës gjatë këtyre viteve. Për fund, a dëshironi të shtoni diçka?

Albin Kurti: Faleminderit, znj. Kammeyers, për ftesën. Është nder dhe kënaqësi të jem këtu. Për të gjithë ata që merren me politikë, dua të them se politika është një vend i mirë për të mësuar — jo vetëm akademia apo universiteti. Por, një gjë nuk duhet bërë: të mësosh në kurriz të ideve. Duhet të keni ide, por pa ndaluar së mësuari. Kombinoni idetë dhe dijen, dhe përfshini njerëzit në vendin tuaj e ata që dëshironi t’u shërbeni. Faleminderit!