Heqja e sanksioneve të SHBA-së kundër Presidentit të Republika Srpska, Milorad Dodik dhe bashkëpunëtorëve të tij, shkaktoi një stuhi reagimesh në të gjithë Bosnjën dhe Hercegovinën dhe rajonin.
Pas vitesh izolimi, Dodik e gjeti veten në listën e atyre ndaj të cilëve Departamenti Amerikan i Financave (OFAC) tërhoqi masat kufizuese, duke përfshirë kompani të lidhura ngushtë me të, të tilla si Alternative Television, Prointer dhe UNA TV.
Por pyetja që po përsëritet gjithnjë e më shumë tani është: a ishte lobi izraelit një faktor vendimtar në këtë vendim të papritur?
Sipas dokumenteve të disponueshme në regjistrin e lobimit amerikan (FARA), kabineti i Dodik punësoi firmën ligjore Zell & Associates International Advocates në fillim të vitit, të kryesuar nga Marc Zell, presidenti i Partisë Republikane në Izrael.
Kompania e tij, me seli në vendbanimin izraelit Kfar Etzion në Bregun Perëndimor të pushtuar, e regjistroi kontratën me Republikën Srpska më 13 janar, vetëm pak ditë para kthimit të Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë.
Vlera e kontratës ishte 840,000 dollarë dhe qëllimi ishte i qartë, heqja e sanksioneve amerikane kundër Milorad Dodik, familjes së tij dhe bashkëpunëtorëve më të ngushtë, dhe “promovimi i dialogut midis Republikës Srpska dhe administratës së re Trump”.
Sipas kontratës, Zell u zotua të “shqyrtonte mundësinë e rishikimit të Marrëveshjes së Dejtonit” dhe “të ripërcaktonte marrëdhënien midis entiteteve dhe bashkësisë ndërkombëtare”.
Në mars të vitit 2025, Haaretz publikoi një tekst të gjerë me titull “Kreu i Partisë Republikane në Izrael i regjistruar si lobist për Republikën Separatiste pro-ruse në Ballkan”, në të cilin theksohet se ishte firma e Zell ajo që menaxhoi dosjen e lobimit të Dodik në Uashington.
Ura Politike: Nga Jerusalemi në Shtëpinë e Bardhë
Vetëm pak javë pasi nënshkroi kontratën me lobistin izraelit, Dodik udhëtoi për në Jerusalem, ku mori pjesë në një konferencë mbi luftën kundër antisemitizmit, së bashku me një numër zyrtarësh të lartë izraelitë dhe politikanë të krahut të djathtë nga Evropa dhe Amerika Latine.
Në margjinat e konferencës, Dodik u takua me kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu, i cili, sipas Dodikut, i tha:
“E di çfarë po bën, President, ti je një mik i madh i vendit tonë dhe ne do të bëjmë gjithçka për të ndihmuar miqtë tanë”.
Në të njëjtën periudhë, Dodik krijoi lidhje më të forta me biznesmenin izraelit Amir Gross Kabiri, pronarin e Aluminij industrija Mostar dhe presidentin e Abraham Group, i cili kohët e fundit ka rritur ndjeshëm eksportin e aluminit nga Bosnja dhe Hercegovina në Izrael. Kabiri ishte i pranishëm në Jerusalem gjatë vizitës së Dodik, dhe të dy udhëtuan së bashku nga Beogradi me një aeroplan të Qeverisë së RS dhe morën pjesë në darka të përbashkëta me përfaqësues të establishmentit politik dhe të biznesit izraelit.
E gjithë kjo po ndodh në një kohë kur industria izraelite, për shkak të ndërprerjes së marrëdhënieve tregtare me Turqinë dhe vendet e tjera, po kërkonte partnerë të rinj për furnizimin me lëndë të para. Mostar Aluminij, nën udhëheqjen e Kabirit, u bë një nga furnizuesit kryesorë të aluminit për tregun izraelit, dhe qarqet politike të Republika Srpska dhe Dodik e njohën këtë si një mundësi për të forcuar lidhjet politike.
Strategjia e lobimit të Zell, sipas dokumenteve të FARA-s, kishte për qëllim “ndërtimin e urave të reja me administratën Trump” dhe “aktivizimin e kontakteve miqësore brenda lobit SHBA-Izrael”.
Zell, i cili përndryshe është donator i fushatës së senatorit amerikan Marco Rubio, Sekretarit aktual të Shtetit në administratën Trump, u ngarkua me detyrën e përdorimit të këtyre lidhjeve për të lobuar për heqjen e sanksioneve të vendosura ndaj Dodikut në vitin 2022 për korrupsion dhe minimizimin e Marrëveshjes së Paqes së Dejtonit.
Ironikisht, Rubio më parë e kritikoi publikisht Dodikun, duke paralajmëruar se “veprimet e presidentit të Republikës Srpska kërcënojnë stabilitetin e Bosnjës dhe Hercegovinës”, por diplomatët në Uashington nuk e fshehin se prioritetet gjeopolitike kanë ndryshuar në administratën e re.
Sot, Shtëpia e Bardhë e Trumpit po mbështetet më shumë në bashkëpunimin me qarqet konservatore izraelite dhe hebrenjtë amerikanë që mbështesin forcimin e lidhjeve amerikano-izraelite, dhe lobimi i Zellit në këtë drejtim mund të kishte pasur një ndikim kyç.
Për ta bërë ironinë edhe më të madhe, ndërsa Dodik ndodhej në Izrael, Gjykata e Bosnjës dhe Hercegovinës lëshoi një urdhër-arresti ndërkombëtar për të për mosbindje ndaj vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë dhe shkelje të rendit kushtetues. Megjithatë, Dodik udhëtoi nga Izraeli në Beograd, duke mos treguar asnjë shqetësim.
Disa muaj më vonë, sanksionet u hoqën, jo vetëm për të, por edhe për bashkëpunëtorët e tij më të ngushtë dhe kompanitë që ishin të lidhura drejtpërdrejt me projektet politike të SNSD-së. Për Dodikun, ky është një triumf politik. Për shumë njerëz në BiH, një shenjë se paratë dhe lidhjet e lobistëve në botë mund të jenë më të fuqishme se çdo parim ndërkombëtar.
Kabiri si lidhja që lidh gjithçka
Amir Gross Kabiri zë një vend të veçantë në këtë histori. Si një biznesmen izraelit që drejton një nga kompanitë më të rëndësishme industriale në Bosnjë dhe Hercegovinë, Kabiri ka bashkëpunuar më parë me Dodikun dhe autoritetet e Republikës Srpska. Paraqitjet e tyre të përbashkëta publike, nga hapja e ekspozitave në Banja Luka deri te forumet ekonomike, tregojnë një partneritet politik dhe ekonomik që tejkalon kufijtë e interesave të biznesit.
Shumë besojnë se ishte Kabiri ai që ishte “lidhja” që i mundësoi Dodikut hyrjen në qarqet politike dhe lobuese izraelite, dhe se nëpërmjet biznesit dhe kontakteve të tij në Jerusalem ai ndihmoi në krijimin e një ure midis Dodikut dhe establishmentit izraelit. Vendimi i Uashingtonit për të hequr sanksionet ndaj Dodikut në sipërfaqe mund të interpretohet si rezultat i pragmatizmit dhe një ndryshimi të administratës, por të dhëna të shumta çojnë në përfundimin se lobi izraelit luajti një rol shumë të rëndësishëm.
Në një kohë kur Izraeli është në një situatë të vështirë gjeopolitike dhe nën presion për shkak të luftës në Gaza, dhe administrata Trump po kërkon mënyra për të ruajtur mbështetjen e qarqeve hebraike me ndikim, Dodik e shfrytëzoi me mjeshtëri këtë mundësi për t’u paraqitur si një “mik i Izraelit” dhe kështu për të blerë pikë politike në Uashington. Mbetet për t’u parë se sa do të zgjasë kjo marrëdhënie dhe çfarë pasojash do të ketë për Bosnjën dhe Hercegovinën.
