Aleksandar Vuçiç, Presidenti i Serbisë, kur iu drejtua publikut, pranoi hapur se politika e Serbisë ishte në përputhje me dëshirat e Rusisë, domethënë se vendi u vu në një situatë shumë të vështirë për shkak të realizimit të të gjitha kërkesave të “miqve rusë”.
Deklaratat e Vuçiçit në lidhje me NIS-in duhet të shihen përmes prizmit të marrëveshjes që ai bëri me administratën amerikane në mesin e vitit 2024, e cila përfshin dëbimin e rusëve nga sektori energjetik i Serbisë. Dhe duket se presidenti po krijon një kontekst dhe klimë politike që veprimet e ardhshme që synojnë dëbimin e pronësisë ruse duken si opsioni i fundit i detyruar pas kompromiseve të shumta dhe fleksibilitetit nga ana e Serbisë, thonë bashkëbiseduesit e Danas duke komentuar deklaratën e Vuçiçit se Serbia nënshkroi gjithçka që Rusia shkroi dhe bëri gjithçka që iu tha dhe se tani është vënë në një pozicion të vështirë.
Kjo shprehje frustrimi nga Vuçiç para publikut, të cilit i foli për situatën e vështirë që mund të lindte për shkak të sanksioneve amerikane mbi industrinë serbe të naftës për shkak të pronësisë ruse , konfirmoi dyshimet e një pjese të publikut në lidhje me veprimet reale të Rusisë këtu dhe marrëdhënien e saj me Beogradin, edhe pse Vuçiç pretendonte për vite me radhë se Rusia është një vend mik që mbron interesat e Serbisë.
Nikola Lunić, konsulent në fushën e gjeopolitikës dhe sigurisë, i tha gazetës Danas se Presidenti Vuçiç, gjatë fjalimit të tij para publikut, pranoi hapur se politika e Serbisë ishte në përputhje me dëshirat e Rusisë, domethënë se vendi u vu në një situatë shumë të vështirë për shkak të zbatimit të të gjitha kërkesave të “miqve rusë”.
– Me këtë, Vuçiç la të kuptohej se pushteti ekzekutiv i Serbisë po përmbushte interesat ruse, duke lënë pas dore interesat e veta. Historikisht, Rusia ka qenë vazhdimisht “nëna serbe gjermane”, siç këndoi JJ Zmaj. Gjatë viteve të trazuara ’90, Moska tregoi qartë se interesat e Serbisë nuk ishin përparësia e saj dhe vazhdimisht votoi për sanksione kundër Beogradit dhe kundër anulimit të borxhit të Klubit të Parisit. Vota nuk ishte e mjaftueshme për të, kështu që ajo shkeli edhe embargon e OKB-së për dërgimin e armëve në ish-RSFJ dhe Kroacinë e armatosur strategjikisht – kujton Luniç.
Kuadrot pro-rusë kërcënuan sigurinë energjetike
Dhe ai shton se sot është e qartë se kuadrot pro-rusë të grupit aktual politik kanë kërcënuar drejtpërdrejt sigurinë tonë energjetike.
– Serbia tani praktikisht varet vetëm nga furnizimet me gaz nga Rusia, dhe në periudhën e kaluar ajo refuzoi vazhdimisht dhe me këmbëngulje të diversifikonte burimet e saj të furnizimit. Duke vepruar kështu, ajo injoroi të gjitha rekomandimet evropiane dhe strategjitë e veta me qëllimin e vetëm për të ruajtur monopolin e Rusisë mbi stabilitetin energjetik. Praktikisht të gjitha vendimet kryesore të energjisë u morën për hir të interesave të huaja, ndërsa, në kundërshtim me Kushtetutën, interesat tona kombëtare u neglizhuan – thotë ai.
Dhe ai vëren se pushteti ekzekutiv i ka neglizhuar detyrimet kushtetuese dhe ligjore.
– Kushtetuta i detyron Qeverinë dhe Presidentin të veprojnë në interes të shtetit dhe qytetarëve (neni 199), dhe ligjet për energjinë dhe mbrojtjen e konkurrencës përcaktojnë përgjegjësinë për mungesën e diversifikimit të furnizimit me energji dhe për abuzimin me një pozicion dominues. Është koha e duhur të dalim nga iluzionet fantazmagorike për marrëdhëniet vëllazërore dhe ta shohim gjeopolitikën realisht. Për të filluar, një hartë gjeografike mund të na ndihmojë të kuptojmë pozicionin e Serbisë – sugjeron Lunić.
Duket se presidenti i Serbisë po krijon një kontekst dhe klimë politike në mënyrë që veprimet e ardhshme që synojnë dëbimin e pronësisë ruse të duken si opsioni i fundit i detyruar pas kompromiseve dhe fleksibilitetit të shumtë nga ana e Serbisë, dhe jo si një dëshirë, mendon Dimitrije Milić, drejtor i programit të Rrugës së Tretë të Re.
Ai supozon se qëllimi është që klima e përgjithshme të jetë e tillë që çdo veprim i Serbisë të mos jetë produkt i dëshirës apo armiqësisë së qartë, por i domosdoshmërisë së pastër, si dhe që pala ruse të perceptohet më shumë si jo-konstruktive në krahasim me Serbinë.
Po krijohet një kontekst mediatik.
– Me shumë mundësi pa një përgatitje të tillë publike, opinioni publik pro-rus do ta shihte çdo veprim më të vendosur nga shteti serb si një agresion ndaj vendit të tyre mik dhe interesave të tij. Në këtë mënyrë, supozoj se krijohet një kontekst mediatik në të cilin veprimi më i vendosur në lidhje me pronësinë ruse do të veprojë si një veprim i shëndoshë – thotë Milić për Danas.
Ndërsa Miroslav Parović, themeluesi i Lëvizjes për Liri Popullore, beson se të gjitha deklaratat e Vuçiçit në lidhje me NIS duhet të shihen përmes prizmit të marrëveshjes që ai bëri me administratën amerikane në mesin e vitit 2024, e cila përfshin dëbimin e rusëve nga sektori energjetik i Serbisë.
Kjo është arsyeja pse, thotë ai, përfaqësuesit e qeverisë kanë shkatërruar në mënyrë aktive çdo mundësi për një zgjidhje të qëndrueshme për NIS për një vit dhe po e shtyjnë qëllimisht situatën deri në kufij për të lehtësuar atë që quhet një “marrje miqësore nën kontroll” në median pranë qeverisë, që në thelb është shtetëzim dhe ndërprerje e marrëveshjes së energjisë me Rusinë.
Vuçiç nuk duhet të ndihmohet në një grabitje të re
– Nëse kjo miratohet, sekuenca e hapave do të jetë që Siniša Mali të emërojë një administratë të detyruar në NIS, e cila do të nxjerrë disa qindra milionë euro nga e vetmja kompani e shëndetshme e energjisë në rajon deri në qershor 2026, pastaj do të kërkojë një partner të ri strategjik nga SHBA-të, dhe sipas ligjit që u miratua në parlament në fund të vitit 2024 dhe që favorizon investitorët amerikanë në sektorin e energjisë. Vlerësimi im është se NIS do ta rishesë atë për rreth dy miliardë euro, edhe pse vlen pesë miliardë, dhe ato para do të transferohen menjëherë në llogaritë e kompanive SNS që janë të angazhuara në projektin EXPO2027. Kjo është arsyeja pse mendoj se Vuçiç nuk duhet të ndihmohet në një grabitje të re me të cilën do të paguajë mafian e tij dhe do të marrë një ombrellë politike nga SHBA-të, dhe kam frikë se shumë po ndihmojnë pa dashje, duke menduar se po largojnë të ashtuquajturin “ndikim të keq rus” – përfundon Parović.
