Territori mbetet “çështja më e vështirë” në bisedimet e paqes midis Ukrainës dhe Rusisë
Kjo u njoftua nga Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky . Sikur për ta konfirmuar këtë, Presidenti rus Vladimir Putin ka theksuar se plani i diskutueshëm i paqes prej 28 pikash i SHBA-së “mund të shërbejë si bazë për një zgjidhje përfundimtare”, por vazhdon të këmbëngulë që Ukraina të tërhiqet nga pjesët e Donbasit që mban. Kievi ka refuzuar, pavarësisht presionit në rritje nga Uashingtoni.Ndërsa takimet e fundit të negociatorëve nuk kanë sjellë ndonjë përparim, duket se si Moska ashtu edhe Kievi po i përcaktojnë vijat e tyre të kuqe gjithnjë e më qartë – dhe gjithçka varet nga territori, shkruan portali Meduza në një analizë të madhe të situatës aktuale në fushën e betejës .
Negociata të ngadalta dhe një plan paqeje i dyshimtë
Raundi i fundit i bisedimeve filloi më 19 nëntor, pasi një draft i një plani të ri paqeje u publikua. Dokumenti menjëherë u kritikua për shkak se dukej si një përmbledhje e kërkesave maksimaliste të Rusisë. Dy ditë më vonë, Putin tha se plani “mund të shërbejë si bazë”, duke nxitur më tej kanalet diplomatike.
Pasuan ditë kaosi: bisedime transatlantike, regjistrime të publikuara telefonatash dhe rishkrime të vazhdueshme të draftit. Zelensky dhe partnerët e tij evropianë propozuan ndryshime, por një version i përditësuar i planit nuk i është paraqitur publikut. Ajo që dihet është se territori mbetet pengesa kryesore.
Putini përsërit të njëjtën kërkesë: Ukraina duhet të tërhiqet nga pjesët e Donbasit që kontrollon. Zelensky kundërshton duke thënë se “territori mbetet çështja më e vështirë”. Pas një takimi pesë-orësh në Kremlin, të dërguarit e Donald Trump, Steve Witkoff dhe Jared Kushner, nuk arritën të nxirrnin ndonjë lëshim nga presidenti rus. Kremlini vazhdon të theksojë se “çështja kryesore” është territori.
Çfarë thotë plani amerikan për hartën e ardhshme të Ukrainës?
Pika 21 e planit të kontestuar thotë:
- Krimesë, Luhanskut dhe Donetskut do t’u jepej statusi i “rusëve de facto”.
- Khersoni dhe Zaporizhia do të mbeteshin të ngrira në vijën e kontaktit, duke konfirmuar kështu situatën ekzistuese si një demarkacion të vërtetë.
- Rusia do të hiqte dorë nga territoret e tjera të pushtuara jashtë pesë rajoneve.
- Ukraina do të tërhiqej nga pjesa e rajonit të Donetskut që mban, ku do të krijohej një zonë tampon e demilitarizuar, e cila zyrtarisht konsiderohet territor rus, por pa hyrjen e forcave ruse.
Për momentin, asnjëra palë nuk pajtohet me një koncept të tillë në tërësinë e tij.
Putini nuk po heq dorë nga qëllimi i tij për të vendosur kontroll të plotë mbi Donetskun dhe Luhanskun, megjithëse po flet gjithnjë e më pak për Khersonin dhe Zaporizhian. Pas takimit me Trumpin në Alaska, zyrtarët rusë jozyrtarisht pushuan së përmenduri kërkesën për kontroll të të gjitha rajoneve të pushtuara.
Në një nga bisedat e publikuara, Witkoff deklaron: “E di çfarë duhet të ndodhë që të arrihet një marrëveshje: Donetsku dhe ndoshta disa toka duhet të shkëmbehen diku.” Khersoni dhe Zaporizhia as nuk u përmendën.
Megjithatë, ka dyshime nëse Putini do të pranonte një marrëveshje pa njohjen ndërkombëtare të aneksimit. Një zyrtar rus tha së fundmi se Rusia ka tre kushte mbi të cilat nuk ka “asnjë lëshim”: Donbasi, përmbajtja e ushtrisë ukrainase dhe njohja ndërkombëtare e territorit.
Kievi deri më tani ka hedhur poshtë çdo shkëmbim territori. Zelensky pretendon se çështjet territoriale mund të diskutohen “vetëm pas një armëpushimi”, ndërsa Moska po shqyrton një armëpushim vetëm “pas tërheqjes së forcave ukrainase”.
Por krahasuar me vitin e kaluar, ndryshimi është i qartë: Ukraina nuk këmbëngul më në një rivendosje të plotë të kufijve si pikënisje dhe Rusia nuk kërcënon më me kërkesa maksimaliste. Të dyja po fillojnë të negociojnë brenda kornizës së realitetit në terren dhe ky realitet po ndryshon pjesërisht.
Simbolika e Donbasit
Ukraina ende kontrollon vetëm një pjesë të Donbasit, kryesisht zonat Kramatorsk dhe Slavyansk. Strategjikisht, këto zona kanë vlerë të kufizuar. Rusia tashmë mban zona më të mëdha dhe më të rëndësishme në Donbas, dhe kapja e pjesës së vogël të mbetur nuk do ta ndryshonte ndjeshëm ekuilibrin në front.
Por simbolikisht, është një histori krejtësisht e ndryshme.
Për Moskën, kontrolli i plotë i Donbasit do të ishte një kusht për shpalljen e fitores. Për Kievin, humbja e zonës do të thoshte pranimi i goditjes më të thellë që lufta ka dhënë, përkatësisht humbja e një rajoni që ka qenë në luftë që nga viti 2014 dhe që pjesërisht motivoi pushtimin e vitit 2022. Në teorinë e lojërave, kjo quhet “e mira e pandashme” – një çështje nga e cila asnjëra palë nuk dëshiron të heqë dorë në asnjë rrethanë.
Rusia po zhvillon një luftë rraskapitëse
Rusia e nisi pushtimin me besimin se do të arrinte një fitore të shpejtë. Pasi ky iluzion u shemb, ajo kaloi në një luftë rraskapitëse, duke besuar se avantazhi i saj në fuqi punëtore dhe industri do ta mposhtte mbrojtjen ukrainase në planin afatgjatë.
Megjithatë, Ukraina nuk është e thyer. Një formë e re lufte – një kombinim i dronëve, artilerisë, njësive të dislokuara dhe zbulimit të vazhdueshëm – i ka bërë pothuajse të pamundura përparimet e shpejta dhe rrethimet. Kievi, Kharkiv, Odesa dhe Dniepri nuk janë në rrezik të menjëhershëm rënieje.
Kjo i hap hapësirë Ukrainës që të besojë se mund ta vazhdojë luftën për një vit tjetër me shpresën se kostot në rritje do ta detyrojnë Rusinë të bëjë lëshime më të mëdha. Një mendim i ngjashëm është pjesë e dinamikës negociuese në luftëra të tjera: kur kostoja e luftës tejkalon përfitimet e pritura, negociatat bëhen më racionale.
Paqja mund të jetë e brishtë
Edhe nëse arrihet një marrëveshje paqeje, të dyja palët kanë frikë se pala tjetër nuk do ta respektojë atë. Si rezultat, negociatat shpesh zgjasin më shumë se sa pritej, ndonjëherë vite pasi fronti është stabilizuar. Një nga shembujt më të dukshëm është Lufta Koreane, e cila përfundoi me një armëpushim dy vjet pasi kishin pushuar përparimet e rëndësishme në fushën e betejës.
Në rastin e Ukrainës dhe Rusisë, rreziqet shtesë janë:
- një përparim i mundshëm rus në Zaporizhia, i cili do të sillte humbje të reja territoriale për Ukrainën
- mundësia që Moska të shtrëngojë kushtet nëse Ukraina pëson humbje të mëdha
- mungesa e garancive të forta ndërkombëtare, gjë që lë rrugën e hapur për konflikte të reja
- Pavarësisht të gjitha kufizimeve, analistët vlerësojnë se të dyja palët kanë mbledhur tashmë pothuajse të gjithë “informacionin që mungon” në lidhje me forcën e kundërshtarit, e cila shpesh i paraprin përfundimit të një lufte. Por rruga drejt një armëpushimi mund të jetë e gjatë, si në shumë shembuj historikë.
