Ankaraja dërgoi një mesazh për t’u larguar nga ” ujërat e qeta ” , ndërsa njoftoi një kthim në strategjinë e shkeljes së hapësirës ajrore kombëtare. Siç pretendoi, “fluturimet që kryen në Egje kryhen në hapësirën ajrore ndërkombëtare”. Kthesa graduale e Turqisë drejt përshkallëzimit ka qenë e dukshme në muajt e fundit, me arsyet, ndër të tjera, që janë Planifikimi Hapësinor Detar dhe ndërlidhja elektrike midis Greqisë dhe Qipros . Megjithatë, pika e kthesës konsiderohet të jetë konvergjenca e mëtejshme strategjike midis Greqisë dhe Izraelit , e cila në Ankara perceptohet si një “aleancë anti-turke”. Ministri i Mbrojtjes Nikos Dendias deklaroi se “atdheu ynë nuk kërcënon askënd, por është i vendosur të mbrojë sovranitetin dhe të drejtat e tij sovrane”.
Njoftimi nga Ministria Turke e Mbrojtjes Kombëtare për një rikthim në taktikën para shkurtit 2023 të shkeljes së hapësirës ajrore kombëtare të Greqisë në Egje ishte parashikuar disa kohë më parë në qarqet diplomatike që monitorojnë nga afër marrëdhëniet greko-turke.
“Lodhja” në dinamikën e kontakteve dypalëshe lindi kryesisht sepse Athina dhe Ankaraja e perceptuan Deklaratën e Athinës (dhjetor 2023) në një mënyrë krejtësisht të ndryshme. Për Athinën, deklarata është një tekst që thekson nevojën për vullnet të mirë në mënyrë që me kalimin e kohës të mund të ketë një diskutim substancial mbi dallimet e vështira, ndërsa për Ankaranë, këto formulime përmbanin qartë konceptin e një moratoriumi në Egje dhe Mesdheun Lindor .
Ankaraja dërgoi mesazhin e parë kur në thelb anuloi studimet në terren për ndërlidhjen e energjisë elektrike Greqi-Qipro në korrik 2024.
Më pas, paraqitja e Planifikimit Hapësinor Detar (MSP) , si dhe dhënia me koncesion e dy parcelave detare për Chevron në jug të Kretës, shërbyen si argumente të mëtejshme për “personat e vijës së ashpër” brenda Turqisë, të cilët besojnë se Athina po vepron “në shkelje” të marrëveshjeve. Dhe kjo, pavarësisht trajtimit jashtëzakonisht të pakujdesshëm që bëri Athina në rastin e Chevron, pasi egjiptianët u mërzitën shumë nga fakti që askush nuk mendoi t’i njoftonte në kohë për një veprim që – në fakt – pasoi paraqitjen e MSP-së.
Tregues të dukshëm
Në muajt e fundit, veçanërisht pas anulimit të pahijshëm të takimit të planifikuar të Kryeministrit Kyriakos Mitsotakis me zotin Erdogan në Nju Jork dhe takimit të presidentit turk me Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë, gjërat janë bërë edhe më të dukshme.
“Atdheu ynë nuk kërcënon askënd, por është absolutisht i vendosur të mbrojë sovranitetin dhe të drejtat e tij sovrane”, tha Nikos Dendias.
Ka pasur një rritje të shkeljeve brenda ujërave territoriale greke nga anijet e peshkimit , ndërsa disa javë më parë një incident që përfshinte anije të Rojës Bregdetare dhe një anije të Rojës Bregdetare turke u regjistrua pranë Agathonisit. Treguesi i fundit i rikthimit të Ankarasë në tonet e larta ishte paralajmërimi i drejtpërdrejtë i Turqisë nëpërmjet Ministrit të Mbrojtjes Kombëtare, Yasar Guler, se një vendosje e mundshme e baterive raketore në ishujt e Egjeut shkel regjimin e tyre të demilitarizuar – sipas perceptimit turk.
Sigurisht, Turqia është e shqetësuar edhe më shumë nga fakti që këto sisteme (si dhe disa që merren me UAV-të dhe dronët) janë të teknologjisë izraelite . Dhe, siç po bëhet gjithnjë e më e qartë, Ankaraja e sheh konvergjencën strategjike midis Greqisë dhe Izraelit si një aleancë “anti-turke”.
Në fakt, për Turqinë, ky vlerësim u “konfirmua” të hënën e kaluar, gjatë samitit trepalësh të Izraelit, Greqisë dhe Republikës së Qipros në Jerusalem me pjesëmarrjen e udhëheqësve Benjamin Netanyahu, Kyriakos Mitsotakis dhe Nikos Christodoulides.
Dhe reagimi u regjistrua që të nesërmen (të martën) me betejën e parë ajrore virtuale midis F-16 grekë dhe turq midis Lesbos dhe Lemnos, e cila ndodhi gjatë përgjimit për shkak të shkeljes së hapësirës ajrore kombëtare nga luftëtarët turq.
Ministri i Mbrojtjes Kombëtare, Nikos Dendias, iu përgjigj dje Ankarasë nga Samosi, ku ndodhej në një turne për të uruar ushtarakët që shërbejnë në ishujt e Egjeut Lindor. “Atdheu ynë nuk kërcënon askënd. Greqia nuk ka shprehur asnjë fjalim revizionist. Nuk ka formuluar asnjë kërcënim ndaj asnjërit prej fqinjëve të saj, nuk ka regjistruar ose shprehur ndonjë pretendim territorial apo tjetër kundër ndonjë vendi tjetër, e lëre më të ketë lëshuar një kërcënim për luftë”, tha zoti Dendias dhe nënvizoi se “nga ana tjetër, vendi ynë është absolutisht i vendosur të mbrojë sovranitetin dhe të drejtat e tij sovrane. Është një detyrim kushtetues i Forcave të Armatosura, i çdo gruaje dhe burri grek”.
Ministri përfundoi duke thënë se “gjatë këtyre ditëve të shenjta, Greqia po dërgon një mesazh vetëbesimi kombëtar bazuar në historinë e saj, traditat e saj, por edhe si një detyrim ndaj brezave të ardhshëm të grekëve”.
Rekordi i vitit 2022, roli i tërmeteve dhe “rikthimi”
Viti 2025 po mbaron, me praktikën e shkeljeve të hapësirës ajrore kombëtare nga avionët turq (me dhe pa pilot) që po bëhet përsëri e dukshme pas tre vitesh shkeljesh të reduktuara – në minimale. Viti i fundit me një numër të lartë intensiteti mbi Egjeun dhe Mesdheun Lindor ishte viti 2022, kur u regjistruan 11,258 shkelje, 333 përgjime dhe 234 fluturime mbi territorin grek nga avionë luftarakë turq për të gjithë vitin. Në vitin 2023, u regjistruan 1,172 shkelje, 21 fluturime mbi dhe 87 përgjime, praktikisht të gjitha të cilat ndodhën vetëm në janar dhe ditët e para të shkurtit, përpara se tërmetet të shkatërronin një pjesë të madhe të qyteteve dhe infrastrukturës industriale të Turqisë jugore. Në vitin 2024, kur rrugët midis Athinës dhe Ankarasë ishin plotësisht funksionale, nuk pati absolutisht asnjë shkelje, përveç disa shkeljeve të rregullave të trafikut ajror në FIR të Athinës. Ndërsa viti 2025 mbyllet me një total prej 219 shkeljesh dhe një përballjeje midis një F-16 turk dhe një grek, e cila në fakt ndodhi vetëm të martën e kaluar.
Është absolutisht e qartë se rikthimi i tensionit nga Turqia rrjedh nga ndjesia e rrethimit që ndien establishmenti ushtarak në Ankara , i cili konsideron se marrëdhënia trepalëshe midis Greqisë, Republikës së Qipros dhe Izraelit është e drejtuar kundër interesave turke. Për më tepër, burime nga Ankaraja pohojnë se shkeljet e hapësirës ajrore po ndodhin në zonën midis 6 dhe 10 nm, duke përmendur ndryshimin midis ujërave territoriale kombëtare (të cilat arrijnë 6 nm në Egje). Edhe pse është fakt që Greqia ka një fushëveprim të ndryshëm midis ujërave territoriale kombëtare dhe hapësirës ajrore kombëtare, argumenti turk është plotësisht i pabazuar, pasi në të njëjtën kohë, gjatë tre viteve që pasuan tërmetet në Turqinë jugore, shkeljet e ujërave territoriale kombëtare nga marina turke, roja bregdetare turke dhe anijet turke të peshkimit nuk u ndalën kurrë plotësisht. Siç dihet, Ankaraja nuk njeh se ekzistojnë kufij detarë midis Greqisë dhe Turqisë, me përjashtim të grykëderdhjes së Evros dhe tre miljeve detare prej tyre, si dhe zonës së kompleksit të Kastellorizo-s . Praktika e shkeljeve detare është gjithashtu plotësisht në përputhje me perceptimin e Ankarasë për statusin e disa ishujve të Egjeut, të banuar dhe të pabanuar, të cilët i konsideron “të papërcaktuar”.
Viti 2025 mbyllet me një total prej 219 shkeljesh të hapësirës ajrore dhe një përballje midis një F-16 turk dhe një grek, e cila në fakt ndodhi vetëm të martën e kaluar.
E gjithë kjo atmosferë padyshim që po funksionon kundër marrëdhënieve greko-turke në përgjithësi . Dhe një mundësi e mirë e parë nga afër për të konstatuar situatën do të jepet në periudhën dy-ditore të 20 dhe 21 janarit, pasi delegacionet diplomatike në nivel zëvendësministrash do të takohen në Athinë për dialog politik (ku ngrihen çështjet e vështira) dhe axhendën pozitive. Dhe pritet, sigurisht, të shihet nëse Këshilli i Lartë për Bashkëpunim midis Greqisë dhe Turqisë do të zhvillohet vërtet nën drejtimin e z. Mitsotakis dhe z. Erdogan në muajt e parë të vitit 2026 në Ankara apo nëse do të shtyhet përsëri për në kalendarin grek.
Shqetësim për Netanyahun dhe F-35
Nga Manolis Kostidis
STAMBOLL – KORRESPONDENCË. Ankaraja ka konfirmuar zyrtarisht fundin e periudhës së “qiejve të qetë” në Egje , duke theksuar se po fluturon në zona që i konsideron hapësirë ajrore ndërkombëtare, ndërsa Athina pretendon se është greke.
Ministria turke e Mbrojtjes tha në një deklaratë se “pretendimet për shkelje të hapësirës ajrore bazohen në qasjen jokonsistente të Greqisë ndaj ujërave territoriale dhe hapësirës ajrore, e cila është e pashembullt. Fluturimet që vendi ynë kryen në Detin Egje janë në hapësirën ajrore ndërkombëtare. Turqia tenton të zgjidhë të gjitha problemet me Greqinë me metoda paqësore përmes dialogut dhe negociatave brenda kornizës së së drejtës ndërkombëtare, vullnetit të mirë të ndërsjellë dhe marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë”.
Pas tërmeteve shkatërruese të vitit 2023 dhe kontakteve midis Athinës dhe Ankarasë , shkeljet e hapësirës ajrore kishin ndaluar me disa përjashtime. Megjithatë, sipas Ministrisë së Mbrojtjes, ditët e fundit ka pasur shumë shkelje dhe disa përplasje midis avionëve luftarakë turq dhe grekë në hapësirën ajrore të Egjeut, një fakt që, së bashku me njoftimin turk, janë shembuj të politikës që vendi fqinj planifikon të ndjekë në të ardhmen e afërt.
Ankaraja pretendon se fluturimet që kryen janë në hapësirën ajrore ndërkombëtare.
Megjithatë, nga pala turke ka një reagim të fortë në lidhje me kontaktet dhe marrëveshjet midis Izraelit, Qipros dhe Greqisë , pasi Ministria e Mbrojtjes argumenton se “kjo iniciativë nuk mund të përbëjë një kërcënim ushtarak për Turqinë. Turqia mbetet e përkushtuar për të ruajtur stabilitetin dhe dialogun në rajon. Deklaratat e Izraelit kundër Turqisë dhe retorika e saj, të cilat mund të përshkallëzojnë tensionet në rajon, nuk kanë bazë në realitetin në terren apo në të drejtën ndërkombëtare. Vendi ynë është në favor të dialogut konstruktiv në Egje dhe Mesdheun Lindor bazuar në aleancën tonë në NATO , por duhet të kuptohet se hapat që bien ndesh me frymën e Aleancës nuk mund ta ndryshojnë situatën në terren”.
Pala turke sugjeron që Izraeli dhe Greqia janë vendet që po rrisin tensionin në rajon, pasi argumenton se “pala që po rrit tensionin në Egje dhe Mesdheun Lindor nuk është Turqia, por hapat dhe qasjet përjashtuese dhe të njëanshme që synojnë të krijojnë fakte të kryera. Turqia është në favor të shndërrimit të rajonit në një pellg bashkëpunimi dhe stabiliteti, në vend të një zone konflikti”.
Nga ana turke, po vëzhgojnë me shumë vëmendje programet e armatimit që Greqia planifikon të zhvillojë me Izraelin, si dhe zhvillimin e njoftimeve në lidhje me militarizimin e ishujve grekë me sisteme armësh dhe radarë me qëllim, siç ka deklaruar zoti Dendias, “mbylljen e Egjeut”.
