Niveli i lartë i pesticidit klorpyrifos në frutat vendase në disa raste ka bërë që ngarkesa nga Serbia të kthehet nga kufiri i vendit në të cilin është dashur të eksportohet.
Rasti i fundit i tillë ndodhi më 14 gusht, kur Kroacia raportoi se një dërgesë pjeshke nga Serbia ishte potencialisht e rrezikshme.
Sipas Violeta Josifova, eksperte për zbatimin e rregulloreve fitosanitare, Ministria e Bujqësisë dhe Ministrja Jelena Tanaskovic janë paralajmëruar se një rezultat i tillë mund të ndodhë për shkak të përdorimit të substancave aktive të ndaluara, por alarmet janë injoruar.
Përkundër kësaj, skenari i kthimit të mallit është përsëritur dhe opinioni po pyet se çfarë do të ndodhë me frutin e helmuar, si dhe nëse Serbia rrezikon t’i ndalohet eksporti në Bashkimin Evropian?
Ministri shtoi se janë ende në pritje të analizave laboratorike në Serbi dhe se nëse del se niveli i pesticideve është realisht i pranishëm në atë masë që pretendon Kroacia, të gjitha pjeshkët do të shkatërrohen.
Përkatësisht, kur flasim për raundin specifik të frutave të kthyera nga kufiri kroat, kjo ka ndodhur për shkak se pjeshkët përmbanin një nivel të lartë të klorpyrifos, përdorimi i të cilit është i ndaluar në të gjithë Evropën, dhe Serbia ka ndaluar regjistrimin e produkteve të shumta që përmbajnë substancën e përmendur. në fillim të vitit 2022.
Megjithatë, si shpjegim për lëshimin e kësaj substance në treg, Tanaskovic tha se frutat dhe perimet kanë marrë trajtime të zgjeruara me preparate për mbrojtje nga sëmundjet dhe dëmtuesit, sepse Serbia është goditur nga reshjet e shumta dhe dëmtimi i të korrave. Siç shpjegoi ajo, mbrojtja shtesë ishte një mënyrë e pashmangshme për të ruajtur rendimentet.
“Kur bëhet fjalë për pesticidet, është e mundur të tejkalohet niveli i lejuar, nëse për shkak të kushteve të caktuara klimatike është e nevojshme që të trajtohen më shumë bimët. Ndoshta nuk ka asnjë qëllim të keq nga ana e prodhuesit. Një gjë e ngjashme ndodhi në vitin 2018, kur Rusia kufizoi përkohësisht importin e kajsive dhe pjeshkës nga Serbia, e më pas e anuloi atë. Nga ana tjetër, shembull i qëllimeve të këqija është ripaketimi i sheqerit në vitin 2004, kur në ambalazhet që tregonin një nivel të caktuar cilësie hidheshin përmbajtje që nuk plotësonin atë nivel”, shpjegon bashkëbiseduesi ynë.
Ndonëse, siç thotë ai, rreziku që një skenar i tillë të ndodhë gjithmonë ekziston, Staniq thekson se është e nevojshme të zbatohen siç duhet kontrollet në vetë vendin, në mënyrë që të mos dëmtohet reputacioni i Serbisë.
“Çdo gjë që nuk përputhet me kushtet e kontraktuara të dorëzimit, si sasia e pesticideve apo cilësia dhe koha e dorëzimit të mallrave që eksportohen, ka një ndikim negativ në reputacionin e vendit”. Gjithmonë ekziston rreziku që kushtet të mos harmonizohen, por kontrollet e cilësisë në pikën fillestare, për shembull kur frutat dhe perimet largohen nga bima dhe plantacionet, janë të rëndësishme në parandalim. Rezultatet e kontrollit në Serbi duhet të harmonizohen me kontrollin e vendit në të cilin eksportohet. Pikërisht që të mos kishte “gabim” për shkak të së cilës do të humbiste besimi në tregun ndërkombëtar, pra një treg të caktuar. Nëse kjo ndodh, blerësi do të fokusohet te një ofertues tjetër”, paralajmëron bashkëbiseduesi i Danas.
Nga ana tjetër, Violeta Josifova, drejtoreshë e zhvillimit në BioGenesis, bën me dije se në vendin tonë janë importuar qëllimisht substanca helmuese dhe se ky vendim është marrë për t’i shërbyer interesave të caktuara.
“Këshilli i ekspertëve duhet të ketë njerëz që mirëkuptohen në profesion dhe diskutojnë për çështje aktuale. Megjithatë, ajo është formuar ad hoc, për të marrë miratimin për importin e substancave aktive të paligjshme që janë të përjashtuara nga lista, dhe kjo për të marrë komisione. Shumë substanca aktive janë përjashtuar në BE në dy-tre vitet e fundit dhe një pjesë e mirë e tyre për shkak se janë konstatuar se janë të dëmshme për mjedisin. Të gjitha ato furnizime që nuk përdoren në BE përfundojnë në Serbi”, thekson drejtori për zhvillim në BioGenesis.
Josifova shton se në momentin që një substancë aktive hiqet nga përdorimi, ajo shndërrohet në mbetje mjedisore dhe se në atë rast është më fitimprurëse ta dhurosh sesa ta shkatërrosh.
“Gjithçka përfundon në vendin tonë”. Klorpyrifos është një helm mjaft i fortë që është ndaluar të përdoret, por këtë vit Këshilli i Ekspertëve, i formuar për këtë qëllim, diskutoi çështjen e importit të rreth 20 tonëve të kësaj lënde dhe kompanisë Agrosava iu lejua të prodhojë edhe 50 tonë. Duke qenë se është produkt i paregjistruar, është miratuar për ndërhyrje sepse gjoja nuk ka insekticid – gjë që nuk është e vërtetë. Gjithçka ka përfunduar në frutikulturë”, paralajmëron bashkëbiseduesi ynë, duke shtuar se arsyeja e kthimit të ngarkesave të frutave tona nga kufiri ka qenë pikërisht rritja e nivelit të klorpirifos.
“Ekspozimi ndaj një sasie të madhe të këtij pesticidi, që mund të ndodhë kur bëhet fjalë për punëtorët në vendin e prodhimit, transportit apo aplikimit të kësaj lënde, shkakton efekte neurotoksike. Kjo manifestohet përmes fjalës së paqartë, dridhjeve, depresionit të traktit respirator dhe reduktimit të qarkullimit të gjakut”, shpjegon Savić dhe shton se Agjencia Amerikane për Mbrojtjen e Mjedisit (EPA), bazuar vetëm në përdorimin e regjistruar të këtij pesticidi, ka marrë vendimin për të hequr toleranca për klorpirifos për shkak të rrezikut të tepërt të efekteve toksike.
Si kujtesë, Agjencia Evropiane e Sigurisë Ushqimore shprehu shqetësim në gusht 2019 për “efektet e mundshme gjenotoksike të klorpyrifos”, si dhe “efektet e mundshme neurologjike gjatë zhvillimit”.
Një vit më vonë, Serbia u përpoq të respektonte rregulloret evropiane në këtë sektor, por vetëm në fillim të vitit 2022 mori një vendim për anulimin e regjistrimit të produkteve të shumta për mbrojtjen e bimëve që përmbajnë substancën aktive klorpyrifos.
