Rreth 20,000 burra janë larguar nga Ukraina që nga fillimi i luftës për të shmangur rekrutimin, ka zbuluar BBC.
Disa notuan në lumenj të rrezikshëm për t’u larguar nga vendi, të tjerë kaluan kufirin nën mbulesën e natës.
21,113 burra të tjerë u përpoqën të arratiseshin por u kapën nga autoritetet ukrainase, konfirmoi Kievi.
Pas fillimit të pushtimit rus në shkurt 2021, shumica e meshkujve të moshës 18 deri në 60 vjeç janë të ndaluar të largohen nga Ukraina.
Megjithatë, të dhënat e siguruara nga BBC tregojnë se dhjetëra prej tyre largohen çdo ditë.
Ne folëm me disa burra që ikën për t’u bashkuar me familjen jashtë vendit, për të studiuar ose për të gjetur punë.
“Çfarë duhet të bëj [në Ukrainë]?” thotë Yevgeny.
“Jo të gjithë janë ushtar dhe luftëtarë… nuk duhet të mbyllësh të gjithë vendin. Nuk mund të bësh gjithçka si dikur në Bashkimin Sovjetik”.
Duke kërkuar të dhëna për kalimet e paligjshme të kufijve nga Rumania, Moldavia, Polonia, Hungaria dhe Sllovakia fqinje, BBC zbuloi se 19,740 burra kaluan ilegalisht në këto vende midis shkurtit 2022 dhe 31 gusht 2023.
Edhe pse nuk dihet se si kanë shpëtuar këta persona, ne dimë se çfarë metodash janë përdorur nga 21.113 të tjerë që u kapën në tentativë.
Shumica – 14,313 – u përpoqën të kalonin kufijtë në këmbë ose të notonin përtej lumenjve kufitarë, dhe 6,800 të tjerët u mbështetën në dokumentacionin zyrtar të marrë me mashtrim duke përmendur përjashtime false si sëmundjet fiktive, thanë autoritetet ukrainase.
Mobilizimi nuk vlen për meshkujt me probleme shëndetësore, të cilët kanë nevojë për kujdes të vazhdueshëm dhe baballarët e tre e më shumë fëmijëve.
Në gusht, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky akuzoi komisionet mjekësore të ushtrisë për korrupsion, duke pretenduar se vendimet e tyre kishin rezultuar në një rritje dhjetëfish të përjashtimeve nga rekrutimi nga shkurti 2022.
Ai tha se janë ndërruar të gjithë zyrtarët rajonalë të ngarkuar me rekrutimin, ndërsa ndaj më shumë se 30 personave janë ngritur kallëzime penale.
Fedir Venislavski, një bashkëpunëtor i presidentit, pranoi për BBC se problemi është serioz.
“Qeveria e kupton që ky nuk është një fenomen i izoluar, por i përhapur. Por, për fat të keq, do të theksoja se korrupsioni është shumë rezistent”, tha ai.
Ai shton se autoritetet po bëjnë “çdo gjë të mundshme për të reduktuar në minimum numrin e rasteve të korrupsionit”.
Venislavski tha se numri i burrave që u larguan ose u përpoqën të largoheshin nuk kishte asnjë ndikim në qëllimet e luftës.
“Jam i bindur se qëndrueshmëria dhe gatishmëria e ukrainasve për të mbrojtur pavarësinë, sovranitetin dhe lirinë është 95-99 për qind,” pohoi Venislavski për BBC.
“Ata që përpiqen të shmangin mobilizimin janë nga një deri në pesë për qind”. “Patjetër që nuk është një numër kritik për mbrojtjen e Ukrainës”, është i bindur bashkëpunëtori i Zelenskiy.
Ai po ashtu thotë se nuk planifikohet të rritet rrënjësisht numri i atyre që plotësojnë kushtet për mobilizim.
Më shumë se 40,000 burra që u larguan ose u përpoqën të iknin, mund të përfaqësonin një pjesë të konsiderueshme të njerëzve që i nevojiteshin Ukrainës për të mbushur njësitë.
Që nga fillimi i luftës, Kievi nuk ka bërë të ditur numrin e ushtarëve të vdekur apo të plagosur.
Yevgeny Prigozhin, kreu tashmë i vdekur i grupit mercenar rus Wagner, pas betejës së përgjakshme për Bakhmut në Donbas, tha se vetëm në atë konflikt vdiqën midis 50,000 dhe 70,000 ushtarë ukrainas, raportoi Reuters në atë kohë.
Ukraina nuk publikon as të dhëna se sa ushtarë dhe rezervistë janë aktualisht në ushtri.
Ministri i ri i Mbrojtjes Rustem Umerov tha në një forum strategjik evropian në Jaltë në shtator se ka më shumë se 800,000 forca të armatosura ukrainase.
Disa arratisje nga rekrutimi ishin dramatike.
Një video tregon një burrë duke notuar përtej lumit Dniestër në drejtim të Moldavisë, me rojet kufitare moldave që i kërkonin atij të kalonte drejt Moldavisë.
E dyta tregon një rast potencialisht fatal – trupat e burrave të dalë në breg, që supozohet se janë mbytur ndërsa përpiqeshin të kalonin lumin Tisza midis Ukrainës dhe Rumanisë.
Por Yevgeny, një punëtor ndërtimi nga Kievi, të cilin e takuam në qendrën moldave të imigracionit, tha se ai thjesht kaloi kufirin e vendit – rruga më e njohur, tregojnë të dhënat tona.
Atëherë është relativisht e thjeshtë për refugjatët e luftës të kërkojnë azil.
Jevgeny ndihej i bllokuar në Ukrainë, na tha ai – të rinjtë dhe ata me përvojë ushtarake ishin të parët që u thirrën për rekrutim.
Ndërkohë, e kishte të vështirë të gjente një punë të paguar mirë, “sepse gjithçka i nënshtrohet luftës”, e megjithatë “rryma, karburanti – gjithçka është bërë më e shtrenjtë”.
Pasi u procedua nga policia moldave, ai bëri kërkesë për azil, pasi ligji i vendit parashikon që kjo duhet të bëhet brenda 24 orëve nga hyrja në vend për të shmangur një precedent penal.
Në të njëjtën qendër azili dhe imigrimi, takuam Eric, një muzikant 26-vjeçar nga Kharkiv, i cili thotë se ai hyri në Moldavi duke kaluar fushat e rajonit separatist të Moldavisë, Transnistria dhe më pas duke notuar përtej lumit.
Edhe pse është e mundur të merren përjashtime të rreme të rekrutimit në Ukrainë, përvoja e Eric sugjeron se është më e vështirë të marrësh dokumentet e duhura sesa sëmundjet e vërteta.
Pas operacionit kompleks abdominal për peritonit kur ishte më i ri, Eric thotë se duhet të ndjekë një dietë të veçantë që e pengon atë të shërbejë në ushtri.
Por kur shpërtheu lufta, vazhdon ai, më rezultoi e pamundur të merrja një certifikatë mjekësore që më përjashtonte nga mobilizimi.
“Ata e zhvendosin përgjegjësinë nga një departament në tjetrin: “Shko këtu, shko atje”. Për gjysmë viti u përpoqa të merrja një certifikatë [për të vërtetuar] se isha i paaftë, pavarësisht se i kisha të gjitha gjetjet.
“Përfundimisht më mbaroi durimi”.
Eric mbërriti përfundimisht në SHBA, ku u bashkua me gruan e tij dhe vajzën e tyre katërvjeçare.
Një tjetër burrë, të cilin do ta quajmë Vlad, arriti të marrë një përjashtim të vlefshëm, por thotë se nuk mundi t’i bindte rojet kufitare se ishte i duhuri.
Ai thotë se ishte i emocionuar që do të pranohej në një universitet të huaj dhe për të marrë një leje studentore për t’u larguar nga Ukraina, por shpejt e kuptoi se kjo nuk do të mjaftonte.
“Mendova se nuk ia dola sepse ai vendkalim kufitar ishte “i prishur”. Shkova te i dyti, pastaj te një tjetër… Më qeshën në fytyrë kufitarët dhe më dërguan në shtëpi.
“E kuptova që kjo letër – kjo “leje” – nuk do të thotë asgjë për rojet kufitare. Nuk u intereson fare”.
Vlad pastaj bëri një lëvizje tjetër – ai u largua nga vendi duke notuar përtej lumit Tisza për në Rumani.
Një mik e ndihmoi Vladin të arrinte në anën ukrainase të kufirit, por një burrë tjetër, të cilin ne e quajmë Danilo, thotë se ai përdori shërbimet e dikujt që organizoi kalimin Tisza përmes Telegram.
Aplikacioni i mesazheve është një platformë popullore për kontrabandistët për të reklamuar dhe ofruar shërbime, zbuloi BBC.
Një gazetar që punonte në fshehtësi për hetimin tonë, të cilin ne e quajmë Andrei, korrespondonte me kontrabandistët për një muaj, duke u paraqitur si një ukrainas që donte të largohej nga vendi.
Ai zbuloi të paktën gjashtë grupe Telegram – me anëtarësi që varionin nga 100 në disa mijëra njerëz.
Ai thotë se ata ofruan një sërë shërbimesh, nga shtimi i fëmijëve të rremë në familjen e tij, tek opsioni më i shtrenjtë – një certifikatë mjekësore e përjashtimit, e njohur si “karta e bardhë”, e cila do ta lejonte atë të largohej dhe të kthehej në Ukrainë sa herë që të donte. .
Atij iu tha se do të merrte deri në një javë për t’u bërë dhe do t’i kushtonte rreth 4,300 dollarë, duke përfshirë një ryshfet për nëpunësin që bëri biletën.
Venislavski, një bashkëpunëtor i Zelenskiy, na tha se kërcënimi i paraqitur nga dokumentacioni i rremë – dhe vështirësia në disa raste për marrjen e dokumenteve të duhura që rojet kufitare e marrin seriozisht – duhet të çrrënjosen në një ose dy vitet e ardhshme me sistemin e ri të dixhitalizuar.
Të gjithë me të cilët folëm ishin të suksesshëm në përpjekjet e tyre për t’u larguar nga vendi, por ata që kapeshin nga autoritetet ukrainase rrezikojnë gjoba që variojnë nga 92 deri në 230 dollarë dhe deri në tetë vjet burg.
Është e paqartë nëse ata që ikin dhe vendosin të kthehen në Ukrainë në të ardhmen do të përballen gjithashtu me atë dënim, por Venislavski tha se nuk besonte se do të ishte në interesin kombëtar.
Danilo thotë se ukrainasit duhet të lejohen të marrin vendimet e tyre.
“Sepse unë ende besoj se secili zgjedh qëllimin e jetës së tij”. Për disa, kuptimi është në mbrojtjen e vendit, për të tjerët është kujdesi për familjen dhe veten,
“Dikush dëshiron të krijojë, të zhvillojë biznes, të kontribuojë në ekonominë e shtetit”.
“Unë besoj se, sido që të jetë, nuk bëj pjesë në fushën e betejës.” Ai shpreson, thotë ai, se autoritetet ukrainase do t’i inkurajojnë ata që u larguan të kthehen kur të përfundojë lufta, në vend që t’i ndëshkojnë.
“Pa njerëz, për më tepër pa njerëz të zgjuar që fitojnë mirë dhe mbushin buxhetin, shteti vështirë se mund të ekzistojë”.
Duke qenë se fundi i luftës me Rusinë nuk është në dukje, nuk është e qartë se kur do të bëhet e rëndësishme çështja.
Por ndërsa konflikti kthehet në një luftë të gjithanshme, Ukraina ka nevojë për të gjithë ushtarët ku mund të mbështetet.BBC
