Shkruar nga: Petar Radojçiq, gjenerallejtënant në pension
Nuk diskutohet që vendi ynë është i ekspozuar ndaj presioneve të fuqive të mëdha, por edhe ndaj ndikimit të kompanive shumëkombëshe, organizatave joqeveritare, FMN-së,… dhe shërbimeve të inteligjencës dhe sigurisë që veprojnë në hapësirën transnacionale. Shumë pajtohen me të kuptuarit e presidentit Aleksandar Vuçiq se Serbia është një skenë për një luftë ndërmjetëse midis Lindjes dhe Perëndimit. Prandaj, gjithnjë e më shpesh, ai deklaron se, duke u nisur nga interesat politike, ekonomike dhe të sigurisë së Serbisë, ai avokon për një politikë të vetme – serbe(?), në të cilën të huajt nuk do të ndërhyjnë, për një politikë të vendimmarrjes së pavarur. -bërja, pavarësia, integriteti territorial dhe neutraliteti ushtarak. Jo rrallë herë reklamojnë edhe ministra të veçantë, duke theksuar se Serbia është shtet sovran që merr vendime në përputhje me interesat e saj kombëtare. Megjithatë, realiteti i mohon ato.
Janë të shumtë shembujt e masave dhe “rekomandimeve” ekonomike e politike të zyrtarëve të lartë, por edhe zyrtarëve margjinalë të vendeve të fuqishme perëndimore, zbatimi i të cilave, në pjesën më të madhe, nuk vihet në dyshim.
Mendimi i njeriut që vendos për çdo gjë dhe pyet për gjithçka se “çdo gjë që vjen nga vendet evropiane duhet marrë seriozisht” tregon se institucionet qeveritare, përfshirë edhe Presidentin e Serbisë, nuk janë plotësisht të pavarura.
Rusia gjithashtu ka një ndikim të madh në ngjarjet në Serbi. Para së gjithash, pasqyrohet në qëndrimin e Presidentit Putin se precedenti i Kosovës u jep të drejtën rajoneve në lindje të Ukrainës (Donetsk dhe Lugansk) të deklarojnë sovranitetin e tyre pa lejen e qeverisë qendrore.
Kosova ishte një “justifikim” për pushtimin dhe njohjen e mëvonshme (në vitin 2008) të Osetisë së Jugut dhe Abkhazisë (rajonet separatiste në Gjeorgji). Presidenti rus, në çdo rast shprehte “shpresën” e tij se SPS do të ishte pjesë e qeverisë në Serbi. Shembulli më i fundit i manifestimit të “fuqisë së butë” është fjalimi i ambasadorit rus Bocan-Kharchenko, i cili në prag të Krishtlindjeve u prezantoi zyrtarëve serbë dhe publikut pritshmërinë që Serbia të mos marrë pjesë në tubimet ndërkombëtare që janë. mbajtur pa praninë e Rusisë. Në fund të fundit, nuk duhet të anashkalohet fakti që sektori energjetik i Serbisë de facto kontrollohet nga Rusia dhe aktualisht nuk ka alternativë ndaj gazit rus.
Dominimi ekonomik, financiar dhe teknologjik i Kinës, interesi i së cilës nuk është i papritur, po bëhet gjithnjë e më i dukshëm. Megjithatë, nuk është e qartë se çfarë interesi ka Serbia për investimet, donacionet dhe kreditë kineze, duke pasur parasysh se “biznesi” është irritues dhe i mbuluar me fshehtësi.
Stabiliteti i çdo vendi, përfshirë Serbinë, është i një rëndësie të dorës së parë, pasi krijon kushtet për zhvillim dhe prosperitet të përgjithshëm. Po të kemi parasysh atributet që përcaktojnë pushtetin shtetëror (territori, popullsia, ekonomia, burimet, institucionet, pozicioni në marrëdhëniet ndërkombëtare etj.), por edhe ndërvarësia dhe ndërhyrja gjithnjë e më e theksuar e fuqive botërore në punët e brendshme të vendeve të tjera, Është e diskutueshme se sa jemi (në thelb) sovran dhe të pavarur, pra sa të pavarur jemi, në rrethanat e hapësirës së kufizuar manovruese për realizimin e interesave kombëtare dhe shtetërore.
Nëse synimi strategjik i Serbisë është ende anëtarësimi në BE, supozohet se qeveria legjitime ka marrë parasysh nëse dhe në çfarë mase ka pavarësi thelbësore, d.m.th. sovraniteti shtetëror dhe kombëtar. Nëse jo, ai duhet të kuptojë sa më shpejt të jetë e mundur si vijon – për të garantuar paqen, sigurinë dhe përparimin ekonomik, shtetet kombëtare u bashkohen organizatave ndërkombëtare (dhe aleancave ushtarake), duke pranuar disa parime dhe norma universale (mbikombëtare) që janë mbi to.
Asociacioni, ndër të tjera, nënkupton shqyrtim dhe vendimmarrje të përbashkët për shumë çështje, ku shtetet më të fuqishme përpiqen të realizojnë, në radhë të parë, interesat e tyre. Bindja e vendeve më të vogla dhe më pak të zhvilluara merret pak a shumë si e mirëqenë. Në këmbim, anëtarët e bashkësisë evropiane klasifikohen si shtete (ligjërisht, demokratike,…) të rregulluara dhe më pak të varura.
Kur është fjala për integritetin territorial të Serbisë, d.m.th. për zgjidhjen e statusit të Kosovës, kuptohet se ndërkombëtarizimi i një problemi brendashtetëror, përmes ndërmjetësimit ndërkombëtar, “zyrave të mira” apo arbitrazhit, si rregull, synon zgjidhje sipas interesave të “arbitrit”, duke privuar (shpesh ) palët në mosmarrëveshje e mundësisë për të ndikuar në vendim. Duhet theksuar gjithashtu se neutraliteti i vetëshpallur ushtarak nuk është garanci për shmangien e konfliktit, se nuk ka rëndësi thelbësore në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe se nuk mund t’ia kthejë Serbisë Kosovën .
Pra, nuk ka pavarësi dhe liri absolute të qeverisë legjitime në menaxhimin e punëve të brendshme dhe të marrëdhënieve të jashtme dhe as sovraniteti shtetëror, në kuptimin e tij origjinal, nuk mund të mbijetojë në rrethanat aktuale. Meqenëse Serbia nuk mund të ndikojë në marrëdhëniet ndërkombëtare ndërkombëtare dhe as (në mënyrë të pavarur) të jetë garantuese e sigurisë së saj, çorientimi strategjik dhe balancimi diplomatik në një “tel të hollë” janë të papranueshme. Realiteti është shfaqur rreziqe dhe turbullira nga të cilat vetëm aleancat e besueshme mund të na mbrojnë.
Bashkëpunimi ndërmjet shteteve mund të nënkuptojë dobësim të pavarësisë, por edhe ruajtjen e sovranitetit kombëtar. Neve na takon të vendosim dhe të kujdesemi për të mirën e përbashkët. Por nëse opozita dhe qeveria janë në mosmarrëveshje për qëllimet strategjike të shoqërisë, atëherë jemi në telashe të mëdha.
