Si të rieksportohen tanket gjermane?

Reuters

Polonia dhe disa vende të tjera kanë thënë se duan ta furnizojnë Ukrainën me tanke Leopard 2 të prodhimit gjerman, për t’u mbrojtur kundër Rusisë. Por, kancelari gjerman, Olaf Scholz, ka refuzuar deri më tash të dërgojë tanke të tilla dhe nuk i ka lejuar vendet e tjera të NATO-s ta bëjnë këtë.

Tanket Leopard, të cilat përdoren nga disa vende të NATO-s dhe kërkojnë miratimin e Berlinit për rieksportim, ekspertët e mbrojtjes i shohin si më të përshtatshmet për Ukrainën.

Polonia do t’i kërkojë leje Gjermanisë për të rieksportuar tanke Leopard 2 në Ukrainë, por edhe pa të, Varshava mund t’i dërgojë ato, si pjesë e një koalicioni shtetesh, tha të hënën kryeministri polak, Mateusz Morawiecki.

Ministrja e Jashtme e Gjermanisë, Annalena Baerbock, tha të dielën se Qeveria e saj nuk do ta bllokojë Poloninë nëse do t’i dërgojë tanke Leopard 2 Ukrainës.

Të gjitha armët e luftës, të prodhuara në Gjermani, vijnë me një certifikatë të përdorimit, që do të thotë se pronari i tyre i ri ka nevojë për miratimin e Berlinit, nëse dëshiron t’ia kalojë ato armë një vendi tjetër.

Kërkesat për rieksportim marrin zakonisht dritën jeshile, nëse armët u shkojnë anëtarëve të tjerë të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) ose vendeve aleate.

Me ligjin gjerman, miratimi nuk jepet “nëse ka arsye për të supozuar se do të binte ndesh me ambicien e Gjermanisë për të pasur marrëdhënie të mira me vendet e tjera”.

E njëjta gjë vlen edhe në rastet kur armët mund të përdoren për të bërë një luftë agresioni, ose kur miratimi i rieksportit mund t’i shkelë detyrimet e Gjermanisë sipas ligjit ndërkombëtar.

Si shmangen përplasjet diplomatike?

Duke qenë se eksportet e mbrojtjes janë një çështje e ndjeshme në Gjermani, vendet e huaja zakonisht nuk paraqesin drejtpërdrejt kërkesa zyrtare tek autoritetet gjermane për rieksportim.

Ato bëjnë një të ashtuquajtur “hetim paraprak”, duke i dhënë Gjermanisë mundësi të japë sinjale nëse është gati t’i furnizojë me armët e kërkuara ose jo.

Nëse jo, shteti i huaj abstenon nga paraqitja e kërkesës zyrtare për rieksportim dhe nuk bëhet asnjë dëm diplomatik.

Ky mekanizëm do të thotë se Polonia – duke paraqitur kërkesë zyrtare për rieksportim – mund ta detyrojë Scholzin që të tregojë nëse është i gatshëm ta lejojë Poloninë që t’i dërgojë Leopardët e saj në Ukrainë apo jo.

Megjithatë, në të kaluarën, Qeveria gjermane ka marrë kohën e saj, duke mos iu përgjigjur kërkesave për eksport në raste të ndjeshme për një kohë të gjatë.

Por, kërkesa zyrtare e Polonisë do ta rriste edhe më shumë presionin mbi Scholzin për të marrë një vendim.

Cilat janë pasojat nëse tanket dërgohen pa miratim?

Nëse tanket do të dërgoheshin pa pëlqimin e Berlinit, një pasojë e mundshme mund të ishte refuzimi i Gjermanisë për të ofruar pjesë për to, thotë analisti i mbrojtjes, Konrad Muzyka.

“Kjo është arsyeja përse është kaq e rëndësishme nga këndvështrimi i Varshavës që të mos dalë jashtë vijës”, thotë ai.

Tanket janë armë që kërkojnë mirëmbajtje të madhe. Ato janë prej çeliku, por shumë të ndjeshme dhe prishen shpejt pa mirëmbajtje.

Polonia – me një flotë të madhe prej gati 250 tankesh Leopard – mund të mbështetet në stokun e saj të pjesëve rezervë, thonë ekspertët. Por, në planin afatgjatë, Varshava ose Kievi do të duhet t’i drejtohen Gjermanisë për më shumë pjesë të tilla.

Gjermania ka një nga regjimet më të ashpra të eksportit të mbrojtjes në botë – kryesisht për shkak të së kaluarës së saj të përgjakshme para vitit 1945.

Ka pasur përpjekje për t’i zbutur rregullat, për të lehtësuar bashkëpunimin në projektet e mbrojtjes me vende të tjera, si Franca apo Britania, por deri më tani nuk është zbatuar asgjë – pjesërisht për shkak të kundërshtimit të të Gjelbërve.

Si është rasti me Zvicrën?

Zvicra ka bllokuar rieksportin e armatimit zviceran në Ukrainë, duke u thirrur në traditën e gjatë të neutralitetit, por Qeveria e këtij vendi është nën presion në rritje për të ndryshuar qëndrim.

Gjermania është refuzuar vitin e kaluar, kur i ka kërkuar Qeverisë zvicerane leje për të dërguar municion për tanket anti-ajrore Gepard, që Berlini i ka dërguar në Ukrainë.

Kërkesa për të lejuar dërgimin e municioneve të tjera gjithashtu është refuzuar.

Zvicra ka bllokuar edhe një kërkesë të Danimarkës për të lejuar transferimin e automjeteve të blinduara, Piranha III, të prodhimit zviceran.

Qeveria po shqyrton një kërkesë nga Spanja për të lejuar transferimin e dy armëve kundërajrore, por paralajmëroi se miratimi “ndoshta nuk është i mundshëm”.

Eksportin e armëve ose municioneve në Ukrainë e bllokon e ashtuquajtura Deklaratë e Moseksportit, të cilën blerësit e armatimeve zvicerane duhet ta nënshkruajnë, si dhe një embargo specifike mbi shitjen e armëve në Ukrainë dhe Rusi.

Franca

Kompanitë franceze të mbrojtjes duhet t’i paraqesin një kërkesë Ministrisë së Forcave të Armatosura, nëse synojnë të eksportojnë armë në vende jashtë Bashkimit Evropian, si Ukraina.

Ekzistojnë disa lloje të licencave të eksportit dhe transferimit dhe ato duhet t’i plotësojnë disa kushte.

Në të shumtën e rasteve, prodhuesi duhet të marrë zotime nga klienti për destinacionin përfundimtar dhe mosrieksportim të materialeve të dorëzuara, të cilat do të mund t’i transferoheshin një pale të tretë vetëm pas marrëveshjes paraprake me autoritetet franceze.

Shtetet e Bashkuara

Shtetet e Bashkuara kanë kontrolle të rrepta mbi transferimin e armëve amerikane nga aleatët te palët e treta.

Të ashtuquajturat “transferime te palët e treta” duhet ta kenë lejen e Qeverisë së ShBA-së.

Jashtë transferimeve te palët e treta, ekzistojnë dy mënyra se si qeveritë e huaja blejnë armë nga kompanitë amerikane: shitjet e drejtpërdrejta komerciale, të negociuara ndërmjet një qeverie dhe një kompanie, dhe shitjet e huaja ushtarake, kur një qeveri e huaj zakonisht kontakton një zyrtar të Departamentit të Mbrojtjes në ambasadën e ShBA-së në kryeqytetin e saj. Në të dyja këto raste kërkohet miratimi i Qeverisë amerikane.