AP
Një tërmet i madh, shkatërrues, me magnitudë 7.8 shkallësh të Rihterit i pasuar edhe nga një tjetër i fuqishëm, shkatërroi pjesë të gjera të Turqisë dhe Sirisë në orët e para të mëngjesit të së hënës, duke u marrë jetën mijëra njerëzve.
Më poshtë mund të lexoni krejt çfarë duhet të dini për këtë fatkeqësi natyrore.
Çfarë ndodhi?
Sipas Shërbimit Gjeologjik të ShBA-së (USGS), tërmeti goditi në një thellësi prej 18 kilometrash dhe kishte epiqendrën në jug të Turqisë, pranë kufirit verior me Sirinë.
Shumë goditje të mëpasshme tronditën të dyja vendet që nga tërmeti fillestar. Në 11 orët e para, rajoni kishte regjistruar edhe 13 goditje të fuqishme me një magnitudë prej të paktën 5 ballësh, tha Alex Hatem, një gjeolog kërkimor i USGS-së.
Një tjetër tërmet i fortë – me magnitudë 7.5 ballësh – goditi Turqinë nëntë orë pas goditjes kryesore. Edhe pse shkencëtarët po studionin nëse ky i dyti ishte një pasgoditje, ata ranë dakord se dy tërmetet janë të lidhura.
“Sigurisht që priten më shumë pasgoditje, duke pasur parasysh madhësinë e goditjes kryesore”, tha Hatem. “Ne presim që pasgoditjet të vazhdojnë në ditët, javët dhe muajt e ardhshëm”.
Çfarë lloj tërmeti ishte ky?
Studiuesit thonë se tërmeti ishte një tërmet goditës, ku dy pllaka tektonike rrëshqasin mbi njëra-tjetrën horizontalisht.
“Toka është e ndarë në pllaka të ndryshme”, tha Eric Sandvol, një sizmolog në Universitetin e Misurit.
Këto pjesë takohen në linjat e prishjes, ku pllakat zakonisht bluhen dhe takohen me njëra-tjetrën ngadalë. Por, sapo të krijohet tension i mjaftueshëm, mund të kalojnë shpejt njëra sipër tjetrës, duke çliruar një sasi të madhe energjie.
Në këtë rast, njëra pllakë u zhvendos në perëndim ndërsa tjetra u zhvendos në lindje – duke u përplasur me njëra-tjetrën për të krijuar tërmetin, tha Hatem.
Me kalimin e kohës, pasgoditjet do të fillojnë të shuhen dhe do të bëhen më të rralla, tha Sandvol.
A ka pasur tërmete të mëparshme në këtë zonë?
Tërmeti ndodhi në një zonë sizmikisht aktive të njohur të Anadollit Lindor, e cila ka prodhuar tërmete shkatërruese edhe në të kaluarën.
“Pothuajse e gjithë Turqia është vatër sizmike aktive”, tha Sandvol. “Kjo nuk është diçka e re për vendin”.
Turqia ishte goditur nga një tjetër tërmet i fuqishëm në janar të vitit 2020. Tërmeti me magnitudë prej 6.7 ballësh, shkaktoi dëme të konsiderueshme në pjesën lindore të vendit. Në vitin 1999, një tërmet me magnitudë 7.4 shkallësh të Rihterit goditi afër Stambollit dhe vrau rreth 18.000 njerëz.
Pse ishte kaq shkatërrues ky tërmet?
Tërmeti ishte i fuqishëm – veçanërisht për një tërmet që goditi në tokë. Në mënyrë tipike, tërmete shumë të forta ndodhin nën ujë, tha Margarita Segou, një sizmologe në Shërbimin Gjeologjik Britanik.
Për më tepër, tërmeti goditi pranë zonave shumë të populluara. Epiqendra ishte afër Gaziantepit, një qytet i madh dhe kryeqytet provincial në Turqi.
Rajonet e prekura janë, gjithashtu, me ndërtime të ndjeshme, tha Kishor Jaiswal, një inxhinier strukturor i USGS-së.
Teksa ndërtesat e reja në qytete si Stambolli u projektuan duke pasur parasysh standardet moderne të tërmeteve, kjo zonë e Turqisë jugore ka shumë ndërtesa të larta të vjetra, tha Jaiswal. Ndërtimi i shpejtë në Siri – shtoni këtu vitet e luftës – mund t’i ketë lënë strukturat të papërforcuara, thanë studiuesit.
Zyrtarët raportuan se mijëra ndërtesa u shembën si pasojë e tërmetit. Ato përfshinin shembje të njëpasnjëshme, ku katet e sipërme të një ndërtese bien drejt e poshtë në katet e poshtme – një shenjë se ndërtesat nuk mund t’u bëjnë ballë lëkundjeve, tha Jaiswal.
Përpjekjet për kërkim-shpëtim janë penguar nga temperaturat e ulëta dhe bllokimet e trafikut nga banorët që përpiqen të largohen nga zonat e goditura nga tërmeti.
“Ky është niveli më i tmerrshëm i shkatërrimit dhe rrënimit që ne mund ta parashikonim, kur një tërmet i fortë godet një rajon me ndërtesa që nuk janë të fortifikuara”, tha Ilan Kelman, një ekspert për fatkeqësitë dhe shëndetin në University College London.
