Kaosi financiar SHBA mund të ndodhë që në 1 qershor. A është gjithçka vërtet kaq serioze?

Shtetet e Bashkuara janë afër falimentimit – një situatë ku autoritetet nuk do të jenë në gjendje të paguajnë asnjë detyrim – në veçanti, për të siguruar borxhin publik (d.m.th., për ta shlyer atë).

Fakti është se në janar 2023, qeveria amerikane goditi tavanin e borxhit publik. Ky kufi është vendosur nga Kongresi që nga viti 1917 në mënyrë që dega ekzekutive të mos marrë hua pafundësisht  shkruan Meduza, transmeton Kosovatimes.

Tani për tani, Thesari po mbulon shpenzimet buxhetore nga të ardhurat nga taksat dhe pjesa tjetër e bilancit të vet: në fund të prillit ishte  300 miliardë dollarë. Por nëse kufiri nuk rritet, paratë në buxhet mund të mbarojnë.

Dita X kur mund të ndodhë një dështim është 1 qershori: Sekretarja e Thesarit Janet Yellen njoftoi këtë datë.

Për të mbuluar buxhetin e deficitit: për më shumë se 20 vjet, autoritetet e vendit kanë shpenzuar më shumë se sa marrin në taksa dhe tarifa. Hera e fundit që Amerika pati një suficit buxhetor ishte në vitin 2001, kur borxhi publik ishte “vetëm” 5.807 trilion dollarë. Rritja e mëtejshme e saj u shkaktua kryesisht nga krizat që kërkonin futjen e fondeve të mëdha në ekonomi.

Kështu, për shkak të krizës globale financiare në vitet 2008-2009, vëllimi i borxhit publik u rrit me më shumë se 30%, dhe në Covid 2020 u rrit me 19%. Në veçanti, pas fillimit të pandemisë, autoritetet drejtuan pesë trilion dollarë për të paguar përfitime të zgjatura të papunësisë, mbështetje financiare për bizneset dhe pagesa të tjera stimuluese.

Nominalisht, SHBA ka borxhin publik më të madh në botë. Por nëse marrim raportin e borxhit publik ndaj PBB-së, atëherë situata këtu nuk është aq dramatike: është 123.4% e PBB-së së vendit. Dhe, për shembull, borxhi i Japonisë është 256% e PBB-së.

Për ta bërë këtë, autoritetet lëshojnë letra të veçanta borxhi – bono thesari – të cilat blihen nga individë, korporata, fondet e investimeve dhe shtetet e huaja (mbajtësit më të mëdhenj midis këtyre të fundit janë Japonia dhe Kina). Një pjesë e konsiderueshme e obligacioneve mbahen nga rregullatori amerikan – Sistemi i Rezervës Federale të SHBA (FRS).

Ekonomia amerikane është më e fuqishmja në botë, dhe letrat me vlerë të saj konsiderohen jashtëzakonisht të besueshme, kështu që kërkesa për obligacione ka mbetur gjithmonë e lartë.

Po, kriza mund të shmanget duke rritur kufirin e borxhit publik. Falë kësaj, SHBA do të jetë në gjendje të marrë hua përsëri.

Kongresmenët po negociojnë për të rritur kufirin, por deri më tani pa rezultat. Çështja është pozicioni i republikanëve: ata kërkojnë një reduktim të mprehtë të shpenzimeve qeveritare (me 4.8 trilion dollarë në vit) dhe kufizimin e normave të rritjes së tyre në një për qind në vit. Demokratët, të udhëhequr nga presidenti Joe Biden, duan të rrisin tavanin pa asnjë parakusht, por nuk mund ta bëjnë këtë pa pëlqimin e republikanëve, të cilët kanë shumicën në Dhomën e Përfaqësuesve.

“Të gjithë më shikojnë me fjalët: “Djema, jeni serioz?” Në fund të fundit, nëse ne falim për shkak të borxhit tonë, e gjithë bota do të jetë në telashe,” komentoi vetë Biden mbi negociatat.

Duke pasur parasysh madhësinë e ekonomisë amerikane dhe statusin e dollarit si monedha kryesore rezervë, një falimentim mund të shkaktojë vërtet një krizë globale. Në fakt, i gjithë sistemi financiar global bazohet në besimin në pathyeshmërinë e ekonomisë amerikane: pothuajse 60% e rezervave botërore mbahen në dollarë. Në rast mospagimi, ekonomistët parashikojnë kaos.

“Ky [default i SHBA-së] do të ishte një kombinim vdekjeprurës. Mund të japë metastaza dhe të gjymtojë të gjithë sistemin financiar, duke çuar në fund të fundit në kolapsin e ekonomisë [globale]”, tha Mark Zandi, kryeekonomist në agjencinë e vlerësimit Moody’s.

Dollari dhe letrat me vlerë amerikane do të humbasin besimin e investitorëve, gjë që do të çojë në një kolaps të indekseve të aksioneve. Një kolaps në SHBA përgjatë zinxhirit do të shkaktojë kriza borxhi në vende të tjera të trazuara, rënie të çmimeve të mallrave, rritje të normave të interesit (d.m.th., normat me të cilat bankat huazojnë para nga bankat qendrore për t’u dhënë më pas kredi klientëve), një rritje në kostoja e kredive dhe, si rrjedhojë, një ngadalësim në të gjithë ekonominë botërore.

Vetë ekonomia amerikane, ka shumë të ngjarë, nuk do të shmangë recesionin në një skenar të tillë , i cili do të ndikojë në mënyrë të pashmangshme edhe në ekonomitë e vendeve të tjera. Nën goditjen e parë do të jenë industritë në të cilat pjesa e shpenzimeve qeveritare është e madhe (për shembull, industria e mbrojtjes), si dhe kompanitë e sigurimeve dhe bankat (shumë prej të cilave u gjendën në një situatë kritike edhe pa një dështim ).

Nuk eshte fakt. Pavarësisht afatit të shpallur nga Janet Yellen, dështimi nuk duhet të ndodhë saktësisht më 1 qershor.Autoritetet amerikane kanë ende ” masa urgjente” në arsenalin e tyre për të shtyrë “ditën e kijametit”.

Yegor Susin, kreu i qendrës së zhvillimit të strategjisë në Gazprombank , beson se Yellen po e ekzagjeron qëllimisht kërcënimin e falimentimit dhe Thesari i SHBA do të jetë në gjendje të qëndrojë për ca kohë pas 1 qershorit. Sipas llogaritjeve të tij, deri në këtë datë duhet të mbeten në dispozicion të departamentit të paktën 130-150 miliardë dollarë, të cilat do të jenë të mjaftueshme për të mbuluar deficitin buxhetor në qershor. Në fund të qershorit, Ministria e Financave do të mund të çlirojë 143 miliardë të tjera falë “masave të jashtëzakonshme”. Nisur nga kjo, Susin konkludon se Ministria e Financave do të mund të vazhdojë financimin e shpenzimeve buxhetore deri në fund të korrikut.

A është rritur kufiri më parë?

Po, kjo ka ndodhur 102 herë që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore .

Në shumicën e rasteve, Kongresi thjesht e rrit kufirin, por vitet e fundit, rritja është shtyrë me vështirësi në rritje – për shembull, në vitin 2011, republikanët dhe demokratët ranë dakord vetëm tre ditë përpara afatit. Çështja e rritjes së borxhit publik po bëhet gjithnjë e më shumë temë e pazareve politike kur opozita dëshiron të arrijë qëllimet e veta.

Me shumë mundësi, tavani i borxhit do të rritet edhe këtë herë: çmimi i një mospagimi të mundshëm është shumë i lartë si për SHBA-në ashtu edhe për të gjithë botën. Investitorët institucionalë nuk besojnë në mospagim: për shembull, kompania administruese Janus Henderson vlerëson probabilitetin e saj në më pak se 1%.

Në të njëjtën kohë, kërcënimi i mospagimit, megjithëse i vogël, është ende shumë më i lartë se në vitin 2011, sipas rreth 60% të specialistëve financiarë të anketuar nga shërbimi Bloomberg Markets Live Pulse. “Rreziku është më i lartë se më parë, duke pasur parasysh polarizimin e elektoratit dhe Kongresit. Të dyja palët kanë gërmuar aq shumë sa që ekziston rreziku që të mos bëjnë gjithçka në kohë”, citon Bloomberg Jason Bloom, një ekspert nga kompania analitike Invesco.

Është e rëndësishme të theksohet se nëse ndodh një dështim, ai do të jetë teknik – kjo do të thotë se vendi ka para, thjesht nuk mund t’i përdorë ato. Një mospagim i plotë i SHBA-së, në parim, është jashtëzakonisht i pamundur për shkak të specifikave të borxhit publik amerikan: në fakt, edhe borxhi i jashtëm i vendit është i brendshëm, pasi obligacionet e thesarit blihen për dollarë. Është më e lehtë për të shlyer borxhe të tilla: në rast problemesh, qeveria thjesht mund të shtypë shumën e kërkuar të dollarëve dhe të paguajë kreditorët me to. Kjo do të provokojë një rritje të inflacionit në SHBA, por do të parandalojë një katastrofë të plotë.

Po, vetë kërcënimi i mospagimit mund të provokojë turbulenca në tregje. Nëse pasiguria zgjat shumë, rreziqet do të rriten ndjeshëm.

“Ka shumë gjasa që [luhatjet e tregut] të shoqërohen nga rënia e çmimeve të aksioneve, një humbje e besimit të konsumatorit dhe e biznesit, një reduktim në huadhënien private,” e përshkruan këtë kërcënim  analistët Wendy Edelberg dhe Louise Scheiner nga Instituti Brookings .

“Sa më afër [Amerika] të jetë falimentimi, aq më i madh do të jetë paniku. Tregjet do të bëhen të paqëndrueshme, ndoshta bursa do të bjerë, tregu i thesarit do të ketë problemet e veta. Kjo nuk është mirë, ” tha CEO i JPMorgan, Jamie Dimon në Bloomberg TV.

Sepse kështu funksionon tregu. Analistët vlerësojnë probabilitetin e mospagimit në 1% tani – por sa më afër afatit, aq më e lartë do të jetë kjo shifër, veçanërisht nëse periudha e mbetur arrin, për shembull, tre ditë – siç ndodhi në 2011.

Në një situatë të tillë, disa nga investitorët kryesorë, për çdo rast, mund të shesin asetet e tyre, dikush do të fillojë spekulimet – si rezultat, tregu mund të bjerë në turbulencë. 

Sepse Shtetet e Bashkuara janë ekonomia më e fuqishme në botë, duke zënë një pozicion unik në sistemin financiar global dhe obligacionet e saj konsiderohen më të besueshmet.

Borxhi publik duket i frikshëm në terma nominalë, por jo aq i madh në krahasim me madhësinë e ekonomisë amerikane. Përveç kësaj, nuk ka nevojë të paguhet menjëherë. Të mendosh se Amerika nuk do të jetë në gjendje të paguajë borxhet e saj është e mundur vetëm në rast të një lloj katastrofe globale – por askush nuk është i interesuar për të, pasi Shtetet e Bashkuara kanë një numër të madh kreditorësh.

Është gjithashtu e rëndësishme që borxhi kombëtar i SHBA-së është rritur vetëm në 20 vitet e fundit – megjithatë, pas periudhave të tilla të shkaktuara nga luftërat dhe krizat ekonomike, zakonisht pasuan periudha të rënies së tij historikisht.

Në rast të mospagimit, ari mund të presë përforcimin – një aktiv klasik mbrojtës në një krizë.

Sipas sondazhit të fundit të Bloomberg Markets Live Pulse, më shumë se gjysma e profesionistëve financiarë thanë se do të blinin ar nëse qeveria amerikane dështon. Analisti i Freedom Finance Global, Vladimir Chernov parashikon se në rast të një mospagimi në Shtetet e Bashkuara, metali i çmuar mund të rritet në çmim me 10-15% në një periudhë të shkurtër kohore.

Ndër asetet e tjera mbrojtëse që analistët theksojnë janë bitcoin, jeni japonez dhe franga zvicerane, si dhe vetë thesaret amerikane dhe dollari amerikan. Dy opsionet e fundit janë të përshtatshme vetëm për një mospagim teknik afatshkurtër, pasi një i zgjatur do të ulë vlerën e të dy aktiveve, por pothuajse asnjë nga analistët nuk beson në një skenar të tillë, siç kemi shkruar më lart. E pergatiti Kosovatimes