Ato vijnë në një kohë kur SHBA-të po ushtrojnë presion diplomatik mbi Beogradin dhe Prishtinën për të ulur tensionet në veri të Kosovës.
Në të njëjtën kohë, marrëdhëniet mes Beogradit dhe Uashingtonit janë të rënduara nga refuzimi i Serbisë për të vendosur sanksione ndaj Rusisë, për të cilën insiston Perëndimi.
A janë kritikat një shenjë se SHBA po u dërgon paralajmërime autoriteteve në Beograd?
Për Igor Novakovic nga Qendra për Çështje Ndërkombëtare dhe Siguri (ISAC Fund), ato janë.
“Shtetet e Bashkuara të Amerikës i përcaktojnë qartë kufijtë deri në të cilat janë të gatshme të tolerojnë disa personalitete dhe lëvizje të caktuara të Serbisë. Këtu, mbi të gjitha, i referohem marrëdhënieve me Rusinë”, tha Novakoviç për Radion Evropa e Lirë (RSE).
Serbia dhe Rusia pengesë për Serbinë dhe SHBA-në?
Serbia mbështeti rezolutat në Kombet e Bashkuara që dënojnë pushtimin rus të Ukrainës.
“Duket se ka një mirëkuptim në lidhje me qëndrimin e Serbisë për konfliktin në Ukrainë, por nga ana tjetër, SHBA-ja ka treguar qartë se nuk dëshiron të tolerojë një lloj afërsie të zyrtarëve të caktuar me Moskën zyrtare. , theksoi Igor Novakoviq.
Kreu i shërbimit inteligjent, Alexander Vulin, u sanksionua nga SHBA, duke e akuzuar atë për korrupsion dhe përfshirje në trafikun e drogës. Por edhe për shkak të lidhjeve me Rusinë.
Novakoviq thotë se Serbia nga pikëpamja formale dhe juridike nuk është e detyruar të reagojë ndaj saj “pasi këto janë vendime të njëanshme të SHBA-së”.
“Megjithatë, sanksionet janë sigurisht një sinjal shumë i fortë politik për perspektivën e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe SHBA-së. Mendoj se dyshimet që vijnë nga SHBA-ja duhet të mjaftojnë për të inicuar disa procese në Serbi. Megjithatë, ne shohim që ende nuk po ndodh”.
Vulin është ende drejtor i BIA-s. Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, “mori” përgjegjësinë për sanksionet ndaj tij.
“Nëse vetëm një ditë më parë do të kisha shpallur vendosjen e sanksioneve kundër Rusisë, Vulin nuk do të ishte sanksionuar”, tha Vuçiq më 13 korrik për televizionin Pink.
Vuçiq nuk tha nëse drejtori i BIA-s do të zëvendësohet.
Duke komentuar sanksionet ndaj Vulin, senatori amerikan Chris Murphy tha se SHBA ia ka bërë të qartë, jo vetëm Serbisë, por të gjithë miqve amerikanë, se do të ketë pasoja nëse ato vende vendosin të mos i bashkohen sanksioneve dhe përfshihen në fshehtësi. aktivitetet me rusët.
Ne duam që Serbia të jetë pjesë e lëvizjes euroatlantike, që e ardhmja e saj të jetë në Evropë. Shpresoj që Vuçiq të shohë se Vulin po rrezikon përpjekjet e tij për të ndërtuar miqësi me Evropën dhe SHBA-në”, tha Murphy për Zërin e Amerikës më 21 korrik.
Më 21 korrik, mes 120 kompanive dhe individëve, kryesisht nga Rusia, një kompani nga Serbia u përfshi në listën e sanksioneve amerikane për “mbështetje teknologjike për pushtimin rus të Ukrainës”. Asnjë nga zyrtarët e shtetit serb nuk ka komentuar sanksionet ndaj kësaj kompanie.
Sa të forta janë sanksionet e SHBA?
Branka Latinoviç, një ambasadore në pension dhe anëtare e Forumit joqeveritar për Marrëdhëniet Ndërkombëtare, thekson se çdo vend duhet t’i “marrë seriozisht” sanksionet amerikane.
“Është një moment kur duhet të ndalosh dhe të mendosh se si do të vazhdosh – nëse do të vazhdosh në të njëjtën mënyrë, që sigurisht do të ketë pasoja negative përkatëse para së gjithash për shtetin dhe qytetarët e tij, apo për ju. “Do të shohim se si mund të ndalet dhe të shmanget qoftë edhe një aluzion i zgjerimit të tyre”, beson ai.
Ai thekson se sanksionet janë një instrument i fuqishëm i SHBA-së në zbatimin e politikës së jashtme dhe arritjen e qëllimeve të saj, të cilat po i përdorin gjithnjë e më shumë.
“Sanksionet amerikane nuk janë sanksione të zakonshme. Kur SHBA i prezanton, duhet të kujdesen edhe vendet e tjera, t’i kenë parasysh. Nëse hyjnë në marrëdhënie biznesi ose kontakte me dikë që është sanksionuar, ata vetë mund të gjenden në shënjestër të sanksioneve amerikane ose ndonjë lloj tjetër kufizimi”, shpjegon ajo.
Sa e rëndësishme është SHBA-ja si partnere e Serbisë?
“Një ndërprerje e mundshme e marrëdhënieve me SHBA-në mund të kërcënojë të gjithë klimën e investimeve që ekziston në Serbi, si dhe përfitimet ekonomike që ekzistojnë aktualisht nga bashkëpunimi me Perëndimin”, beson Igor Novakoviq.
Serbia është ende e varur energjetike nga Rusia. Megjithatë, BE-ja ka qenë tradicionalisht një partner kryesor tregtar i Serbisë, e cila ka qenë kandidate për anëtarësim në Union që nga viti 2012.
Më shumë se 59 për qind e totalit të investimeve të huaja direkte të realizuara në 13 vitet e fundit në Serbi kanë ardhur nga BE. SHBA është e gjashta në atë listë me rreth 2 për qind.
“Amerika sigurisht nuk është partneri kryesor ekonomik si Bashkimi Evropian, por në aspektin e sigurisë, SHBA-të janë një lojtar kyç në rajon dhe në një farë mënyre një garantues i stabilitetit”, shpjegon Novakoviç.
A i dëmton çështja e Kosovës marrëdhëniet mes Serbisë dhe SHBA-së?
Një nga dallimet kryesore në qëndrimet e Beogradit dhe Uashingtonit është çështja e marrëdhënieve me Kosovën.
Serbia nuk e njeh pavarësinë që Kosova, si ish krahinë e Serbisë, e shpalli në vitin 2008.
“Amerika qëndron me vendosmëri në qëndrimin që është vendosur në vitin 2008, që është se Kosova është shtet i pavarur dhe ata mbështeten në atë partneritet me Kosovën”, thekson Novakoviq.
Në të njëjtën kohë, Shtetet e Bashkuara mbështesin dialogun për normalizimin ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, i cili po zhvillohet nën kujdesin e BE-së që nga viti 2011.
Në fund të korrikut, përfaqësuesit e Listës Serbe, partia më e madhe e serbëve të Kosovës që ka mbështetjen e Beogradit, kanë udhëtuar në Uashington për një vizitë zyrtare.
Në Departamentin e Shtetit, ata diskutuan situatën politike dhe të sigurisë në Kosovë me zëvendësndihmës sekretarin dhe përfaqësuesin special për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar.
“Është një moment i mirë dhe inkurajues që e shoh si një element të ri në realitetin politik të komunitetit serb në veri të Kosovës. “Ata thjesht u prishën dhe e kuptuan se nuk mund t’i zgjidhin të gjitha çështjet që kanë pa pasur një kanal të mirë dhe produktiv komunikimi me SHBA-në”, përfundoi Branka Latinović.
“Lëvizja e SHBA është një përpjekje për të ruajtur stabilitetin në rajon”
Përveç mosmarrëveshjes mes Beogradit dhe Prishtinës, fokusi i SHBA-së në Ballkanin Perëndimor është edhe kriza politike në Bosnje dhe Hercegovinë.
Menaxhment nga Bosnja dhe Hercegovina. entiteti Republika Srpska ka bërë disa lëvizje që minojnë Marrëveshjen e Dejtonit, e cila i dha fund luftës në Bosnje dhe Hercegovinë në 1995, dhe vë në pikëpyetje funksionimin e shtetit.
Më 31 korrik, SHBA shtoi Zheljka Cvijanoviç, një anëtare e Presidencës së BiH, në listën e personave të sanksionuar për “kërcënime ndaj Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit, integritetit dhe sovranitetit të BiH”.
Më herët në listën e personave të sanksionuar ishte vendosur edhe Milorad Dodik, presidenti i Republikës Srpska.
“Thjesht vendosja e sanksioneve kundër drejtorit të BIA-s, Aleksandar Vulin është një paralajmërim serioz, por ai nuk duhet parë i izoluar nga ajo që po ndodh në BiH, d.m.th. në Republikën Srpska”, tha ambasadorja në pension Branka Latinoviç.
Ai beson se e gjithë kjo mund të interpretohet si “një aluzion i masave më serioze që SHBA planifikon të marrë në mënyrë që rajoni të mos dalë jashtë kontrollit, sepse e gjithë vëmendja dhe energjia tani janë të drejtuara drejt Ukrainës”.
Igor Novakoviq nga fondi ISAC gjithashtu tregon për rritjen e aktivitetit të SHBA-së në rajon që nga fillimi i luftës në Ukrainë.
“Rajoni i Ballkanit Perëndimor nuk është padyshim një prioritet amerikan, por ai paraqet një pikë të dobët në kontekstin e luftës në Ukrainë dhe nëse e shikojmë kështu, atëherë është logjike që në një farë mënyre aktivitetet me Aktorët vendas këtu rriten”, përfundon ai.
Serbët e Kosovës janë gjithashtu në listën e zezë të SHBA-së
Sanksionet nga Departamenti i Financave i SHBA-së u vendosën në dhjetor të vitit 2021 ndaj 13 shtetasve nga Kosova me kombësi serbe dhe mbi 20 kompanive të lidhura me to, të përcaktuara si pjesë e një rrjeti korruptiv.
Në krye të listës janë Zvonko Veselinoviq dhe Milan Radoiçiq, biznesmenë me origjinë nga Kosova. Radoiçiq është edhe nënkryetar i Listës Serbe. Të dy janë nën sanksione për shkak të dyshimeve për korrupsion dhe krim të organizuar ndërkombëtar. Autoritetet e Kosovës i lidhin me aktivitete kriminale.
Individë dhe kompani të tjera të sanksionuara, të themeluara në Serbi dhe Kosovë, janë të lidhur me ta.
Sanksionet kundër Veselinoviqit dhe Radoiçiqit u vendosën edhe nga Britania e Madhe në nëntor të vitit 2022. Në atë kohë, një tjetër emër i një shtetasi serb nga lista e sanksioneve amerikane u shfaq në “listën e zezë” të Mbretërisë së Bashkuar – Slobodan Teshiq, një tregtar ndërkombëtar armësh.
Slobodan Teshiq ka qenë nën sanksionet e SHBA-së që nga viti 2017, me katër kompani të lidhura me të. Ai përshkruhet si “një nga tregtarët më të mëdhenj të armëve dhe municioneve në Ballkan”.
SHBA e lidh Tesiçin me Vulin, me akuzat se Vulin “ruajti një marrëdhënie të dobishme reciproke” me Tesiçin, duke ndihmuar “dërgesat e tij të paligjshme të armëve të lëviznin lirshëm përtej kufijve”. Nuk u dhanë detaje të mëtejshme për lidhjet e supozuara të Teshiqit me Vulin.
Nga viti 2003 deri në vitin 2013, Teshiq ishte gjithashtu në listën e ndalimit të udhëtimit të Kombeve të Bashkuara, për shkak të shkeljes së sanksioneve të OKB-së për eksportin e armëve në Liberi.
Serbia asnjëherë nuk e ka harmonizuar politikën e saj me sanksionet e SHBA-së në rastin e Teshiqit.
