Le të imagjinojmë sot një individ që duke gërmuar në oborrin e tij, zbuloN mbetjet e vilës së një aristokrati romak?
Dhe busti prej mermeri i atij fisniku ? A mund ta konsideronte me të drejtë veten një pasardhës të drejtpërdrejtë të romakit në fjalë?
Nëse do të mburrej për këtë, publiku me të drejtë mund ta konsideronte mendjemadh dhe arrogant, në mos më keq.
Megjithatë, pse kombe të tëra e konsiderojnë veten trashëgimtarë të drejtpërdrejtë të kombeve, shteteve dhe kulturave të zhdukura prej kohësh, emrat dhe kujtimet e të cilëve janë ruajtur?
Dhe kjo përforcohet përmes programeve shkollore dhe përmes përkujtimit në formën e monumenteve të pushtetarëve të vjetër, sikur ne modernët jemi të lidhur me ta me një kordon kërthizor?!
A do të ishte e mundur të largohesh nga një marrëzi e tillë dhe të thuash si është Perandori Konstandin Nislija? Sepse ka lindur në Naisin e lashtë, në Nishin e sotëm.
(Atëherë banorët e vendbanimit periferik të Brzi Brodit do të mund ta identifikonin atë, sepse aty ndodhen gërmimet e shtëpisë së famshme verore të Konstandinit Median.)
Epo, le ta imagjinojmë përafërsisht si Kalça e Sremçit: në pofira perandorake, meraklija ha “kokën në škembe”?
Apo duhet të themi se perandori Dioklecian është nga Spliti? Sepse me siguri jo rastësisht ai ndërtoi një pallat me varrin e tij në Splitin e sotëm.
(Por mund të kemi parasysh edhe disa polemika shkencore, që Dioklecianin ta konsiderojmë si malazez ose të paktën nga Podgorica, sepse nga ka ardhur emri i qytetit antik Dioklea (Duklja) rrënojat e të cilit janë gërmuar afër Podgoricës së sotme dhe pse gjatë Perandoria Romake ai vend quhej Duklja nëse nuk ishte vendlindja e Dioklecianit të madh?)
Ndoshta perandori Justinian ishte nga Leskovi, më falni, një libanez (nëse kështu thotë një burrë nga Libani), sepse pse e ndërtoi qytetin e mrekullueshëm të Justinian Primus (“Qyteti i Perandoreshës” afër Lebanes) nëse nuk ishte as i tij apo vendlindja e nënës së tij, dhe kur është kështu, atëherë ne mund ta konsiderojmë Justinianin si “njeriu ynë”?
Ose pse perandori i Galerisë që ndërtoi Felix Romuliana (“Gamzigrad”) edhe më madhështore, nuk duhet të konsiderohet Zajeçaras?
Arkeologu i ndjerë Dragoslav Srejoviq vërtetoi me gërmimet e tij se ky është qyteti që perandori e ndërtoi në kujtim të nënës së tij Romula, pra është edhe “njeriu ynë” i kësaj ane, si të thuash, serb, vëlla?
Sigurisht, e gjithë kjo është ironi, por ka një sistem në gjithë këtë çmenduri.
A janë italianët modernë pasardhës të drejtpërdrejtë të romakëve?
A janë grekët modernë pasardhës të drejtpërdrejtë të helenëve të lashtë dhe romakëve mesjetarë (bizantinë)?
A janë serbët modernë pasardhës të drejtpërdrejtë të banorëve të Lepenski Virit, Vinçës dhe mesjetës nga koha e Nemanjiqit?
A janë maqedonasit e sotëm nga Maqedonia e Veriut pasardhës të drejtpërdrejtë të maqedonasve të lashtë nga koha e Filipit dhe Aleksandrit të Madh?
A janë boshnjakët modernë dhe në përgjithësi të gjithë banorët e Bosnjës dhe Hercegovinës së sotme pasardhës të drejtpërdrejtë të boshnjakëve mesjetarë që jetuan në Mbretërinë Boshnjake?…
Pyetje të tilla hipotetike mund të vazhdojnë.
Përgjigja ime për gjithçka më parë do të ishte negative. Gjuha moderne italiane i ka rrënjët në latinisht, por edhe frëngjisht, spanjisht, portugalisht… Italiani i sotëm duhet të mësojë latinishten për ta kuptuar.
Gjuha e re greke fillimisht ka lidhje me gjuhën helene të lashtësisë dhe me gjuhën që ishte zyrtare në periudhën më të madhe të Perandorisë Romake Lindore (Bizantit), por nuk duhet harruar se në shekujt e parë të kësaj perandorie botërore, latinishtja ishte gjuhën zyrtare të gjykatës dhe administratës.
Gjuha e periudhës së Nemanjiqit është e pakuptueshme për ne sot, kur e lexon tingëllon e njohur, duket se e kupton thelbin – por përsëri, është një gjuhë e huaj që mund ta kuptoni mirë vetëm nëse keni studiuar sllavishten e vjetër.
Ajo që ne sot lexojmë si jetë të ndryshme të shenjtorëve është një përkthim në gjuhën moderne serbe, pa të cilën teksti do të ishte i pakuptueshëm për 99 për qind të serbëve të sotëm.
Dimitrije (Dositej) Obradović dhe Vuk Stefanović Karadžić tashmë protestuan kundër praktikës së kohës së tyre (fundi i shekullit të 18-të dhe 19-të) për të shtypur libra në një gjuhë që kuptohej nga më pak se një përqind e serbëve në atë kohë.
Megjithatë, mund të argumentohet se gjuha nuk duhet të jetë një përbërës vendimtar në ndërgjegjen kombëtare.
Ndoshta perandori Justinian ishte nga Leskovi apo Libani: Pse serbët e sotëm janë gjenetikisht (shumë) larg serbëve dhe sllavëve mesjetarë? 2
Foto: Media Center
Është e drejtë, nuk ka pse. Por tek ne nacionalizmat ndërtohen pikërisht mbi gjuhën dhe mbi dallimet gjuhësore reale apo të detyruara. Sigurisht që ka edhe faktorë të tjerë.
Njëri prej tyre është biologjik/gjenetik. Pikërisht sipas tij, të gjitha kombet moderne të Evropës, dhe ndoshta veçanërisht ato që jetojnë në Ballkan, nuk mund të pretendojnë se kanë ruajtur një strukturë të “pastër”, të pandotur.
Të gjitha kërkimet mbi strukturën gjenetike, kur krahasohen, për shembull, materialet e ADN-së të nxjerra nga skelete në varre të vjetra që nga kohërat parahistorike, antikiteti dhe mesjeta, tregojnë se popujt e sotëm kanë ndryshuar ose struktura gjenetike të përziera.
Kështu, të gjithë banorët e Ballkanit kanë në vete gjene ilire dhe ilirët konsiderohen si fisi më i vjetër që ka jetuar në këtë zonë.
Serbët e sotëm nuk kanë të njëjtën strukturë gjenetike si serbët e mesjetës dhe sllavët në përgjithësi.
Nuk është asgjë e çuditshme apo për t’u turpëruar se sa shekuj kanë kaluar dhe sa shpërngulje dhe kalime të popullsisë janë bërë?!
Për sa i përket Serbisë dhe serbëve, ne mund ta konsiderojmë veten si pasardhës të atyre që në fillim të shekullit të 19-të ngritën dy kryengritje kundër Perandorisë Osmane për çlirimin e tyre kombëtar, dhe gjithçka që ndodhi më pas është e kaluara jonë, e cila duhet të jetë e paanshme dhe vazhdimisht. ekzaminoi dhe të thoshte se çfarë ishte e mirë dhe çfarë ishte e keqe në të.
Të gjitha mistifikimet e tjera, duke filluar nga më të çmendurit, se ne jemi pasardhës të “lepenianëve”, “vinçanëve” e deri edhe serbëve të mesjetës, janë marrëzi. Një hendek i pakapërcyeshëm na ndan nga ata njerëz dhe nga ajo kohë.
Së pari, popullsia e asaj kohe nuk e dinte se çfarë është kombi dhe çfarë është ndërgjegjja kombëtare në kuptimin e sotëm të atyre fjalëve.
Shtetet në atë kohë ishin themeluar mbi parime krejtësisht të ndryshme nga të sotmet: konsideroheshin pronë personale e sundimtarit dhe sundimtari drejtohej “me hir të Zotit”, nuk kishte të garantuara të drejta civile apo njerëzore, nuk kishte demokraci apo elektorale. autoriteti, popullsia ndahej në grupe të privilegjuara nga ligji si fisnikët dhe klerikët dhe kategori të tjera të popullsisë si “Sebris” (serbët?), “Meropët”, “Otrocët”… që ishin në status. të njerëzve të palirë.
Ligji vendosi pabarazi, siç thuhet në “Kodin e perandorit të devotshëm Dushan”, i cili parashikon dënime të pabarabarta për zotërit dhe fisnikët për të njëjtën shkelje. Natyrisht, paratë e zotit dhe fqinji i tij me varje, “dridhje” (djegie) e mjekrës, nxjerrjen e syve, prerjen e gjuhës, rrahje publike…
Nenad Z. Petroviç – Autori është një shkrimtar