Shkruan: Besim XANI
Emanuel Macron Presidenti i Francës duhet të i shtohet jurisë së komunitetit të Nobelit për t’i analizuar kryeveprat e letërsisë botërore, ishte mahnitëse depërtimi deri në detaje i analizës së veprës monumentale të Ismail Kadaresë që i bëri në Tiranë gjatë dorëzimit së çmimit “Oficeri i madh i legjionit të nderit”.
Po përmendim vetëm hyrjen që e nis me thënien e filozofit Romak Seneka ai citon Seneken se “Jeta është luftë dhe ju zoti Kadare zgjodhët shkrimin për të luftuar” ju qysh në rininë e hershme u blinduat nga gjenitë e njerëzimit Homeri, Eskili, Servantes në mënyrë që të mbroheni nga indokrinimi i pedagogëve të Universitetit të Tiranës nga parulla e realizmit socialist, edhe në Moskë në Institutin Gorki ju nuk i duartrokitët letërsisë sovjetike por ju filluat të shpërndani melankoli dhe mjegull pra edhe vetë Kadare diku në veprat e tij thotë se “Arti nuk është aspak festiv është i zymtë, i trishtueshëm, ushqehet nga vdekja dhe në produktet e saj nata, gjumi, ëndrrat, si dhe brerja e ndërgjegjes, pa këto koncepte nuk do të kishim letërsi e këta na i mësuan grekët antik.
Çfarë ka më madhështore sesa të jesh në favorin e jetës dhe kundër vdekjes këtë e dëshmon vepra e tij monumentale “Gjenerali i Ushtrisë së vdekur” kjo vepër është kundër vdekjes thotë Drago Delitic studiues i veprës së tij.
Ismail Kadare edhe kur e mori çmimin në Jerusalem e mori me motivim se vepra e tij është e mbushur me frymë lirie ku siç thotë Kadare “Gjysma e veprës sime nuk e di a e dinë këta zotërinj, që më jepen këtë çmim se është shkruar në robëri” Mos të harrojmë
Zhan-Pol Sartrin filozof francez fitues i çmimit Nobel për letërsi është cilësuar si filozof i lirisë, talenti i rrallë i Emanuel Macronit u hetua kur Ismail Kadarenë e quajti “Lajmëtar të lirisë” Vepra e Kadarese rrezaton liri, humanizëm, është vepër e pikëlluar për fatin e njeriut, ai çdo herë flet në favorin e jetës dhe kundër vdekjes. Kur e mori çmimin Princi i Asturias fjalimin monumental e përfundoi me fjalën “Arti nuk e sulmon jetën, por lufton që jetën ta bëjë të bukur më të jetueshme” ai madje në një vend thotë se “Çdo vetëvrasje është alarm që shpirti njerëzor nuk pranon të thahet” çfarë mesazhi më madhështor duhet të ketë një vepër letrare për të fituar çmimin Nobel sesa këto porosi që po i shkruajmë.. në pika të shkurtra le të kujtojmë esenë (Eskili ky humbës i madh) pas vrasjes së Agamemnonit nga gruaja e tij Klitemnestra ende pa iu ftohur gjaku Klitemnestres për krimin e bërë fillon dhimbja njerëzore ajo thotë “Agamemnonin e mjerë në botën tjetër askush nuk do ta presë përveç vajzës së tij Ifigjenisë ulur afër një lumi të lotëve, ajo do t’ia vendosë duart në krah dhe do ta puthë me një mall të madh.
Mjafton ky ekskursion i shkurtër duke zënë fill me analizën e Emanuel Macronit që i bëri veprës së Kadaresë, kjo na bind se vepra e tij është e përbotshme ashtu siç janë të përbotshme dhe akohore veprat e Kafkës, Dostojevskit dhe Borgesit, vepra këto të mbushura me ferr ku përgjithmonë njerëzimit do t’ia prishin gjumin. Vetëm arti i madh i letërsisë na thotë Ismail Kadare bën kompromise me gjërat e pamundura, ta kujtojmë kryeveprën e parë të letërsisë botërore “Epin e Gilgameshit” kryevepër kjo e para në historinë e letërsisë botërore që guxoi ta qortoj vdekjen çka duhet të përfshij një kryevepër e letërsisë për tu laureuar për çmimin Nobel?! nuk e di çka është dashur të shkruaj Ismail Kadare për të fituar këtë çmim. Këtë shkrim po ta studionin njerëz si Emanuel Macroni Kadare do ta fitonte çmimin Nobel të letërsisë ngase bukuria e fjalës së tij, thellësia e mendimit, origjinaliteti dhe porosia universale në favor të jetës kundër vdekjes, luftëtari i lirisë, vlera këto që gjinden në veprën e Kadaresë janë vlera që komiteti i Nobelit do e kishte pasuruar bibliotekën e vetë me një vepër monumentale akohore të përbotshme.
