Në prag të zgjedhjeve për Parlamentin Evropian, komisioneri i BE-së për Politikë të Jashtme, Josep Borej, paralajmëron rrezikun e fushatave dezinformuese. Këto veprime menaxhohen nga jashtë, thotë ai. Si synon BE-ja të mbrohet kundër saj?
Shërbimi diplomatik i BE-së (Shërbimi i Veprimit të Jashtëm të Bashkimit Evropian, EEAS) formoi një grup të posaçëm pune që duhet të luftojë kundër dezinformimit. Ajo publikoi gjithashtu një raport që listonte 750 raste të dezinformimit të synuar nga aktorë nga jashtë. Shumica e dezinformatave të regjistruara e kanë origjinën nga Rusia, thonë autorët e raportit, me vlerësimin se ai vend “po përpiqet të justifikojë agresionin e tij ndaj Ukrainës”.
Shumica e dezinformatave drejtohen kundër Ukrainës, e ndjekur nga Shtetet e Bashkuara, Gjermania dhe Polonia. Pothuajse 150 institucione janë në shënjestër, duke përfshirë BE-në, NATO-n, si dhe media si Deutsche Welle, Reuters apo Euronews.
Në raportin e dytë vjetor mbi dezinformimin, EEAS pretendon se ka “përpjekje të qëllimshme, strategjike dhe të koordinuara të vazhdueshme për të manipuluar faktet, për të mbjellë konfuzion, për të mbjellë ndarje dhe për të përhapur frikë”.
Efekti i keqinformimit
Josep Borrell, një nga politikanët e rangut më të lartë në Bashkimin Evropian, ka qenë vetë shpesh në shënjestër të fushatave dezinformuese. Gjatë prezantimit të raportit, ai vlerësoi se ky problem është një nga kërcënimet më të mëdha të sigurisë së kohës sonë. “Nuk bëhet fjalë për një bombë që mund të vrasë, por për një helm që sulmon mënyrën tonë të të menduarit”, thotë Borej.
Për të sqaruar më tej se për çfarë bëhet fjalë, ai ka përmendur një shembull nga Franca. Pas sulmit të 7 tetorit 2023 nga militanti islamik Hamas, një organizatë e klasifikuar si organizatë terroriste nga Gjermania, BE, SHBA dhe disa vende të tjera, Izraeli nisi një ofensivë ushtarake në Rripin e Gazës. Tre javë më vonë, gjatë natës, neo pikturoi me spërkatje Yllin e Davidit, simbolin e shtetit izraelit, në rreth 250 ndërtesa në Paris.
“Ai solli kujtimet e ditëve më të këqija të Holokaustit,” vuri në dukje Borelj. Imazhet nga Parisi u përhapën shpejt nëpër botë përmes rrjeteve sociale dhe disa komentues fajësuan menjëherë komunitetet myslimane për këtë. Por vetëm një javë më vonë, autoritetet franceze përcaktuan se mund të kishte qenë një fushatë ruse që synonte destabilizimin, tha Borelj.
Në vitin 2015, EEAS filloi projektin “EUvsDisinfo”. Njerëzit e përfshirë në të i përshkruajnë veprime të tilla si “operacione informacioni në internet me shumë shtresa të nisura nga Rusia dhe që synojnë shumë vende në mbarë botën”. Autorët shpesh paraqiten si kompani mediatike ose institucione shtetërore perëndimore – duke pretenduar se përfaqësojnë Ministrinë e Jashtme Franceze, për shembull.
Synimi janë zgjedhjet për Parlamentin Evropian
Keqinformimi ka ekzistuar gjithmonë, thotë Borej, “por tani ne jemi shumë më të prekshëm ndaj këtyre kërcënimeve, sepse informacioni përhapet me shpejtësinë e dritës”. Në vitin 2024, rreth gjashtëdhjetë zgjedhje do të mbahen në botë, pothuajse gjysma e popullsisë së rritur në planet do të thirret në votime. Shumë mund të jenë në shënjestër të “aktorëve të huaj keqdashës”, paralajmëron Borelj.
Diçka e tillë mund të vërehej vitin e kaluar, për shembull, në Spanjë. “Dy ditë para zgjedhjeve, agjentët rusë hakuan faqen zyrtare të qeverisë rajonale në Madrid”, kujtoi Borej. Siç shtoi ai, ata paralajmëruan qytetarët në internet se organizata terroriste baske (tashmë e zhdukur) ETA ishte riaktivizuar dhe po planifikonte sulme në qendrat e votimit.
Cili është qëllimi i dezinformimit?
Bashkimi Evropian financon gjithashtu Observatorin Evropian të Mediave Dixhitale. Në nëntor të vitit të kaluar, ekspertët e atij “observatori” që punojnë për verifikimin e fakteve zbuluan se dezinformata për procedurën e zgjedhjeve ishte shpërndarë në të dhjetë vendet evropiane që ata analizuan, pra vëzhguan. Shumica e këtyre vendeve janë anëtare të BE-së.
“Dezinformimi shpesh synon të delegjitimojë zgjedhjet duke përhapur pretendime të paprovuara për manipulime zgjedhore, ndikim të huaj në rezultatin e zgjedhjeve ose procedura të padrejta”, thuhet në raportin e tyre.
Ankesat dhe kundërshtimet e EEAS synojnë Rusinë, por burimet e brendshme shpesh marrin pjesë në shpërndarjen e dezinformatave. “Ne po shohim shumë dezinformata nga aktorët e BE-së,” thotë Tommaso Canetta nga Pagella Politica, një organizatë që gjithashtu bën kontrollin e fakteve. “Dezinformimi është veçanërisht i dëmshëm dhe i rrezikshëm kur përhapet nga politikanët dhe mediat tradicionale”, thotë Caneta.
Në një intervistë për DW, ai kujton kohën e pandemisë së koronës. Në Portugali dhe Irlandë, pra në dy vendet me përqindjen më të lartë të popullsisë së vaksinuar, media dhe politikanët bashkuan forcat pas shkencës. Në dy vendet me shkallën më të ulët të vaksinimit, Bullgari dhe Rumani, kampet kundërshtare ishin shumë të polarizuara dhe kjo pati një efekt përkatës në tonin e debatit publik.
Ekziston një sasi veçanërisht e madhe e dezinformatave për Ukrainën, por kontrolluesit e fakteve theksojnë se ka edhe shumë përmbajtje të tilla për ndryshimet klimatike, migrimin apo refugjatët.
Në Itali, për shembull, shpërndahen shumë gënjeshtra për makinat elektrike. Thuhet se ato marrin flakë më shpejt se automjetet me motor me djegie të brendshme. Pretendohet se makinat elektrike u mbarojnë shumë shpejt energjia elektrike gjatë dimrit. Trazirat e fundit në rrugët e Dublinit u “ushqyen” pikërisht nga keqinformimi për refugjatët, pra mungesa e strehimit, thotë Canetta.
Ku të çojnë të gjitha?
Në këtë kontekst, Josep Borrell përdor termin “beteja narrative” dhe thotë se është një betejë që duhet fituar. Ai e quan dezinformimin rus një “instrument lufte të zhvilluar plotësisht”.
Megjithatë, raporti i EEAS paralajmëron gjithashtu se rreziqet e mundshme nuk duhet të mbivlerësohen. Zbulimi i shpejtë dhe veprimi proaktiv kundër dezinformatave luan një rol të rëndësishëm në mesin e popullatës, ashtu siç luan një rol të rëndësishëm forcimi i kompetencës mediatike të qytetarëve, thuhet në raport.
Për shumë qytetarë të Bashkimit Evropian, zgjedhjet e ardhshme për Parlamentin Evropian janë më pak të rëndësishme se zgjedhjet kombëtare, është i vetëdijshëm Kaneta. Prandaj ai beson se nuk ka rrezik të lartë që ajo që ndodhi në SHBA ose në Brazil të përsëritet në Bashkimin Evropian. Trazirat dhe dhuna ndodhën pasi presidentët e atëhershëm, Donald Trump në SHBA dhe Jair Bolsonaro në Brazil, u mundën në zgjedhje.
“Jam mjaft i shqetësuar për mundësinë që projektet tona si “Marrëveshja e Gjelbër” e BE-së, apo plani ynë për parandalimin e pandemisë, mund të sulmohen”, tha Canetta për DW. “Por një rrezik edhe më i madh është se forcat ekstremiste mund të ndikojnë në një ndryshim në konsensusin rreth çështjeve të caktuara, dhe kështu qëndrimin e Bashkimit Evropian ndaj tyre”.
