Sulmi rus ndaj Ukrainës filloi me aneksimin e Krimesë në shkurt të vitit 2014. Ai u nënvlerësua për një kohë të gjatë, madje edhe nga njerëzit në Ukrainë. Kjo ndryshoi në vitin 2022 me zgjerimin e luftës.
Më 24 shkurt 2022, Marina Lyushina kishte planifikuar një kurs për prodhimin e çokollatës: mbrëmjen e mëparshme, ajo shtroi tavolinat dhe priste me padurim fëmijët në teatrin e saj privat për të rinjtë, në Konotop, në veri të Ukrainës. Aktorja dhe nëna e dy fëmijëve kishte probleme me gjumin atë natë, dëgjoi një zhurmë dhe mendoi se ishte një tramvaj.
“Në orën shtatë të mëngjesit më telefonoi shoqja ime dhe më tha: Hap televizorin, lufta filloi”, kujton Marina Lushina, e cila sot jeton në Bon.
Konotop është rreth 60 kilometra nga kufiri me Rusinë. Dy vjet më parë, trupat ruse e pushtuan brenda pak orësh. Kishte rezistencë, por forcat ishin të pabarabarta; ushtria ukrainase u tërhoq.
Lyushina iku nga nëna e saj në periferi të qytetit, ku takoi ushtarë rusë:
“Unë i pyeta ata: Çfarë jeni duke bërë këtu?” Ata u përgjigjën: Erdhëm të marrim Presidentin Zelensky… Sikur Ukraina të mos jetë një vend i pavarur”, thotë ajo me indinjatë.
Pushtuesit menduan se do të mirëpriteshin dhe u habitën që nuk ishte kështu, thotë Marina. Pas tre ditësh, ajo iku në Ukrainën perëndimore dhe më pas në BE, së bashku me miliona ukrainas. Burri i saj qëndroi pas.
“Nuk e prisja që do të kishte një luftë të madhe”. Si mund të ndodhë diçka e tillë në mes të Evropës në shekullin 21?”
Lyushina akuzon Perëndimin se e sheh Ukrainën si një masë për t’u korruptuar: “Evropa po shikonte dhe priste të shihte nëse do të na vrisnin apo jo”.
Kjo nuk vlen për të gjitha qeveritë. SHBA, Britania e Madhe dhe të tjera furnizuan me armë Kievin edhe para pushtimit rus, Gjermania u bashkua vonë, por tani është në krye të listës së vendeve që ndihmojnë.
“Blitzkrieg” i Putinit në Krime
Shumë ishin të befasuar atëherë, përfshirë vetë Ukrainën. Sidoqoftë, ofensiva ruse filloi tetë vjet më parë, me aneksimin e Krimesë: më 27 shkurt 2014.
Pastaj persona të armatosur dhe të maskuar me uniforma pa emblema kombëtare pushtuan parlamentin dhe administratën rajonale në gadishull. Presidenti rus Vladimir Putin më vonë pranoi se ata ishin ushtarë rusë.
Ukraina u dobësua seriozisht. Në Kiev, protestat e opozitës detyruan presidentin pro-rus Viktor Janukoviç të ikte në Rusi. Qeveria e re properëndimore nuk guxoi të përdorte armë për të mbrojtur Krimenë. Perëndimi gjithashtu e këshilloi Kievin të ushtronte përmbajtje – edhe pse lufta në Donbass, në Ukrainën lindore, filloi në pranverën e 2014-ës.
Nuk kishte sanksione të ashpra. Rusia vendosi njerëzit e saj në krye të forcave pro-ruse në Donetsk dhe Luhansk dhe i armatosi fshehurazi gjithnjë e më shumë.
Perëndimi u përpoq të ngrinte konfliktin përmes negociatave; Ukraina nuk ka vendosur një gjendje të jashtëzakonshme. Lufta u quajt “operacion anti-terrorist”. Kjo e bëri këtë konflikt të dukej i largët për shumë njerëz.
“Shumica e njerëzve në Ukrainë nuk e kuptuan se ishte lufta e tyre,” thotë Lyushina.
Kjo nuk vlen për Maxim Kosuba. Një përkthyes nga Kievi kujton se në një tubim para ambasadës ruse në qershor 2014, ai bëri thirrje për ndërprerjen e marrëdhënieve midis Kievit dhe Moskës.
“Ajo është kur kuptova: Kjo është luftë,” thotë Kosub. Ai doli vullnetar në frontin në Donbass dhe u plagos. Ai ishte pjesë e pakicës patriotike, e cila qëndronte në rrugën e Rusisë. Kosub ka luftuar përsëri që nga sulmi rus në shkurt 2022.
Pse nuk pati luftë për Krimenë?
A duhet të kishte luftuar Ukraina për Krimenë? Shumë njerëz në Ukrainë mendojnë kështu.
“Jam tunduar të them po, duhet të ishte provuar,” thotë Susan Stewart, nga Fondacioni për Shkencë dhe Politikë me qendër në Berlin. Megjithatë, ajo tregon për “udhëheqjen e dobët në Kiev” në atë kohë.
Është gjithashtu e vërtetë: Rusia grumbulloi trupa përgjatë kufijve të Ukrainës në vitin 2014 dhe madje edhe atëherë kërcënoi një pushtim masiv. Ushtria ukrainase në Krime u demoralizua dhe një pjesë e madhe e saj kaloi në duart e rusëve.
Konflikti në Donbas dukej se ishte i ngrirë midis 2015 dhe 2022, por në fakt ishte një luftë llogore me mijëra të vdekur.
Pse Perëndimi besonte se do të qëndronte kështu? Pse nuk e furnizoi Ukrainën me armë të rënda dhe pse vazhdoi të planifikonte projekte të mëdha me Rusinë si gazsjellësi Nord Stream 2?
Stewart e shpjegon këtë me bindjen e vendeve të BE-së se bashkëpunimi dhe integrimi i Rusisë në projektet perëndimore mund të parandalojë luftërat në Evropë.
Duke parë prapa, përkthyesi dhe tani ushtari Maksim Kosub thotë: “Të gjithë e nënvlerësuan Putinin dhe gatishmërinë e tij për të injoruar rregullat.” Ukraina ka ndryshuar shumë që nga viti 2022. “Ne vazhdojmë të luftojmë për Ukrainën, edhe nëse çmimi është shumë i lartë,” thotë Kosub. Edhe ushtria ka ndryshuar shumë dhe është bërë më profesionale, megjithëse ka ende probleme.
Po sikur Ukraina të humbasë luftën?
“Shoqëria ka treguar se mund të organizohet në masë të madhe”, shton Kosub. Si shembull, ai përmend vullnetarët, të cilët kanë dhjetë vjet që furnizojnë ushtrinë me makina, pajisje për shikim natën dhe ilaçe. Kosub beson në një luftë të gjatë, me shumë viktima – dhe në fitoren e Ukrainës në fund.
Marina Lyushina gjithashtu beson në fitore. Lufta e bëri atë më të ashpër, më të pakompromis ndaj Rusisë, gjuhës dhe kulturës ruse, thotë aktorja. Në një moment, ajo do të donte të kthehej te burri i saj, por jo më pranë kufirit në Konotop, por në Ukrainën perëndimore: “Atje është më e sigurt.” Rusia ishte dhe mbetet një fqinj i rrezikshëm.
Susan Stewart nuk guxon të parashikojë asgjë më shumë se një vit. Ajo nuk pret ndonjë “surprizë” në Rusi. Me mbështetjen e Perëndimit, Ukraina do të durojë, por rraskapitja pas dhjetë viteve të fundit të luftës po bëhet gjithnjë e më e dukshme.
“Shumë pak mendohet se çfarë do të ndodhë nëse Ukraina humbet,” thotë ajo dhe përfundon: “Çmimi mund të jetë shumë më i lartë,” raporton DW .
