Ndërsa Vladimir Putin ishte në pritje të ardhjes së liderëve botërorë, fillimisht për inaugurimin e tij dhe më pas për paradën e 9 majit, një nga aleatët më të ngushtë të Kremlinit, presidenti kinez Xi Jinping, i kaloi gjithë këto ditë në një vizitë zyrtare në Evropë.
Udhëheqësi kinez vizitoi tre vende, duke u takuar me presidentin francez Emmanuel Macron dhe Presidenten e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, presidentin serb Aleksandar Vuçiç dhe kryeministrin hungarez Viktor Orban.
Udhëheqësit evropianë falënderuan presidentin Xi për frenimin e shantazhit bërthamor të Moskës. Dhe vetë Xi Jinping u përpoq të bindte BE-në se bashkëpunimi me Pekinin është më i dobishëm për Brukselin sesa hyrja në një luftë tregtare në anën e Shteteve të Bashkuara.
Divorci në mënyrën amerikane
Megjithëse vizita e Xi Jinping në Evropë këtë javë ishte e para që nga pandemia dhe pushtimi i plotë i Rusisë në Ukrainë, rezultatet e saj duhet të shihen kryesisht bazuar në ngecjen e vazhdueshme midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara. Është ky rivalitet që është komploti kryesor i politikës botërore në vitet e fundit.
Lufta tregtare midis Uashingtonit dhe Pekinit ka vazhduar vazhdimisht që nga janari 2018. Duke filluar në thelb për shkak të një bilanci negativ tregtar – në vitin 2017, eksportet nga Shtetet e Bashkuara në Kinë arritën në 130.4 miliardë dollarë, me importe nga Kina në 505.6 miliardë dollarë – konfrontimi u përhap gradualisht përtej kufijve ekonomikë. Uashingtoni e ka siguruar Kinën si kundërshtarin e saj kryesor në nivelin e dokumenteve politike.
Vitet e fundit, Shtetet e Bashkuara kanë ndjekur një politikë zyrtare për të frenuar zhvillimin teknologjik dhe për të forcuar rolin gjeopolitik të Kinës. Më 27 tetor 2022, Departamenti Amerikan i Mbrojtjes shpalli Strategjinë e Sigurisë Kombëtare, sipas së cilës “PRC përfaqëson sfidën më serioze dhe sistematike…”. Kështu, Uashingtoni thekson se nuk është gati të heqë dorë nga statusi i superfuqisë apo të bëhet ekonomia numër dy.
Politika e mëvonshme e shkëputjes midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës mund të karakterizohet nga fjala e madhe ruse “divorci”.
Muaji i mjaltit mes Uashingtonit dhe Pekinit ka përfunduar, por ish-bashkëshortët do të detyrohen të vazhdojnë të mbajnë një marrëdhënie normale pune për të ndarë me qetësi fëmijët, miqtë dhe pronën e përbashkët.
Për të minimizuar humbjet e mundshme nga një divorc global me Shtetet e Bashkuara, Xi shkoi në Evropë, ku vitet e fundit situata për Kinën gjithashtu nuk ka qenë më e mira.
Trekëndëshi me Evropën
Në mars 2023, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, pas kancelarit gjerman Olaf Scholz, përshkroi të ardhmen e marrëdhënieve me Kinën me termin de-risking:
“Është jetike për ne të sigurojmë stabilitet diplomatik dhe komunikim të hapur me Kinën. Unë besoj se ndarja nga Kina nuk është praktike – as nuk është në interes të Evropës. Marrëdhënia jonë nuk është bardh e zi dhe nuk mund të jetë as reagimi ynë. Kjo është arsyeja pse ne duhet të përqendrohemi në heqjen e rrezikut sesa në shkëputjen e çiftit.”
Politika e reduktimit të rrezikut e shpallur sot nga kreu i Komisionit Evropian mbetet një vulë diplomatike që përcakton tendencën për kufizime të ardhshme ndaj kompanive kineze në BE. Kjo nuk është një shpallje e luftës tregtare, por një ftesë serioze për të diskutuar rreziqet që shqetësojnë Brukselin.
Qëllimi i parë i vizitës së Xi Jinping është të bindë BE-në dhe anëtarët e saj individualë që të mos mbështesin politikën e SHBA-së ndaj Kinës. Uashingtoni me të vërtetë po ushtron presion mbi aleatët e tij: Japoninë, Korenë e Jugut, Gjermaninë dhe Holandën – për shembull, për të forcuar kontrollin mbi sanksionet për furnizimin me mikroçipe në Kinë.
inologu Alexey Chigadayev ekzaminoi këto dhe rezultate të tjera të vizitës së parë të udhëheqësit të Perandorisë Qiellore në Evropë në pesë vjet.
Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre janë një forcë që Kina nuk mund ta injorojë. Kina është shumë e madhe që shumë shtete të flasin me të në kushte të barabarta. Kombinimi i potencialit politik, ekonomik dhe ushtarak të Shteteve të Bashkuara po e detyron vërtetë Kinën të përfshihet në dialog. BE-ja ka ndikim të ngjashëm politik dhe ekonomik.
Një botë shumëpolare është një botë në të cilën Kina është, si parazgjedhje, më e madhe ose e barabartë me çdo pol tjetër. Dhe kjo është arsyeja pse, çuditërisht, Kina ka nevojë për një Evropë të pavarur, duke vepruar pa koordinim me Shtetet e Bashkuara.
Kjo është ndoshta arsyeja pse Pekini po përpiqet të transformojë formatin aktual të marrëdhënieve lineare “SHBA dhe aleatët në BE + Kinë” në një model “trekëndësh” shumë më të përshtatshëm të “SHBA + Kinë + BE”.
Fokusimi në nivel kombëtar
Pekini me të vërtetë do të jetë më komod duke punuar me një Evropë që është më autonome nga Uashingtoni. Por Kina do të fitojë edhe më shumë duke luajtur mbi kontradiktat brenda BE-së dhe duke ndërtuar marrëdhënie të veçanta dypalëshe me secilin nga vendet kryesore të bllokut. Prandaj, qëllimi i dytë i vizitës së Xi në BE është zhvendosja e negociatave nga niveli pan-evropian në nivelin e vendeve individuale.
Dhe kjo qasje është me interes jo vetëm për Kinën: të gjitha ekonomitë kyçe të BE-së po përpiqen të hartojnë kursin e tyre drejt Pekinit.
Për shembull, në korrik 2023, Gjermania miratoi Strategjinë e saj të parë për Kinën (Strategjia mbi Kinën e Qeverisë së Republikës Federale të Gjermanisë), në të cilën Berlini përpiqet të gjejë një ekuilibër midis biznesit dhe politikës, si dhe midis kombëtare dhe kombëtare -Qasjet evropiane.
Më 6 dhjetor 2023, qeveria italiane njoftoi zyrtarisht se Italia nuk do të rinovojë memorandumin e mirëkuptimit të vitit 2019 në lidhje me pjesëmarrjen e saj zyrtare në Iniciativën e Kinës “Një brez dhe një rrugë”. Ky veprim e nxjerr në mënyrë efektive Italinë nga nisma kryesore diplomatike e presidentit kinez Xi Jinping, e nisur një dekadë më parë.
Presidenti francez Emmanuel Macron u kthye nga një vizitë në Kinë në 2023 me një paketë marrëveshjesh të suksesshme. Ministria e Punëve të Jashtme të Kinës tha se të dy palët nënshkruan rreth 40 marrëveshje ndërqeveritare dhe kontrata biznesi në një sërë fushash, përfshirë aviacionin.
Ka shqetësime për Kinën në Evropë, por ende nuk ka një përgjigje të koordinuar në shkallë të gjerë: vendet evropiane janë dhe do të vazhdojnë të sillen ndryshe.
Ursula von der Leyen nuk është në gjendje të fokusohet vetëm tek vetja e politikës pan-evropiane ndaj Kinës. Përkundrazi, shtetet anëtare të BE-së i delegojnë asaj të drejtën për të diskutuar çështjet më urgjente ekonomike në interes të të gjithë Evropës. Kreu i Komisionit Evropian është një hetues i keq për qeveritë kombëtare, ndaj të cilit mund të fajësohen të gjitha konfliktet e mundshme në negociata. “Ne (në tekstin e mëtejmë, çdo vend i BE-së mund të zëvendësohet), ndoshta, do të dëshironim të ndërtonim marrëdhënie më të ngushta me ju, i nderuar kryetar Xi, por përsëri ata ndërhyjnë me ne dhe ngrenë tema të papërshtatshme!
Lideri kinez, si zakonisht, dëgjon të gjitha pozicionet, mbledh propozime nga të gjitha anët, por bastin e tij kryesor e bën në kohë.
Çështjet e biznesit
Qëllimi i tretë i vizitës së Xi është të tërheqë biznesin e madh evropian.
Kina mbetet një treg i madh shitjesh për Evropën, një numër i konsiderueshëm i sipërmarrjeve të përbashkëta dhe ekskluzivisht evropiane operojnë në territorin e saj. Të punosh me Kinën është fitimprurëse, sjell para. Por në të njëjtën kohë, qasja evropiane, siç thekson Ursula von der Leyen , duke shprehur mendimin e shumicës së kompanive evropiane: “Konkurrenca duhet të jetë e drejtë”.
Shqetësim i veçantë për Brukselin janë makinat elektrike të lira të subvencionuara nga qeveria kineze që kanë përmbytur tregun e BE-së. Prodhuesit evropianë të automjeteve objektivisht nuk mund të prodhojnë makina me motorë elektrikë të një cilësie të tillë me një kosto kaq të ulët
dhe në vëllimet që ofron Kina. Pa subvencionet që qeveria kineze u jep prodhuesve të saj, konkurrenca e markave evropiane humbet ende pa filluar.
Një situatë e ngjashme po zhvillohet në segmentin e paneleve diellore, turbinave me erë dhe komponentëve të tjerë që janë të nevojshëm për kalimin në energjinë e gjelbër.
A ishte e mundur të zgjidheshin të paktën disa nga këto probleme gjatë vizitës së Xi? Përgjigja e sinqertë është: nuk e dimë. Deri më tani janë publikuar vetëm deklarata nga liderët evropianë, por asnjë përgjigje nga Kina.
Nuk mund të ekzistojë, sepse në Kinë nuk ka politika publike dhe diskutime përkatëse midis biznesit dhe shtetit. Nuk duhet të presësh në faqet e para të botimeve të biznesit kinez thirrje nga udhëheqja kineze që prodhuesit vendas të jenë më të butë ndaj kolegëve të tyre evropianë.
Ne do të dimë nëse thirrjet e liderëve evropianë kanë funksionuar vetëm pas publikimit të statistikave për qarkullimin tregtar, çmimet përkatëse dhe vëllimet e eksporteve kineze.
Emmanuel Macron dhe Xi Jinping në Paris, Francë, 6 maj 2024. Foto: Yoan Valat / EPA-EFE
Ndikimi në Kremlin
Një pjesë e rëndësishme e negociatave të Xi në Evropë ishte pjesëmarrja e Kinës në zgjidhjen e luftës së Rusisë me Ukrainën. Kjo çështje mund të konsiderohet edhe në kontekstin e konfrontimit midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Pushtimi i Ukrainës nga Rusia është vetëm një episod i transformimit të rendit global, i cili demonstroi edhe një herë dështimin e sistemit ekzistues të kontrolleve dhe ekuilibrave dhe mungesën e mjeteve efektive për zgjidhjen e konflikteve ushtarake.
Raportet nga bisedimet trepalëshe theksojnë se Emmanuel Macron dhe Ursula von der Leyen “i bënë presion” Xi Jinping për të zvogëluar mbështetjen për Rusinë, duke e lidhur situatën në front me perspektivat për marrëdhëniet midis BE-së dhe Kinës.
Përveç kësaj, ndoshta për herë të parë, u shpreh publikisht mirënjohja për Xi Jinping për de-përshkallëzimin e kërcënimit të një krize bërthamore.
“Kryetari Xi ka luajtur një rol të rëndësishëm në zbutjen e kërcënimeve të papërgjegjshme bërthamore të Rusisë dhe kam besim se kryetari Xi do të vazhdojë ta bëjë këtë mes kërcënimeve të reja bërthamore nga Rusia”, shpjegoi Ursula von der Leyen.
Megjithatë, mundësitë e ndikimit kinez në Kremlin nuk duhet të ekzagjerohen . Pekini është padyshim partneri më i rëndësishëm tregtar i Rusisë dhe blerësi më i madh i naftës ruse – kjo është me të vërtetë një levë serioze ekonomike.
Por tregtia me Rusinë është gjithashtu e dobishme për Kinën: nafta furnizohet me çmime nën mesataren botërore dhe për biznesin kinez Rusia është bërë një nga tregjet kryesore, qoftë edhe vetëm sepse qasja në tregun amerikan është bllokuar pjesërisht dhe BE-ja po ndjek politikën e përmendur më parë të “uljes së rrezikut”. Prodhuesit kinezë të automjeteve janë zhvendosur në mënyrë aktive në Rusi jo vetëm sepse nuk ka mbetur asnjë konkurrent në treg, por edhe sepse ka një mbiprodhim të dukshëm të makinave brenda Kinës. Dhe nëse nuk i shesni, atëherë çfarë të bëni me ta?
Emmanuel Macron, Xi Jinping dhe Ursula von der Leyen gjatë një takimi trepalësh në Pallatin Elysee në Paris, Francë, 6 maj 2024. Foto: Gonzalo Fuentes / EPA-EFE
Nuk ka kuptim të flasim për ndihmën vullnetare kineze për Rusinë – ky është një aktivitet normal tregtar që është i dobishëm për Kinën dhe i sjell asaj fitim.
Dronët kinezë furnizohen si në Rusi ashtu edhe në Ukrainë. Kina blen grurë nga Moska dhe Kievi. Ne nuk shohim asgjë të ngjashme me faturën e ndihmës ushtarake prej 61 miliardë dollarësh që Shtetet e Bashkuara do t’i japin Ukrainës në rastin e marrëdhënieve midis Kinës dhe Rusisë.
Pekini vlerëson me maturi kufijtë e ndikimit në politikën e jashtme të Kremlinit. Xi Jinping në fakt nuk mund ta ndryshojë vendimin e marrë nga Moska. Për shembull, edhe nëse DPRK-ja është plotësisht e varur nga Kina, udhëheqësi i Koresë së Veriut Kim Jong-un rregullisht ndërmerr hapa të politikës së jashtme që nuk janë aspak të koordinuara dhe ndonjëherë edhe kundërshtojnë interesat e Pekinit. Kina e di këtë dhe preferon të mos marrë pjesë në një ngjarje që tashmë është e humbur.
Duke kërkuar për histori suksesi
Përveç Francës, Xi vizitoi këtë javë edhe Hungarinë dhe Serbinë. Për secilën nga këto vizita kishte një arsye simbolike.
2024 shënon 60 vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike midis Pekinit dhe Parisit dhe 75 vjetorin e marrëdhënieve të Pekinit me Budapestin. Vizita në Serbi, nga ana tjetër, vjen në 25 vjetorin e vdekjes së tre gazetarëve kinezë si pasojë e bombardimeve të NATO-s ndaj ambasadës kineze në Beograd gjatë fushatës ushtarake kundër ish-Jugosllavisë. Dhe nëse në Francë Xi zgjidhte problemet ekonomike dhe gjeopolitike, atëherë vizita e tij në Serbi dhe Hungari shërbeu për qëllime të tjera.
Sipas Pekinit, Serbia dhe Hungaria duhet të bëhen histori suksesi të realizuara nën protektoratin e Kinës, ngjashëm me atë se si, për shembull, Polonia shërben si model suksesi për modelin perëndimor të zhvillimit ekonomik dhe politik.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq flet në Beograd gjatë vizitës së presidentit kinez Xi Jinping, Serbi, 8 maj 2024. Foto: Marko Gjokovic / EPA-EFE
Përpjekjet e Pekinit për të mbikëqyrur Beogradin dhe Budapestin shprehen në disa nisma.
Së pari, këto janë marrëveshje dypalëshe kuadër. Kështu, Serbia u bë shteti i parë në Evropën Qendrore dhe Lindore që vendosi një “marrëdhënie gjithëpërfshirëse të partneritetit strategjik” me Kinën tetë vjet më parë. Gjatë vizitës së këtij viti, Budapesti ra dakord të zhvillojë marrëdhëniet e veta dypalëshe me Kinën në nivelin e një “partneriteti strategjik gjithëpërfshirës për të gjitha kushtet për një epokë të re ” . Nuk është e lehtë të thuash saktësisht se çfarë detajesh bashkëpunimi fshihen pas emrave kaq pretenciozë. Por kjo nuk ka rëndësi: marrëveshjet mund të shërbejnë si bazë për çdo iniciativë ekonomikisht të dobishme për Pekinin kur të vijë koha për zbatimin e tyre.
Së dyti, është e rëndësishme për Kinën që vendet evropiane të marrin pjesë në projektet e saj të politikës së jashtme. Në të njëjtën kohë, shtetet pjesëmarrëse mund të mos kenë ndonjë detyrim të veçantë, por kjo krijon një imazh pozitiv të Kinës si një fuqi e aftë për të zbatuar projekte vërtet globale. Për shembull, gjatë kësaj vizite, Serbia u bë vendi i parë evropian që iu bashkua “bashkësisë së fatit të përbashkët për njerëzimin” nën kujdesin e Kinës. Ky projekt është një komponent ideologjik dhe imazhi i iniciativës kryesore ekonomike të Pekinit “Belt and Road”.
Xi Jinping merr pjesë në një konferencë të përbashkët shtypi me kryeministrin hungarez Viktor Orban pas bisedimeve të tyre në Budapest, Hungari, 9 maj 2024. Foto: Szilard Koszticsak / EPA-EFE
Shumëvektoriale në vend të unitetit
Serbia dhe Hungaria, të cilat këtë herë pritën Kryetarin e Detit, me të vërtetë arrijnë të bëhen përfituese të së njëjtës qasje shumëvektoriale për të cilën shtetet e tjera shpesh flasin vetëm. Beogradi dhe Budapesti përfitojnë nga bashkëpunimi ekonomik me të gjithë: Pekinin, Moskën dhe Brukselin. Por në të njëjtën kohë, në rast të përpjekjeve për presion politik nga Kremlini apo Mbretëria e Mesme, ata gëzojnë efektivisht mbrojtjen e institucioneve ligjore evropiane.
Se sa do të zgjasë kjo ulje e dobishme në disa karrige për Hungarinë dhe Serbinë është një pyetje e hapur. Konfrontimi midis BE-së dhe Shteteve të Bashkuara me Rusinë, lufta tregtare midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës dhe “ulja e rrezikut” midis BE-së dhe Kinës po ngushtojnë korridorin e kompromisit për Budapestin dhe Beogradin. Dhe së shpejti pyetja se kush është shoku juaj më i mirë do të bëhet shumë më e ashpër.
Por Pekini do të jetë në gjendje të vazhdojë të përdorë partnerët evropianë që janë më të varur prej tij, në mënyrë që të parandalojë formimin e një politike të unifikuar të BE-së ndaj Kinës.
Kjo është arsyeja pse të gjitha forcat e makinës politike kineze janë të përqendruara për të siguruar që BE-ja të vazhdojë të sjellë fitime ekonomike dhe risi teknologjike për bizneset kineze. Dhe për këtë, Kina do të bëjë lëshime, do të luajë me kontradiktat brenda vendeve të BE-së dhe do të premtojë të rrisë presionin ndaj Kremlinit.Pergatiti: Kosovatimes
Një roje nderi përgatitet për largimin e Xi Jinping nga Beogradi, Serbi, 08 maj 2024. Foto: Andrej Cukic / EPA-EFE
