Gjeorgjia, një vend me 3.7 milionë banorë në Kaukazin e Jugut, është një nga ish-shtetet sovjetike që Rusia e ka konsideruar prej kohësh të jetë brenda sferës së saj të ndikimit.
Për shumë shtete sovjetike, rënia e Bashkimit Sovjetik në 1991 ofroi një mundësi historike për të marrë vendimet e tyre se çfarë lloj sistemi politik dëshironin dhe cilat aleanca ndërkombëtare do t’i bashkoheshin.
Në rastin e disa vendeve, si vendet baltike, Rusia pranoi tre vende për t’u anëtarësuar në BE dhe NATO.
Por situata me Ukrainën – një vend shumë më i madh, të cilin Rusia e ka konsideruar prej kohësh edhe në sferën e saj të ndikimit – u përkeqësua në vitin 2014 kur, pas një vale protestash masive pro-evropiane, kjo e fundit vendosi të distancohet nga një aleancë më e ngushtë ekonomike me Rusia.
Kjo e shtyu Moskën të pushtonte Krimenë dhe pjesë të Ukrainës lindore.
Dhjetë vjet më vonë, shpërthen një luftë totale dhe më shumë territor ukrainas është nën pushtimin rus.
Sa ka gjasa që Gjeorgjia të pësojë të njëjtin fat?
Pse po zhvillohen protestat aktuale në Gjeorgji?
Në fillim të kësaj jave, parlamenti i Gjeorgjisë miratoi një ligj që kërkon që disa organizata që marrin më shumë se 20 për qind të financimit të tyre nga jashtë, të regjistrohen si “agjentë të ndikimit të huaj”, duke vendosur zbulimin e detyrueshëm publik dhe gjoba për shkelje.
Në Gjeorgji, është e zakonshme që organizatat joqeveritare dhe mediat e pavarura të aplikojnë për grante dhe fonde të tjera nga jashtë, thotë gazetarja e BBC-së Nina Ahmetli në kryeqytetin e Gjeorgjisë, Tbilisi.
Puna e këtyre organizatave është bërë pjesë e pandashme e shoqërisë civile të vendit.
BBC në serbisht tani është edhe në YouTube, na ndiqni KËTU .
Partia qeverisëse e Gjeorgjisë, Ëndrra Gjeorgjiane, e cila prezantoi projektligjin në parlament, thotë se projektligji nuk ka për qëllim të mbysë kritikat ndaj qeverisë, por të sigurojë transparencë dhe të informojë publikun se kush mund të qëndrojë pas organizatave të ndryshme.
Por Hans Gutbrod, profesor i politikave publike në Universitetin Ilia në Tbilisi, thotë se thelbi i transparencës së projektligjit është “vetëm në sipërfaqe”.
“Është një pjesë integrale e sulmit të shumëfishtë ndaj shoqërisë civile, që po vazhdon prej disa kohësh në Gjeorgji. Ky ligj të lejon të shtypësh kë të duash. Është krijuar për të mundësuar shtypjen e çdo organizate të shoqërisë civile që nuk ju pëlqen”, thotë një ekspert politik që ka punuar në Kaukaz që nga vitet 1990 dhe foli në Chatham House në fillim të kësaj jave.
Miratimi përfundimtar i ligjit çoi gjithashtu në paralajmërime nga Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara.
“Miratimi i këtij ligji ka një ndikim negativ në përparimin e Gjeorgjisë në rrugën drejt BE-së”, tha kreu i diplomacisë së Bashkimit Evropian, Josep Borej, në një deklaratë.
Dhjetëra mijëra protestues që e refuzojnë ligjin si autoritar dhe me origjinë nga Rusia dolën në rrugët e Tbilisit dhe u përleshën me policinë për të shkatërruar demonstratat.
“Ne kemi ardhur për të mos lejuar që të na shtyjnë përsëri në vrimën nga e cila mezi arritëm të zvarriteshim,” tha një protestues për BBC, duke aluduar për të kaluarën autoritare sovjetike të Gjeorgjisë.
Si lidhen këto protesta me Rusinë?
Ligji gjeorgjian, i ngjashëm me atë të përdorur nga Rusia për të goditur disidentët, u miratua më pak se gjashtë muaj përpara zgjedhjeve të ardhshme parlamentare të planifikuara për në tetor.
Këto zgjedhje mund t’u ofrojnë votuesve një mundësi për të rrëzuar Ëndrrën Gjeorgjiane, e cila ka qeverisur vendin që nga viti 2012 dhe politikat e së cilës shihen nga shumë njerëz si një kopje e Kremlinit për sa i përket përqendrimit të pushtetit në duart e një grupi politik.
Presidenti nderi i Ëndrrës Gjeorgjiane është miliarderi Bidzina Ivanishvili, pasuria e të cilit vlerësohet në 4.9 miliardë dollarë, më shumë se buxheti i shtetit të vendit dhe 20 për qind e PBB-së së tij.
Shumë nga bizneset e tij janë ose të vendosura në Rusi ose të lidhura ngushtë me të.
“Unë mendoj se qeveria gjeorgjiane është gjithnjë e më autoritare dhe shikon Rusinë si një model se si të thyejë shoqërinë civile.”
“Në të njëjtën kohë, nuk besoj se presidenti rus Vladimir Putin duhej ta telefononte Ivanishvilin në telefon”. “Ivanishvili nuk kishte nevojë për ndonjë inkurajim shtesë, ai tronditet nga e njëjta paranojë nga kërcënimi i pretenduar i ndikimeve të huaja si vetë Putini”, thotë Gabriel Gavin, korrespondent nga Kaukazi i Jugut për shtëpinë mediatike Politiko.
Sa e rëndësishme është Gjeorgjia për Rusinë dhe fuqitë e tjera botërore?
Gjeorgjia ndodhet në Kaukazin e Jugut, një zonë që shpesh përshkruhet si porta midis Evropës dhe Azisë.
Është shtëpia e rrugëve të lashta tregtare që mbeten vendimtare edhe sot e kësaj dite.
Historikisht, zona është kontestuar nga fuqi të tilla si Irani, Turqia dhe Rusia, dhe ato vazhdojnë të konkurrojnë për ndikim.
Kohët e fundit, Kina dhe fuqitë perëndimore gjithashtu kanë filluar t’i kushtojnë më shumë vëmendje.
Gjeorgjia u bë pjesë e Perandorisë Ruse në shekullin e 19-të.
Marrëdhëniet midis Moskës dhe Tbilisit kanë qenë gjithmonë të ndërlikuara, pasi vendi në disa periudha të historisë kërkonte afrim me Rusinë, ndërsa në të tjera kërkonte aleancë me të tjerët.
Pas fitimit të shkurtër të pavarësisë në 1918, ajo mbeti në Bashkimin Sovjetik të dominuar nga Rusia deri në vitin 1991.
Gjeorgjia ishte një nga republikat e para sovjetike që përjetoi rinovimin e identitetit kombëtar në vitet 1980, një proces që përfshiu të gjithë vendin dhe ishte pjesë e një sërë ngjarjesh që çuan në rënien e Bashkimit Sovjetik.
Ai ishte gjithashtu vendi i parë post-sovjetik që iu nënshtrua një transformimi demokratik në vitin 2003, kur u përpoq të çlirohej nga e kaluara autoritare sovjetike me Revolucionin e Trëndafilave.
Ajo solli në pushtet një qeveri që nuk shkonte mirë me Moskën dhe u përpoq në mënyrë aktive ta drejtonte vendin drejt anëtarësimit në BE dhe NATO.
Në vitin 2008, Rusia pushtoi pjesë të Gjeorgjisë dhe trupat e saj mbetën të stacionuara atje, rreth 130 kilometra nga Tbilisi.
Sa të justifikuara janë paralelet me Ukrainën?
Në javët e fundit, shumë analistë kanë folur për një ndjenjë të “tashmë të parë”, me një qeveri gjithnjë e më autoritare që e largon vendin nga rruga e saj demokratike, protestat shpërthejnë dhe Rusia ka vënë poshtë çizmet.
Në fund të fundit, kjo ndodhi në Ukrainë në 2013-2014. vit, dhe u përkeqësua vetëm në vitin 2022, me luftën më të madhe që shpërtheu në Evropë që nga viti 1945.
Megjithatë, ka dallime të mëdha.
Së pari, Gjeorgjia ka kaluar tashmë nëpër një seri ngjarjesh të stilit ukrainas midis 2003 dhe 2008, me protesta të ndjekura nga pushtimi rus.
Rreth 20 për qind e territorit të saj është ende nën pushtimin rus dhe pyetja e vërtetë është: a do të vazhdojë Rusia pushtimin e mëtejshëm nëse situata brenda Gjeorgjisë përshkallëzohet dhe qeveria afër Moskës humbet kontrollin?
Nuk mund të përjashtohet, por humbja e kontrollit të ëndrrës gjeorgjiane është një “nëse” e madhe.
Siç thekson gazetarja e BBC-së Nina Ahmetli, Gjeorgjia është një shoqëri e polarizuar në të cilën një përqindje e konsiderueshme e popullsisë është e kujdesshme për çdo përshkallëzim të mëtejshëm.
Disa e mbështesin sinqerisht partinë në pushtet; disa besojnë se qëndrimi me Rusinë është një zgjedhje praktike për një vend të vogël si Gjeorgjia, ekonomia e të cilit varet nga tregtia me fqinjin e saj të madh dhe ushtria e të cilit është shumë e vogël për të konsideruar edhe zmbrapsjen e Rusisë, sado e dobësuar të jetë nga pushtimi ukrainas.
Ivanishvili mbajti një fjalim të rrallë publik përpara miratimit të ligjit të diskutueshëm për “influencën e huaj”, duke thënë se ligji ishte i nevojshëm për të ndaluar Perëndimin që të përpiqet të përdorë Gjeorgjinë si “ushqim për top” në konfliktin e tij me Rusinë.
Edhe pse rrugët e Tbilisit mbeten të përmbytura nga protestues, shumë prej tyre nën moshën 35 vjeç, e ardhmja e Gjeorgjisë mbetet e pasigurt.
Shumë janë të tmerruar nga perspektiva e të jetuarit në një vend, politika e të cilit ngjan me atë të Rusisë, por shumë të tjerë janë të tmerruar nga perspektiva e nivelit të shkatërrimit dhe humbjes së jetëve me të cilat është përballur Ukraina.
