Evropa po përballet me zjarre më intensive dhe katastrofike. Kjo do të thotë se duhet të forcohen kapacitetet shuarëse, gjë që e ka bërë pjesërisht edhe Bashkimi Evropian. Por duhet investuar më shumë në parandalimin.
Zjarret janë një fenomen natyror, por rritja e temperaturave dhe periudhat më të gjata të thatësirës së rëndë krijojnë kushte për zjarre më të gjata dhe më intensive. Në Evropë, si dhe në mbarë botën, ato janë gjithnjë e më të shpeshta, intensive dhe të përhapura.
Në Greqi verën e kaluar, zjarret u ndezën për ditë të tëra në një zonë të madhe. Shtëpitë, pyjet dhe ullishtat u kthyen në pluhur dhe hi. Ky ishte zjarri më i madh i regjistruar ndonjëherë në Evropë.
Vetëm në vitin 2023, dëmi i shkaktuar nga zjarri arriti në më shumë se katër miliardë euro. Për më tepër, zjarret shkaktuan lëshimin e 20 megatonëve dioksid karboni, që është e barabartë me pothuajse një të tretën e emetimeve vjetore të trafikut ajror në BE.
Rritja e temperaturave vlerësohet të rrisë rrezikun e zjarreve në pyje në të gjithë Evropën. A është gati kontinenti?
BE: 28 avionë, katër helikopterë
“Zjarret në pyje po bëhen më intensive. Kemi gjithnjë e më shumë situata kur anëtarët e BE-së nuk janë në gjendje të merren me to”, thotë Balaž Ujvari, zëdhënës i Komisionit Evropian.
Fokusi i reagimit të BE-së ndaj kësaj deri më tani ka qenë zgjerimi i kapaciteteve të zjarrfikësve përmes Mekanizmit të Mbrojtjes Civile të BE-së dhe programit RescEU, të cilët ofrojnë mbështetje për vendet që përballen me zjarre ekstreme.
Vitin e kaluar numri i avionëve, helikopterëve dhe zjarrfikësve u dyfishua. Gjatë zjarreve në Greqi, u krye operacioni më i madh ajror i BE-së për shuarjen e zjarrit deri më sot.
Përpara sezonit të zjarrit të këtij viti, Ujvari thotë se kanë 28 avionë, katër helikopterë dhe 556 zjarrfikës të stacionuar në katër vende të rrezikuara nga zjarri.
600 milionë euro shtesë janë caktuar për zgjerimin e kapaciteteve deri në fund të dekadës.
Ujvari shton se BE-ja mund të sigurojë imazhe të zonave të prekura me sistemin e saj satelitor Copernicus për të ndihmuar autoritetet lokale të monitorojnë dhe luftojnë zjarret.
Nuk mjafton vetëm shuarja e zjarrit
Megjithatë, disa ekspertë në këtë fushë argumentojnë se BE mund të bëjë më shumë për të parandaluar zjarret.
Sipas vlerësimit të eurodeputetes gjermane Anna Deparne-Grunenberg, rreth 90 për qind e fondeve të BE-së për shuarjen e zjarrit shkojnë për shuarjen e zjarreve dhe vetëm dhjetë për qind për parandalimin e zjarreve.
Zjarret që janë jashtëzakonisht të vështira për t’u kontrolluar – si ato në Portugali në 2017, kur më shumë se 100 njerëz humbën jetën dhe dogjën gjithsej 500,000 hektarë – tregojnë kufijtë e prioritizimit të shuarjes së zjarrit, thotë Alexander Held, ekspert në Institutin Evropian të Pyjeve. .
“Kur bëhet fjalë për fatkeqësi të tilla, shkenca dhe përvoja na thonë se nuk ka kuptim të investohet në shuarjen e zjarrit, sepse ato nuk mund të shtypen.” “E vetmja gjë që mund të bëni është t’i parandaloni ato që të ndodhin ose të siguroheni që zjarri të mos bëhet aq intensiv sa të mos mund të kontrollohet më,” shpjegon Held.
Për këtë qëllim, BE-ja duhet të inkurajojë zgjidhjet e parandalimit të zjarrit: “Sa më i dukshëm të jetë ndryshimi i klimës, aq më shumë duhet të investojmë për ta bërë natyrën më pak të ndezshme.”
Metoda të ndryshme të mbrojtjes nga zjarri
Ka shumë metoda për menaxhim më të qëndrueshëm të tokës dhe rritje të qëndrueshmërisë së pyjeve, thekson Julija Bognar nga Instituti për Politikat Evropiane të Mjedisit (IEEP), një qendër kërkimore për qëndrueshmërinë.
Kjo përfshin rrallimin e pyjeve, d.m.th. ndarjen e duhur të pemëve, si dhe zvogëlimin e vegjetacionit në tokë nëpërmjet djegies së kontrolluar ose rritjes së numrit të kafshëve kullotëse si bagëtia dhe dhitë.
Braktisja e monokulturave, të tilla si plantacionet e eukaliptit që morën zjarr gjatë zjarreve të rënda në Portugali në vitin 2017, do t’i bënte gjithashtu pyjet më elastike.
“Me një larmi më të madhe pemësh dhe pemësh më të vjetra, pyjet kanë një kapacitet më të mirë për të ruajtur ujin dhe për të parandaluar thatësirën,” thotë Bognar.
Held thekson se programet e parandalimit duhet të përshtaten me klimën e vendeve individuale – në vendet më të nxehta si Spanja jugore, kjo nënkuptonte djegie të kontrolluar ndërkohë që mbizotëron nxehtësia dhe vendosja e një mozaiku të përdorimeve të ndryshme të tokës, duke përfshirë tokën kullosore. Sepse bimësia kthehet në lëndë djegëse kur është e thatë dhe e nxehtë.
“Dhe në Evropën Qendrore, rezistenca ndaj zjarrit nënkupton mbjelljen e pyjeve gjetherënëse, pyjet e përziera, pyjet me hije dhe me lagështirë,” shpjegon Held, duke shtuar se masat teknike, si frenat e zjarrit ose zonat tampon pyjore, do të ndihmonin gjithashtu. Çelësi, vëren ai, është të inkurajohen më shumë njerëz të kthehen në zonat rurale dhe të angazhohen në bujqësi organike ose pylltari.
Më shumë koordinim dhe zgjidhje afatgjata
Në Evropë, ka një numër në rritje të metodave të parandalimit të zjarrit, thekson Bognar. Këto përfshijnë Udhëzimet e Pylltarisë së Qëndrueshme të botuar nga Komisioni Evropian në 2023. “Por nuk ka asnjë përpjekje të bashkërenduar në nivel të BE-së për të nxitur për këto lloj ndryshimesh … kështu që është me të vërtetë jokonsistente në të gjithë BE.”
Bognar thotë se një rishikim i qasjes së BE-së ndaj kërcënimeve në rritje nga zjarri duhet të përfshijë zgjidhje afatgjata, siç është miratimi i Kornizës së propozuar të Monitorimit të Pyjeve që do të jepte një pamje më të qartë të pyjeve të Evropës dhe zbatimin e Aktit të Rivendosjes së Natyrës, i cili, pavarësisht duke u zbutur dhe përballur me kundërshtimin nga disa shtete anëtare, synon të mbështesë elasticitetin ndaj zjarrit duke rritur biodiversitetin pyjor.
