Ka më shumë se një muaj që në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës (QKUK) ka nisur të shfrytëzohet pajisja PET/CT për diagnostikimin dhe menaxhimin e llojeve të ndryshme të kancerit, por edhe të disa sëmundjeve të tjera.
E siguruar për herë të parë në shkurt, kjo pajisje ofron shërbime të kushtueshme mijëra euro, të cilat, deri më tash, pacientët është dashur t’i paguajnë në institucione private ose jashtë vendit, ndërsa në QKUK i marrin falas.
Sfidat, megjithatë, nuk mbarojnë këtu. QKUK-ja duhet ta sigurojë materialin e nevojshëm për PET/CT nga jashtë, pasi nuk e prodhon vetë.
E, materiali i tillë nuk ka jetë të gjatë, andaj kërkon transport të shpejtë dhe efikas.
Materiali shpenzues – sfidë
Për rrjedhojë, jo më shumë se pesë pacientë në javë mund të marrin shërbime me PET/CT.
Lista e pritjes ka arritur tashmë deri në fund të gushtit.
Drejtori i Shërbimit të Mjekësisë Nukleare në QKUK, Fakir Spahiu, tregon se materiali shpenzues për PET/CT, që përfshin izotopin radioaktiv, Flourine 18, sigurohet nga Turqia.
“Prodhuesi na furnizon një herë në javë. Kështu do të jetë për tre muaj, pastaj do ta rishqyrtojmë planin”, thotë ai.
Duke folur për Radion Evropa e Lirë, ai thotë se sjellja në Kosovë e Flourine 18, është sfidë më vete, marrë parasysh se jetëgjatësia e kësaj substance është e shkurtër.
Flourine 18 është një gjurmuese radioaktive, që injektohet në venë përpara procedurës me PET/CT, dhe e ndihmon profesionistin shëndetësor t’i shohë pjesët e trupit të pacientit.
Nëse nuk mbërrin me kohë dhe nuk ruhet në mënyrë të duhur, efektiviteti i saj humb, thotë Spahiu.
Ylli Kaçiu, fizikan i mjekësisë nukleare në QKUK, tregon se gjysmë-jeta e izotopit Flourine 18 është 109.7 minuta, që do të thotë se pas kësaj periudhe ai përgjysmohet.
Pra, çdo vonesë eventuale – qoftë e fluturimit të avionit apo e zhdoganimit të mallit – vjen me rrezikun e humbjes së efektivitetit, thotë ai.
Për mundësitë që Kosova ta prodhojë vetë këtë izotop, Kaçiu thotë se ekzistojnë, porse, paraprakisht, duhet “rritja e resurseve humane dhe trajnimi adekuat i profesionistëve”.
Prodhimi, shpjegon ai, bëhet nga një pajisje e quajtur ciklotron dhe Kosova nuk ka mjaftueshëm ekspertë të kësaj fushe.
“Shkollimi jashtë vendit i ekspertëve duhet të fillojë së paku një vit para se të startohet me prodhim, në mënyrë që të kemi garanci për kualitetin e produkteve finale”, thotë Kaçiu për Radion Evropa e Lirë.
Prodhimin e izotopit Flourine 18 nuk e bën as shumica e vendeve të rajonit.
Spahiu thotë se synim në punën e tij ka që Kosova ta arrijë këtë.
Ai nuk ofron detaje se si dhe kur mund të prodhohet izotopi në fjalë, por vetëm përmend një “të ardhme të afërt”.
“… sepse një mjegull në aeroport, të cilën e kemi shpesh dimrit, shkakton probleme dhe materiali mund të mos arrijë në kohë”, thotë Spahiu.
Doza vetëm për një pacient, e cila arrin nga Turqia, kushton rreth 400 euro.
Barrën e këtyre shpenzimeve, së paku pacientët në QKUK nuk e ndiejnë.
Ditën kur ekipi i REL-it ishte atje, javën e kaluar, bisedoi me A.D., i cili po priste për të kryer procedurën me PET/CT.
I diagnostikuar me kancer kohë më parë, ai e kishte bërë një ekzaminim të tillë më herët jashtë vendit.
“Kam shpenzuar 1.000 euro për PET/CT në Turqi. Tash po e bëj falas këtu në QKUK. Ma kanë sugjeruar mjekët, pasi e kam kryer një pjesë të kimioterapisë”, thotë A.D.
Përse është i rëndësishëm PET/CT?
Sipas Klinikës Mayo në ShBA, skanimi me PET/CT është një mënyrë efektive për zbulimin e disa sëmundjeve, përfshirë kancerin, sëmundjet e zemrës dhe çrregullimet e trurit.
Kur ka dyshime te një pacient, mjekët thonë se është e rëndësishme që skanimi me PET/CT të bëhet sa më parë, në mënyrë që të përcillet gjendja e pacientit dhe të përshkruhet terapia e duhur.
Kosova e ka siguruar pajisjen qysh në muajin shkurt – si donacion përmes Fondacionit Jahjaga – por ajo nuk është funksionalizuar deri muajin e kaluar.
Kjo, për faktin se objekti ku është vendosur PET/CT-ja, është dashur të licencohet nga Agjencia e Kosovës për Mbrojtje nga Rrezatimi dhe Siguri Bërthamore.
Përveç kësaj, edhe mjekët e teknikët është dashur të kryejnë trajnime të veçanta, përfshirë jashtë shtetit, për leximin e rezultateve të dala nga ekzaminimet me PET/CT.
Përpara se QKUK-ja ta siguronte aparaturën, pacientët që kanë pasur nevojë për të, i janë drejtuar një institucioni privat në Prishtinë, ku pagesa shkon mbi 1.000 euro, ose kanë dalë jashtë shtetit.
Më herët, REL-i ka biseduar me udhëheqësit e institucionit të lartpërmendur privat, të cilët kanë konfirmuar se materialin shpenzues për PET/CT e sigurojnë po ashtu nga Turqia.
Ata kanë thënë se duhet të bëhen së paku tre pacientë për këtë ekzaminim dhe pastaj ta porosisin materialin.
Fondi i Sigurimeve Shëndetësore i Kosovës i ka mbuluar shpenzimet e pacientëve për PET/CT, por ata është dashur të presin me javë, nëse jo muaj, për kryerjen e të gjitha procedurave deri te sigurimi i të hollave.
Radio Evropa e Lirë ka rastisur të bisedojë me disa pacientë, që, për shkak të gjendjes urgjente, është dashur të paguajnë vetë.
Në Kosovë, sipas autoriteteve shëndetësore, çdo vit regjistrohen deri në 1.500 raste të reja me kancer. Forma më e përhapur është kanceri i gjirit te gratë dhe ai i mushkërive te burrat, ndërsa grup-mosha më e prekur nga kjo sëmundje është mbi 50 vjeç.
Mbi një muaj prej se QKUK-ja ka nisur skanimet me PET/CT, shërbimin e tillë e kanë marrë mbi 30 pacientë.
