“Kryengritja kundër planeve për minierat e litiumit – Gjermania si kok turku” – titullohet teksti i publikuar nga shërbimi publik gjerman MDR në portalin e tij të internetit. Autori i tekstit, Andrej Ivanji, shkruan:
“Numri i protestave dhe demonstruesve që kundërshtojnë minierat e litiumit në Serbi ka habitur po aq ambientalistët dhe qeverinë. Ndërsa ambientalistët po bëjnë thirrje për një kryengritje popullore, sepse kanë frikë nga ndotja e përmasave biblike, qeveria e sheh shfrytëzimin e asaj lënde të parë si një mundësi historike për ekonominë serbe”.
A do të detyrohet sërish Vuçiq të tërhiqet për çështjen e litiumit? Cilat janë pasojat e shfrytëzimit të bakrit në Serbi? Mediat gjermane po shkruajnë për këtë.Kujtohet se “19. Në korrik, kancelari gjerman Olaf Scholz u shfaq në Beograd, për të mbështetur presidentin Aleksandër Vuçiç në synimin e tij për të nxjerrë litium në Serbi në një vizitë të shkurtër. Pas kësaj, mijëra njerëz të zemëruar dolën në rrugë në dhjetëra qytete në të gjithë vendin. “Vetëm mbi kufomat tona”, bërtitën ata. Si dhe: ‘Jashtë Serbisë’, ‘Ne nuk jemi gini gjerman’, ‘Gjermania dëshiron ta kthejë Serbinë në koloni të saj’, ‘Tradhti’…
“‘Gjermanët duan të hapin gropa në Serbi përsëri,” bërtiti një folës në Shabac – duke e lidhur atë me krimet gjermane të luftës gjatë okupimit në Luftën e Dytë Botërore. Në protestë u pa edhe një svastika, e kombinuar me një foto të Scholz-it”.
Tema e litiumit ka trazuar shpirtrat në Serbi, sepse vendi ka sasi të mëdha të këtij metali të lehtë të rëndësishëm globalisht të nevojshëm për bateritë, shkruan MDR. “Dhe Gjermanisë dhe Bashkimit Evropian kanë nevojë edhe më shumë për të zbatuar axhendën e vitit 2030 – në fund të fundit, Gjermania dëshiron të ndërtojë 15 milionë makina elektrike deri atëherë.”
Nuk është më pak e rëndësishme që BE-ja dëshiron të zvogëlojë varësinë e saj nga litiumi kinez, ndaj i ka vendosur vetes një objektiv strategjik.
“Të dy politikanët theksuan se Serbia nuk shihet si eksportuese e lëndëve të para, por se në vend do të krijohet një zinxhir i tërë prodhimi – nga minierat, përmes prodhimit të baterive dhe katodave, deri te prodhimi i makinave elektrike. Dhe që serbët të mos e humbin këtë ‘shans historik’. Roli i Scholz-it në atë spektakël ishte të shërbente si një garantues i besueshëm që natyra do të mbetet e paprekur në atë projekt”.
“Por ato garanci nuk u mjaftojnë serbëve, të cilët gjatë qeverisjes dhjetëvjeçare të Vuçiqit – me ndihmën e mediave të sjella në linjë – u nxitën sistematikisht kundër Perëndimit. Deri para pak kohësh, shtypi i bulevardit pranë regjimit prezantonte teori konspirative armiqësore ndaj Gjermanisë, sipas të cilave BND dëshiron të shkaktojë kaos në Serbi për të rrëzuar sundimtarin Vuçiq, sepse ai, po aq trim sa është, nuk pranon të njohë Kosovën. pavarësinë dhe vendosjen e sanksioneve ndaj Rusisë.
“Të gjithë armiqtë e litiumit, të gjithë pjesëmarrësit e demonstratave nga krahinat, duhet të vijnë në Beograd më 10 gusht në një demonstratë të madhe që duhet t’u tregojë të gjithëve se çfarë mendojnë serbët për projektin. Ky duhet të jetë një paralajmërim për qeverinë serbe. Luftëtarët për mbrojtjen e mjedisit betohen se nëse është e nevojshme do të luftojnë deri në fund, madje edhe fizikisht do ta mbrojnë tokën e tyre”, shkruan MDR.
Pas paraqitjes së pikëpamjeve të një kundërshtari të tillë të shfrytëzimit të litiumit në Serbi, Aleksandar Jovanoviq Ćuta, dhe një përmbledhjeje të shkurtër të ngjarjeve pas protestave të vitit 2022, koncesioni i Vuçiqit dhe futja e ndalimit të minierave të litiumit (“humbja e vetme politike e sundimtarit serb qysh kur erdhi në pushtet”) dhe anulimin e atij ndalimi në prag të vizitës së Šolcit, autori e përfundon tekstin e tij kështu:
“Kështu që tani ambientalistët dhe opozita shpresojnë se do të jenë në gjendje të zgjerojnë presionin e rrugëve aq shumë sa Vuçiq të detyrohet të tërhiqet përsëri. Por tani rrethanat janë të ndryshme. Vuçiq tani ka në krah Gjermaninë, BE-në dhe SHBA-në. Përfaqësuesit e qeverisë kanë njoftuar tashmë se çfarë do të ndodhë nëse dikush përpiqet të bllokojë arterien e trafikut ndërkombëtar këtë herë: bazuar në rregulloret ligjore, ai do të parandalohet nga forca policore – si në çdo vend demokratik evropian”.
E perditshmja Zidojce Zeitung ka publikuar një reportazh fantastik nga Serbia. Në titull thuhet: “Kjo është toka jonë dhe ne duam ta mbajmë dhe më poshtë është një shpjegim se për çfarë bëhet fjalë: “Në lindje të Serbisë, një kompani kineze po nxjerr bakër, me pasoja të rënda për natyrën dhe njerëzit!”. . Por, pavarësisht shembullit të keq, BE-ja dhe Gjermania duan të nxjerrin litium së shpejti në luginën e Jadarit”.
Autori i shkrimit, Florian Hassel, e fillon reportazhin e tij në Krivelje dhe Sharbanoc. Një grua vendase i tregon atij tunelin e kullimit të ujit të lumit që është ndërtuar nga kompania kineze Ziđin për dy vjet. Diga është ende në përfundim dhe lumi është devijuar nga punëtorët kinezë. Një inxhinier në pension i shpjegon autorit se “Problemi është se i gjithë projekti është jotransparent. Të gjitha punimet kryhen pa plan për rregullimin e hapësirës, pa testime mjedisore dhe pa asnjë pjesëmarrje të neve si banorë të fshatit”. Autori shton: “Si Instituti për Mbrojtjen e Mjedisit Reri me qendër në Beograd dhe grupi i qytetarëve holandez Just Finance ankohen se nuk ka ekspertizë të duhur.”
“Në rrugën e Ziđin-it u gjend jo vetëm lumi, por edhe i gjithë fshati Krivelj. Pesë vjet e gjysmë më parë, një kompani shtetërore kineze mori nën kontroll një minierë bakri këtu në juglindje të Serbisë dhe e zgjeroi aq shumë sa që Krivlej së shpejti do t’i përkasë së shkuarës. Një fshat, banorët e të cilit – si ata në fshatrat e tjera të prekura – pavarësisht bisedave shumëvjeçare, nuk e dinë se çfarë do të ndodhë me ta”.
Më poshtë është një histori për pellgun minerar të Borit, ku “një nga rezervat më të mëdha të bakrit në Evropë u zbulua 130 vjet më parë”. Autori thekson se në fillim të viteve 1980 filloi shpërngulja e familjeve vendase në kodrat përreth Borit, e cila pati sukses pa probleme të mëdha, por gjithashtu shton se në atë kohë askush nuk e priste që miniera të vazhdonte të zgjerohej.
“Metodat e kompanisë kineze janë kontestuese, ashtu si procedura e shtetit serb, i cili ende ka pjesën e vet në kompani. Pas marrjes së minierës nga ana e tyre, emetimi i substancave të dëmshme shpërtheu përtej të gjitha kufijve të lejuar në 2019 dhe 2020. Era e çon pluhurin nga mbetjet toksike nën një qiell të pastër në Krivelj dhe Bor.”
“Në vitin 2020, Aleanca Globale për Shëndetin dhe Ndotjen (GAHP) e shpalli Serbinë si vendin më të ndotur në Evropë, dhe Bori është në vendin e parë (…) Dhe lumenjtë lokalë janë të ndotur shumë përtej kufirit të lejuar. Raporti i Ministrisë së Shëndetësisë dhe Institutit Shtetëror të Shëndetësisë Batut në Bor ishte aq i tmerrshëm sa autoritetet e mbajtën të fshehtë për vite me radhë”.
Autori përshkruan problemet e popullatës vendase, shtëpitë dhe tokat e të cilëve pengojnë zgjerimin e minierës. Këtyre njerëzve po u bëhet presion dhe në të njëjtën kohë u është ofruar Sharbanoci i afërt si vend për të lëvizur. Megjithatë, banorët e saj nuk e kishin idenë se arat që u përkisnin do të shërbenin si tokë për banorët e zhvendosur të Kriveljes. Një tension i dhimbshëm ka lindur mes banorëve të Krivelës së Sharbanocit dhe autoriteteve, tension që vazhdon edhe sot e kësaj dite. Banorët e Sharbanovit nuk duan të lëshojnë – apo shesin – tokën e tyre.
Megjithatë, “pas miratimit të një ligji të kontestuar ligjërisht në vitin 2015, në Serbi është e lehtë t’i konfiskohet toka dikujt nëse i shërben interesit publik”. Kështu, në Beograd, pronarët privatë mbetën pa tokën e tyre për shkak të projektit të diskutueshëm ‘Beogradi mbi ujë’ dhe sipas një raporti për gjendjen e të drejtave të njeriut, ata u kompensuan me shuma që ishin shumë më të ulëta se vlera e tregut të tokë.”
Kurse në rastin e Kriveljes, plani i ministrive, qyteti i Borit dhe Zigjinit, parashikon që fshatarët do të shpërngulen dhe do t’u merret toka para së gjithash për hir të interesit publik, shkruan gazeta gjermane. Zideutsche Zeitung.
