Kremlini duket i zhgënjyer me aleatin e tij serb, një nga të fundit në Evropë, por nuk do ta braktisë atë.
Inteligjenca ruse na paralajmëroi për një grusht shteti të afërt, me këtë mesazh iu drejtua popullit presidenti serb Aleksandar Vuçiq. Ai e bëri këtë në prag të protestave më të mëdha mjedisore që u zhvilluan në Beograd të shtunën e kaluar: sipas të dhënave zyrtare, në to morën pjesë 27 mijë njerëz, megjithëse organizatorët e vlerësuan shifrën një herë e gjysmë më të lartë. Dhe kjo histori padyshim do të vazhdojë.
Serbët kundër litiumit
Mbi gjysma e serbëve, tregojnë sondazhet, kundërshtojnë marrëveshjen e furnizimit me litium të nënshkruar me Bashkimin Evropian në mes të korrikut . Prodhuesit e baterive për automjetet elektrike kanë nevojë për lëndët e para më të vlefshme, në të cilat vendet e BE-së duhet të kalojnë deri në vitin 2035, sipas planeve të Brukselit. Në këtë drejtim, u ringjall projekti i minierës së litiumit në luginën pjellore të Jadarit, ku jetojnë rreth 20 mijë njerëz. Vlerësohet se përmban 17% të të gjitha rezervave të litiumit në Evropë – mjaftueshëm për të prodhuar 1.1 milionë automjete elektrike në vit. Për të ndërtuar miniera të reja, kompania britaniko-australiane e minierave Rio Tinto po blen tokë në luginë së bashku me shtëpi. Banorët inkurajohen të largohen nga këto zona. Për serbët tradicionalisht të lidhur me atdheun, kjo duket si fatkeqësia më e keqe.
Po të dëgjosh presidentin Vuçiq, protestat aktuale, vazhdimin e të cilave askush këtu nuk dyshon, janë politike, të organizuara nga jashtë dhe të drejtuara personalisht kundër tij dhe qeverisë së tij. Megjithatë, me kërcënimin e një grushti shteti, burimet e Vuçiqit shkuan qartësisht shumë larg: valët e fjalimeve, me sa duket, janë frymëzuar jo nga organizata properëndimore, por nga organizata nacionaliste. Siç tha kreu i partisë Dveri, Ivan Kostiç , mesazhet që Ministria e Jashtme ruse merr nga ambasada në Beograd janë të pasakta, pasi shumica e banorëve serbë janë kundër minierave të litiumit dhe shumë politikanë që mbështesin hapur Rusinë gjithashtu marrin pjesë në protestat. Sipas kreut të Lëvizjes për Liri Kombëtare, Miroslav Paroviç , një fushatë e frikshme mediatike për të demonizuar protestat e qytetarëve kundër minierave të litiumit synon të provokojë trazira civile. Kundërshtarët e Vuçiqit besojnë se ai ka nevojë për këtë zhvillim të situatës në mënyrë që të vendosë një gjendje të jashtëzakonshme në vend dhe në këtë mënyrë të legalizojë një situatë në të cilën ai tashmë ka uzurpuar të gjithë pushtetin dhe ka marrë kontrollin e të gjitha institucioneve përveç të fundit, që janë qytetarë. bartësit kryesorë të sovranitetit.
Vuçiç ka nevojë për projektin e litiumit të refuzuar nga Serbia si ajri – ai jo vetëm që do të bëjë para të mira ( 6 miliardë euro priten në formën e investimeve të huaja direkte), duke i siguruar Perëndimit lëndë të para shumë të rëndësishme, por edhe Bashkimit Evropian do t’i nevojiten përsëri. Tani pozicioni i tij i kujdesshëm pro-Kremlinit irriton shumë njerëz në Bruksel. Minierat e litiumit mund të jenë bileta e hyrjes së Serbisë në Bashkimin Evropian, shkruan Deutsche Welle. Beogradi ka marrë një vendim strategjik për të zhvilluar depozitën më të madhe të litiumit në Evropë së bashku me Gjermaninë dhe Bashkimin Evropian dhe jo me Kinën, dhe ka shpresa të mëdha në këtë projekt si për zhvillimin e ekonomisë serbe ashtu edhe për përshpejtimin e procesit të anëtarësimit në BE.
Po Rusia? Siç vë në dukje agjencia turke Anadolu , BE-ja dëshiron të pastrojë aksesin e saj në burimet e Serbisë për të reduktuar varësinë e saj nga Kina, e cila aktualisht është një nga investitorët më me ndikim në vend, ndërsa Rusia nuk dëshiron të lejojë Brukselin të rritet në ndikim dhe paralajmëron “përpjekje për grusht shteti”. Në të njëjtën kohë, Moska portretizon mbështetjen për qeverinë aktuale në Beograd: siç tha zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme ruse Maria Zakharova , “shqetësimi krejtësisht i natyrshëm i qytetarëve për mjedisin, në veçanti, qëndrimin e tyre kërkues ndaj projekteve minerare në interes të zhvillimit kombëtar. ekonomisë dhe përmirësimit të mirëqenies së popullit serb, disa qarqe pseudodemokratike po përpiqen në mënyrë cinike, pavarësisht kostove dhe rreziqeve, t’i shndërrojnë ato në një lëvizje proteste. Askush nuk flet për faktin se kreu i shtetit merr paralajmërime për grushtin e shtetit nga jashtë, që është të pakta e çuditshme.
Daniel Server , një ish-diplomat, tani një shkencëtar politik dhe ekspert i konflikteve që punon në Universitetin Amerikan Johns Hopkins, në një intervistë me edicionin ballkanik të Radios Evropa e Lirë/Radio Liberty, i quan përpjekjet për të lidhur protestat e “litiumit” me ndikimin perëndimor ” marrëzi.” “Perëndimi mbështet minierat e litiumit, të cilat protestuesit duan ta ndalojnë,” vëren ai. Përkundrazi, ndërhyrja ruse në situatë, sipas tij, lidhet me qëllimin e Moskës për të “minuar Perëndimin dhe për të ndihmuar Vuçiqin”. “Të hapura e Beogradit ndaj gënjeshtrave ruse nuk është asgjë e re,” shton Daniel Serwer.
Vuçiq vizionar
Duke u lavdëruar me faktin se ai mbetet i vetmi kreu i shtetit në Evropë që nuk ka vendosur sanksione kundër Rusisë (shpjegimi i fundit është sepse ato supozohet se janë joefektive) dhe duke mbetur një avokat aktiv për liderin rus (“Sa për mua, unë kam gjithmonë ka qenë shumë i kujdesshëm dhe i matur në vlerësimin e vullnetit dhe hapave të mundshëm të Putinit”), Vuçiç i ofron Kremlinit një shërbim strategjik: në emër të forcave të “arsyeshme” të botës, ai paralajmëron njerëzimin për rrezikun e një katastrofe të përgjithshme për shkak të luftë në Ukrainë. Për momentin, ai mendon kështu: “Kam frikë se ka mbetur pak kohë për të ndaluar luftën në Ukrainë, shpresoj se kjo është ende e mundur, por kam frikë se jo”. Në një intervistë në qershor për gazetën zvicerane Die Weltwoche, presidenti serb tha : “Unë mendoj se jemi shumë afër një konflikti global, nuk kanë mbetur më shumë se tre ose katër muaj, nëse jo më pak.”
Ndërsa pranon se lufta e ka “dobësuar” Rusinë, Vuçiq pyet: “Por a mjafton kjo për të shkatërruar Rusinë dhe për të rrëzuar Putinin?” Dhe ai përgjigjet: “Unë nuk mendoj kështu dhe mund të them se Rusia dhe Putini janë mjaft të nënvlerësuar.” Sipas Vuçiqit, ai nuk është gati të humbasë “asnjë person të vetëm” në luftën e ardhshme botërore. “Të jem i sinqertë, sot kontrollova të gjitha të dhënat në lidhje me rezervat tona të naftës, miellit, sheqerit, kripës dhe gjërave të tjera, sepse nuk e di se çfarë do të sjellë e nesërmja.
Kremlini pranon me kënaqësi kalime të tilla. Duke iu përgjigjur pyetjes së gazetarëve se si Rusia i konsideron fjalët e Aleksandër Vuçiqit për përgatitjen e Perëndimit për një konflikt të armatosur me Federatën Ruse dhe nëse Moska e konsideron të pashmangshme një përplasje midis ushtrive ruse dhe NATO-s, sekretari i shtypit presidencial rus Dmitry Peskov tha : “Aleanca e Atlantikut të Veriut vazhdon. për të çuar përpara infrastrukturën e tij ushtarake drejt kufijve tanë, vazhdon të na rrethojë me infrastrukturën e tij ushtarake, e cila përbën një rrezik për ne, blloku është konfrontues, në fakt është i përshtatur me detyrat e konfrontimit, po përmbush funksionet e tij.
Çfarë e pret Vuçiqin dhe çfarë pret pjesa tjetër e botës?
Parashikimet më të zymta për të ardhmen e vetë Aleksandër Vuçiqit i solli në Moskë të hënën e kaluar zëvendëskryeministri Alexander Vulin . Në një kohë, ai drejtoi ministritë e mbrojtjes dhe të punëve të brendshme, si dhe Agjencinë Serbe të Sigurisë dhe Informacionit (BIA), agjencia kryesore e sigurisë. “Ministria e Punëve të Jashtme të Federatës Ruse tregoi qartë,” tha Vulin për agjencinë RIA Novosti, “se këto protesta janë një platformë për fillimin e një “revolucioni me ngjyra” që do të duhet të rrëzojë qeverinë, siç e dimë, përmbysja jo vetëm ndërrimi i pushtetit, por edhe likuidimi fizik i autoriteteve transportuese, pas rrëzimit të tij më 5 tetor 2000, vdiq në Hagë dhe nuk doli në pension Tentativa për vrasjen e kryeministrit të Sllovakisë Fico, dhe më pas ndaj Donald Trump, i thashë presidentit Vuçiq të përgatitet, sepse diçka ndodh me të gjithë ata që mbrojnë një zgjidhje paqësore në Ukrainë, dikush qëllon mbi ta.
Se si i vlerëson vetë Vuçiq perspektivat e tilla mbetet e panjohur, megjithatë, qartë në emër të tij, Vulin vazhdoi të thoshte si vijon: “Tani Evropa po rrëshqet në një konflikt me Rusinë, i cili nuk është shkaktuar nga asgjë, Rusia në asnjë mënyrë nuk kërcënon Evropën”. Sipas politikanit, shumë OJQ-ve serbe iu dha detyra të promovojnë në media në mënyrë aktive temën e armatosjes së Ukrainës nga Serbia në mënyrë që të ushtronin sa më shumë presion mbi opinionin publik rus dhe, në përputhje me rrethanat, të prishnin marrëdhëniet midis Moskës dhe Beogradit. Këto përpjekje synojnë të sigurojnë që “Rusia të mbetet pa të vetmin vend sinqerisht mik në perëndim të kufijve të ish-BRSS, i cili respekton pafundësisht Rusinë dhe Serbia të mbetet pa një aleat të madh historik në arenën ndërkombëtare”.
Në të njëjtën kohë, zëvendëskryeministri mohoi njoftimet për furnizim me armë serbe në Ukrainë, duke theksuar se blerësit nuk kanë kërkuar leje për furnizimin e tyre në vendet e treta. “Ne jemi i vetmi vend që kemi vendosur një detyrim për garanci shtesë nga ana e blerësve se armët dhe municionet nuk mund t’i shiten një vendi të tretë pa pëlqimin e Serbisë <…> Ne e kemi shtuar këtë kërkesë dhe kemi insistuar në të gjitha kontratat Me sa di unë nuk ka pasur kërkesa, në mënyrë që produktet tona të shiten në vende të treta.”
Jo më vëllezër?
Për ata që ndoqën zhvillimin e situatës, shpjegime të tilla, qartësisht të destinuara vetëm për publikun rus, dukeshin të çuditshme. Kur Financial Times raportoi në fund të qershorit se rreth 800 milionë euro municione të prodhuara në Serbi (gjatë gjithë luftës) kishin gjetur rrugën e saj përmes palëve të treta në Ukrainë, Vuçiç pranoi: “Po, ne po e eksportojmë municionin tonë është pjesë e rimëkëmbjes sonë ekonomike dhe është e rëndësishme për ne”. Serbët kishin “shumë kontrata me amerikanët, spanjollët, çekët e të tjerë”. Sipas Vuçiqit, nëse këto vende përfundojnë duke bërë diçka me municion nga Serbia, atëherë kjo është punë e tyre.
Beogradi më pas gëlltiti tiradën e mëposhtme nga propagandisti Sergei Mardan , i cili akuzoi “Serbinë e mallkuar” për vrasjen e ushtarëve rusë në transmetimin e programit Solovyov Live sepse ajo shiste predha artilerie në Evropë dhe jo në Rusi: “Serbia u soll si një kurvë e lirë dhe e plotë. Ata kanë nevojë për 800 milionë euro. Ne përfunduam duke blerë predha nga koreanët?
FT e plotësoi intervistën me Vuçiqin me fragmente nga një bisedë me një diplomat perëndimor të paidentifikuar, i cili vuri në dukje se “Evropa dhe Shtetet e Bashkuara kanë punuar për vite me radhë për të distancuar Vuçiçin nga Putini”. Një lojtar kyç në këtë ishte ambasadori i SHBA Christopher Hill, i cili mbërriti në Beograd një muaj pas fillimit të pushtimit rus të Ukrainës. “Qëllimi i tij i vetëm ishte të distanconte Beogradin nga Moska”, shtoi bashkëbiseduesi i gazetës, “Ai ia doli mbanë për shumë vite.
Kjo situatë e vështirë u zgjidh nga “supozimi” i Aleksandër Vuçiqit se Vladimir Putin nuk kishte nisur një bisedë telefonike me të gjatë dy viteve e gjysmë të fundit për të shmangur krijimin e presionit shtesë të politikës së jashtme ndaj Serbisë. Kështu ka deklaruar kreu i Serbisë në një intervistë për TV Pink. “Nëse unë do të doja të flisja nesër, presidenti Putin do të fliste edhe nëse do të kishte parasysh qëndrimin e Serbisë, dhe nga ky këndvështrim, presidenti Putin nuk dëshiron të kërkojë një bisedë të tillë Është qesharake që presidenti i Rusisë së fuqishme po kërkon një bisedë me kë – si unë.”
Rusia dorëzon
Pavarësisht nga detyrat formale të zëvendëskryeministrit Vulin, siç thotë politologu Vuk Vuksanoviq i Qendrës së Beogradit për Politikë të Sigurisë në një intervistë me tryezën e Ballkanit të Radios Evropa e Lirë , ky politikan “është i destinuar të jetë personi kontaktues [e Vuçiqit] për Moskën. Për Vetë Vulin, kjo është një mënyrë për të ruajtur pozicionin dhe peshën e tij brenda koalicionit qeverisës”. Vuksanovic tërheq vëmendjen për faktin se Vulin ka lidhje të ngushta prej kohësh me udhëheqjen e shërbimeve speciale ruse, bashkëpunimi i të cilëve me kolegët serbë u intensifikua ndjeshëm pas shpërthimit të një lufte të gjerë në Ukrainë. Moska që atëherë ka kërkuar disa “shërbime” nga Beogradi, siç është persekutimi i aktivistëve rusë kundër luftës me bazë në Serbi. Problemet e tyre filluan në vitin 2023, kur shërbimet e inteligjencës serbe drejtoheshin nga Alexander Vulin.
Siç shkruan analisti rus Maxim Samorukov , misioni i Vulin mbetet i njëjtë: të krijojë lidhje personale me zyrtarët kryesorë të sigurisë ruse, t’i mbushë me lajka të vrazhda dhe t’i bindë ata se Vuçiç është aleati më i mirë i Moskës në Ballkan. Narrativa zbret në faktin se, po, ndonjëherë Beogradi duhet të ndërmarrë hapa anti-rusë, por Perëndimi ia imponon Serbisë për t’i bërë më pas publike dhe për të prishur miqësinë e përjetshme ruso-serbe. Moska nuk duhet të bjerë në këtë kurth.
Dhe Rusia bindet. Jo vetëm për shkak të lajkave të Beogradit, por edhe sepse ai e kupton: Vulin ka të drejtë. Vuçiq është me të vërtetë alternativa më e mirë për të ruajtur pamjen e ndikimit rus në Ballkan. Ai ka investuar aq shumë në kultivimin e ndjenjave pro-ruse, saqë nuk mund ta largojë lehtësisht këtë varësi nga PR, pasi mund të minojë bazën e tij të mbështetjes së brendshme. Pa regjimin nacionalist të Vuçiqit, makinën e tij propagandistike dhe shtojcat e saj në vendet fqinje, e gjithë struktura hije e “Rusisë në Ballkan” mund të shkërmoqet.
Si rezultat, Kremlini preferon t’i përmbahet djallit që njeh. Propagandistit të pafat Sergej Mardan iu desh të kërkonte falje publike për sulmin ndaj Vuçiqit për furnizimet serbe me armë. Miti i miqësisë së përjetshme mes Rusisë dhe Serbisë mbetet vlera më e lartë dhe as “provokimet” perëndimore dhe as ruse nuk duhet ta lënë në hije atë.
