Pse Rusia e mbështet Vuçiqin, edhe pse ai i ka forcuar lidhjet me Perëndimin?

U diskutua gjithashtu se pse Kina nuk e ka problem që Vuçiq ia dha perëndimit shfrytëzimin e litiumit, gjë që do të zvogëlojë varësinë e saj nga litiumi nga Kina, nëse Kina në këmbim do të marrë investime fitimprurëse në Serbi, si dhe se si Vuçiq ende arrin të ulet. në dy karrige, duke forcuar mbështetjen që i vjen nga Perëndimi nga njëra anë dhe nga Rusia dhe Kina nga ana tjetër.

Omer Karabeg: Duke gjykuar nga deklaratat e presidentit serb Vuçiq dhe zëvendëskryeministrit Aleksandar Vulin, dhe kryesisht bazuar në deklaratën zyrtare të Maria Zakharova, zëdhënëse e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Rusisë, Moska e mbështet Vuçiqin në diskreditimin e protestës kundër litiumit. , edhe pse Vuçiq, duke nënshkruar memorandumin për minierat e litiumit me kancelarin gjerman Scholz, bëri diçka që duhet të zemërojë Rusinë dhe Kinën. Si e interpretoni këtë?

Srdjan Cvijiq: Që nga fillimi i agresionit kundër Ukrainës, pozicioni i Rusisë në Ballkan është dobësuar ndjeshëm. Ajo vazhdon ende në Serbi, Republika Srpska dhe pjesërisht në Mal të Zi, kryesisht falë aktorëve politikë lokalë, të cilët, për arsye të ndryshme, duan që Rusia të jetë e pranishme në rajon. Mendoj se Rusia nuk është në gjendje të prishë llogaritë e Vuçiqit kur bëhet fjalë për marrëveshjen me partnerët perëndimorë për minimin e litiumit në Serbi. As çështja nuk është vendimtare për njerëzit në Kremlin.

Është e rëndësishme për Rusinë që regjimi populist i Aleksandar Vuçiqit, i cili ka një kuptim shumë të ngjashëm të demokracisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare si Vladimir Putin, të mbetet në pushtet në Serbi. Në situatën aktuale është shumë e rëndësishme që rusët të mos humbasin fytyrën në Serbi dhe në Ballkan. Ata duan të vazhdojnë të respektohen si një fuqi e madhe botërore dhe në këtë kuptim Vuçiq i ka ndihmuar shumë sepse refuzon të vendosë sanksione ndaj tyre. Është dobësuar edhe presioni i Perëndimit ndaj autoriteteve në Beograd për të vendosur sanksione kundër Rusisë, mbi të gjitha kur bëhet fjalë për SHBA-në, pjesërisht edhe ndaj Bashkimit Evropian. Kjo u ndihmua nga gatishmëria e Vuçiqit për të nxjerrë litium me partnerë nga Rio Tinto në Serbi.

Dimitrije Miliq: Rusia ka një numër shumë të vogël aleatesh në Evropë dhe për këtë arsye ajo përpiqet të mbajë marrëdhënie të mira me të gjithë aktorët që janë të hapur edhe për bashkëpunim me Moskën. Nuk pati asnjë kritikë të veçantë ndaj qeverisë në Serbi kur u zbulua se Serbia, edhe pse në mënyrë indirekte, po armatos ushtrinë ukrainase ose kur është fjala për diversifikimin e vazhdueshëm të gazit të Serbisë që nuk korrespondon me Rusinë. Mendoj se arsyeja e sjelljes së Rusisë është se Serbia është një nga vendet e pakta që nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë.

Serbia gjithashtu nuk e shtetëzoi infrastrukturën ruse të gazit dhe as nuk e dëboi Gazpromin nga territori i saj. Disa interesa ruse vazhdojnë të ndiqen në Serbi, pavarësisht se Serbia është e rrethuar nga vendet e NATO-s dhe pavarësisht varësisë së saj të madhe nga Bashkimi Evropian në marrëdhëniet tregtare të jashtme. Duke pasur parasysh se Rusia është vendi më i popullarizuar në mesin e qytetarëve serbë, zyrtarët rusë mendojnë se mund të fitojnë pikë me autoritetet në Serbi nëse ofrojnë mbështetje në situata krize.

Propagandë jo bindëse

Omer Karabeg: Zoti Miliq përmendi disponimin e fortë pro-rus në Serbi. Megjithatë, të djathtët në Serbi që lavdërojnë Rusinë dhe Putinin janë të zhgënjyer që Moska është shprehur kundër protestave të litiumit. A rrezikon Rusia të humbasë mbështetësit e saj më besnikë në Serbi me mbështetjen e saj aktuale për Vuçiqin?

Srdjan Cvijiq: Historia e zëdhënëses së Ministrisë së Punëve të Jashtme të Rusisë, Maria Zakharova, për ideologët perëndimorë që nxisin qytetarët serbë të demonstrojnë duket si një propagandë konfuze ku rusët akuzojnë vendet perëndimore se punojnë kundër interesave perëndimore në Serbi. Më duket se ata thjesht po ndjekin propagandën që regjimi i brendshëm i shërben opinionit publik në Serbi përmes mediave të tij.

Besoj se është e mundur që të djathtët prorusë të jenë të zhgënjyer në Rusi, sepse në këtë rast ajo mbështet Vuçiqin. Rusia është e njohur në Serbi, por kryesisht për shkak të asaj që nuk është. Dhe nuk është Perëndimi. Dhe jo për shkak të asaj që ajo është. Pra, mendoj se është e mundur që kjo propagandë shumë jo bindëse të kthehet kundër Kremlinit dhe Beogradit zyrtar. Ne në Serbi, qofshim të djathtë apo të majtë, nuk na pëlqen që dikush të na trajtojë si koloni të tyre. Qoftë Perëndimi, Rusia apo Kina.

Omer Karabeg: A nuk mund të dilte Ministria e Punëve të Jashtme ruse me një histori më logjike përveç kësaj vërtet budallaqe që shërbimet perëndimore po punojnë kundër Perëndimit? A besonin vërtet se njerëzit në Serbi do ta gëlltitnin atë histori?

Ndryshe nga vendet e tjera evropiane, mediat ruse si Russia Today janë ende aktive në Serbi. Ata janë të orientuar në mënyrë kritike kryesisht ndaj forcave pro-evropiane në Serbi dhe nuk kritikojnë lëvizjet e autoriteteve serbe që janë kundër interesave të Rusisë.

Russia Today e injoroi plotësisht historinë e dërgimit të armëve serbe në Ukrainë. Sipas The Financial Times, bëhet fjalë për municion dhe pajisje të tjera luftarake me vlerë 800 milionë, që është, le të themi, katër herë më shumë se ajo që Kroacia dërgoi në Ukrainë. Dhe pjesa tjetër e mediave ruse e injoroi plotësisht atë.

Pra, besoj se ambicia e Rusisë në raport me Serbinë është shumë e ulët. Ajo zbret në këtë – çfarë mund të bëjmë për qeverinë në Serbi që ajo të na bëjë disa lëshime që ne të qëndrojmë në lojë në hapësirën publike serbe si një aktor relevant dhe me ndikim sa më gjatë.

Çfarë donte të thoshte Kusturica?

Omer Karabeg: Ka diçka që nuk i përshtatet historisë se Rusia, kur bëhet fjalë për litiumin, e mbështet pa rezerva Vuçiqin. Regjisori Emir Kusturica, i cili është shumë i afërt me qeverinë ruse dhe që pritet nga Putini, së fundmi botoi një artikull në Russia Today në të cilin mori anën e protestës dhe e quajti vizitën e Solac në Beograd dhe nënshkrimin e Memorandumit si më të madhin. poshtërimi i Serbisë që nga viti 1941. Këtë nuk e ka shkruar rastësisht Kusturica dhe as “Russia Today”, e cila ishte gazeta e regjimit rus, nuk e ka botuar rastësisht.

Srdjan Cvijiq: Nuk do të shkoja aq larg në interpretimin e atij teksti. Artikulli i Emir Kusturicës ishte kundër minierave të litiumit dhe kundër Perëndimit, por jo edhe aq kundër Aleksandar Vuçiqit. Kusturica është më së shumti kundër, siç thotë ai, opozitës properëndimore, e cila, meqë ra fjala, përbën pjesën më të madhe të protestuesve. Ai i akuzon ata se, kur të vijnë në pushtet, do të bien dakord për minierat e litiumit me Perëndimin dhe madje do të vendosin sanksione ndaj Rusisë. Më duket se në këtë kuptim artikulli i tij përfaqëson një lloj preludi të pavetëdijshëm për historinë e regjimit se Perëndimi qëndron pas protestave kundër litiumit në Serbi.

Nuk duhet harruar se Emir Kusturica i ka shumë borxh Vuçiqit. Disa vite më parë, Vuçiq i dorëzoi një donacion prej 100,000 eurosh nga Partia Progresive Serbe (SNS) për projektin e qytetit Andriç të Kusturicës në Bosnje dhe Hercegovinën fqinje. Është raportuar se paratë dyshohet se janë mbledhur nga anëtarë të partisë së Vuçiqit. Pjesa më e madhe e asaj që Kusturica ndërtoi si në Tara ashtu edhe në Bosnje-Hercegovinë ishte falë adhurimit të vazhdueshëm të regjimit të Aleksandar Vuçiqit. Kusturica dinte gjithashtu të merrte pjesë si një nga folësit kryesorë në asambletë e SNS dhe të jepte tiradat antiperëndimore. Më duket se, pavarësisht nga ky artikull, këto marrëdhënie janë pak a shumë të patrazuara.

Dimitrije Miliq: Do të thosha se, nga njëra anë, ai artikull bazohet në veprimet e mëparshme të Emir Kusturicës në Serbi, që kishin të bënin me opozitën ndaj minierave. Në fillim të vitit 2010 u debatua për kërkimin, madje as për nxjerrjen e mineralit të nikelit në Serbi, i cili nuk ishte aq i kërkuar atëherë sa sot për shkak të tranzicionit të gjelbër. Pastaj Kusturica përdori kapitalin e tij politik dhe retorikën e tij për të luftuar kundër atij projekti së bashku me kryetarët e shumtë të komunave në Serbinë perëndimore, të cilët i përkisnin partisë së atëhershme në pushtet.

Për momentin, përfshirja e tij nuk duket aq intensive dhe aq bindëse. Do të thosha se është më shumë në rrugën e asaj që po bën Moska në kuadër realist të politikës proruse në rrethanat që ekzistojnë në Serbi. Njerëz të rangut të lartë, pro-rus, e kanë reduktuar atë që duan të arrijnë. Veprimet e tyre tani janë më të kufizuara në ngadalësimin e kthesës së Serbisë drejt Perëndimit sesa në insistimin në prezantimin e një politike të qartë pro-ruse. Ambiciet e tyre janë bërë më të vogla dhe më afër asaj që është realiste.

Vëllazëri autoritare

Omer Karbeg: Sapo nisën protestat, zëvendëskryeministri Aleksandar Vulin dhe ministri i qeverisë Nenad Popoviç, të dy të njohur për lidhjet e tyre të forta me Rusinë, nxituan në Moskë. Madje, Vulin u takua me Sekretarin e Këshillit të Sigurimit të Rusisë, Sergei Shoigu dhe ministrin e Punëve të Jashtme, Sergei Lavrov. A ishte qëllimi i këtyre vizitave për të bindur Moskën se Vuçiç nuk ia ktheu shpinën Rusisë me nënshkrimin e kontratës së litiumit me Gjermaninë? A ishte e nevojshme të jepeshin ato garanci?

Srdjan Cvijiq: Vuçiq nuk hoqi dorë kurrë nga vendimi për të nxjerrë litium. Ai projekt u ndërpre për një kohë të shkurtër në vitin 2022 për shkak të presionit të madh të opinionit publik dhe protestave masive mjedisore. Rusët i dinë të gjitha këto dhe nuk mendoj se ato vizita kanë lidhje me litiumin. Qëllimi është kryesisht për të bindur Putinin se vëllazëria autoritare midis dy regjimeve do të mbetet. Çfarëdo që Vuçiq të vendosë në lidhje me litiumin nuk do të ketë një ndikim vendimtar në marrëdhëniet e tij me Moskën.

Dimitrije Miliq: Nëpërmjet vizitave të zyrtarëve, të cilët tashmë janë cilësuar si pro-rusë, dërgohet mesazhi se Serbia udhëheq një “politikë të balancuar” dhe se ka ende marrëdhënie të mira me Rusinë. Kjo bëhet kryesisht për të kënaqur elektoratin që graviton drejt Rusisë dhe e konsideron atë një vend të besueshëm, prandaj renditet lart në listën e popullaritetit. Në përgjithësi, është më shumë në një nivel simbolik, sesa në një nivel praktik.

Omer Karabeg: A do t’i duhet Vuçiç disi t’ia kthejë Rusisë këtë mbështetje të fortë në lidhje me litiumin? A do të duhet t’i japin asaj diçka tjetër apo Moska është e kënaqur me faktin që Vulin përsëriti se Serbia nuk do të vendosë kurrë sanksione ndaj Rusisë?

Srđan Cvijić: Vuçiq tashmë i ka dhënë Rusisë shumë. Ai nuk vendosi sanksione ndaj saj dhe është nga të paktët në Evropë që e shtyn çdo ditë propagandën ruse përmes mediave të saj, kështu që të krijohet përshtypja se Rusia në Serbi, por edhe në Ballkan, ruan pozicionin e saj pavarësisht luftës në Ukrainë. dhe pavarësisht se ndikimi i saj, mund të thuhet, është në rënie të lirë. Pyetja nuk është nëse Vuçiqit do t’i duhet të paguajë Rusinë, por çfarë tjetër do të marrë nga Moska në këmbim. Meqenëse është e qartë se Moska tashmë ka marrë shumë prej tij.

Dimitrije Miliq: Rusia do të duhet të jetë e kënaqur me atë që ka marrë deri më tani. Nëse do të realizohej blerja e avionëve luftarakë Rafale nga Franca, luftëtarët sovjetikë MiG-29 do të tërhiqeshin sepse do të zëvendësoheshin nga ata francezë, të cilët do ta lidhnin Serbinë me Perëndimin për sa i përket shërbimit dhe trajnimit të pilotëve – kjo sigurisht që do të kërcënonte. Interesat ruse dhe të zvogëlojë ndikimin e Moskës.

Dëshiroj t’ju kujtoj se në një intervistë një vit e gjysmë më parë, presidenti Vuçiq foli për shtetëzimin e mundshëm të industrisë serbe të naftës. Kjo, natyrisht, nuk është në interesin e Rusisë, por duket se nuk do të ketë asgjë pasi pas asaj interviste nuk u fol më për këtë. Supozoj se Rusia beson se ende mund të ndjekë interesat e saj dhe merr disa lëshime nga autoritetet duke marrë parasysh ndikimin e saj në popullatën rusofile, e cila është një pjesë e rëndësishme e elektoratit në Serbi.

Pse Kina nuk është e zemëruar?

Omer Karabeg: Edhe Kina po e ndihmon Vuçiqin të diskreditojë protestat sepse në një raport të publikuar së fundmi nga Ministria e Punëve të Jashtme të Kinës thuhej se demonstratat në Serbi inkurajohen nga Fondi Kombëtar Amerikan për Demokraci. Pse Kina po e mbron Vuçiqin, kur Vuçiq, duke i dhënë litium Perëndimit, po ndihmon Bashkimin Evropian që të heqë qafe varësinë e litiumit nga Kina? Ai mund t’ia jepte atë litium Kinës, pasi i kishte dhënë tashmë dy miniera të mëdha – Majdanpek dhe Bor.

Srdjan Cvijiq: Raporti kinez është publikuar më 9 gusht dhe besoj se nuk ka të bëjë fare me protestat aktuale në Serbi. Kjo është një makineri propagandistike vendase që merr atë raport kinez për të ndërtuar historinë e vet propagandistike në kontekstin e protestave të fundit kundër minierës së litiumit.

Omer Karabeg: A e ka problem Kinën që Vuçiq i dha litium Perëndimit?

Srdjan Cvijiq: Mund ta shqetësojë, por Vuçiq tashmë i ka dhënë shumë Kinës. Nuk do të përjashtoja që ata po presin rastin e tyre, por mendoj se e pranojnë realitetin politik.

Dimitrije Miliq: Pekini, ashtu si Moska, nuk ka shumë aleatë brenda Bashkimit Evropian dhe në kontinentin evropian dhe mbështetet në të njëjtët aleatë si Rusia, përkatësisht Hungaria dhe Serbia. Me faktin se bashkëpunimi ekonomik kinez me Hungarinë është më intensiv se sa me Serbinë, ndonëse po rritet edhe në Serbi. Ndryshe nga Hungaria dhe Serbia, të gjitha vendet e tjera të kontinentit evropian po tërhiqen nga bashkëpunimi me Kinën sepse duan të reduktojnë rreziqet që dalin nga ai bashkëpunim.

Sa i përket minierave, kur kompania kineze Ziđin Mining ka ardhur në Serbi, nuk ka marrë leje nga shteti në kuptimin origjinal. Ajo bleu dy kompani kanadeze që kishin të drejtën origjinale të xeheve në Serbinë lindore. Natyrisht, pyetja është nëse diçka e tillë mund të zbatohet në vende të tjera. Por është në thembra të strategjisë globale të Kinës për lëndët e para kritike. Pra, çështja e Ziđin-it është disi më komplekse sesa paraqitet në media.

Kur bëhet fjalë për litiumin, as kjo nuk është një pyetje shumë e thjeshtë, sepse kompania britaniko-australiane Rio Tinto ndodhet në Serbi që nga viti 2001. Ajo kompani mori të drejta kërkimore dhe të drejta minerare gjatë periudhës së qeverisë së kaluar, kështu që Vuçiq pak a shumë e trashëgoi atë projekt dhe e pranoi si diçka që mund të ishte e dobishme si për qeverinë e tij ashtu edhe për politikën e Serbisë.

Pra, do të thosha se minierat janë disi më shumë të kushtëzuara nga rrethanat ndërkombëtare dhe situata e trashëguar se sa lidhet drejtpërdrejt me qeverinë në Serbi, qoftë kjo kompani kineze apo britaniko-australiane. Meqë ra fjala, Kina mund të jetë e kënaqur me atë që ka marrë, por është edhe më e kënaqur me Marrëveshjen e Tregtisë së Lirë me Serbinë, e cila ka hyrë në fuqi më 1 korrik të këtij viti, e cila i ka dhënë mundësinë të investojë në shumë lokacione në Serbi.

Mashtrime

Omer Karabeg: Dhe së fundi, a është Vuçiq rehat duke u ulur sërish në dy karrige? Pas agresionit rus kundër Ukrainës, shumë parashikuan se ai do të duhej të merrte një vendim, por duket se ai është ende i vendosur fort në dy karrige. Ajo ka mbështetje të fortë nga Perëndimi nga njëra anë dhe Rusia dhe Kina nga ana tjetër.

Srdjan Cvijiq: Duket se është kështu. Megjithatë, kur ulesh në disa karrige dhe kur është e qartë se po e bën për të qëndruar sa më gjatë në pushtet, atëherë askush nuk të beson më. Politika e jashtme e Vuçiqit i ngjan një xhongleri që në fillim xhonglon me dy topa, pastaj e ka të lehtë, pastaj me tre dhe është e lehtë për të, kur fillon të bëjë xhonglimin me katër, ai ende arrin të mbajë që topat të mos bien, por pas protestave të fundit ka shumë nga ato topa, ata fillojnë të bien dhe të godasin kokën e tij.

Regjimi në Serbi duket të jetë i fortë sepse ka mbështetjen perëndimore, ruse dhe kineze, por në fakt është i dobët sepse mbështetet nga brenda. Këto protesta e trembin shumë regjimin dhe për këtë ka nisur një represion të hapur. Që nga protesta e fundit e madhe mjedisore, rreth 50 persona janë arrestuar. Si rregull, njerëzit arrestohen mbi bazën e, do të thoshim, akuzat staliniste për përmbysje të dhunshme të rendit kushtetues, që parashikon një dënim të lartë me burgim, dhe më pas, përmes marrëveshjes për pranimin e fajësisë, shantazhohen për të pranuar akuza të rreme se kanë prishur rendin publik. dhe paqes, edhe pse të gjithë janë dënuar, protestat ishin paqësore.

Vuçiq po bën gjithçka për të frikësuar njerëzit dhe për të shtypur gradualisht protestat. Reagimi i qeverisë ndaj këtyre protestave tregoi se regjimi i Aleksandër Vuçiqit nuk do të ndalet para asgjëje për të qëndruar në pushtet. Ky është tani represion për të shtypur protestat kundër litiumit, por është shprehje e një procesi afatgjatë në të cilin, që nga viti 2012, vit pas viti, Serbia duket gjithnjë e më pak si një demokraci dhe gjithnjë e më shumë si një diktaturë postmoderne. Në Serbi ka kohë që nuk ka liri të shtypit, që nga dhjetori i kaluar nuk ka liri zgjedhjeje dhe tani liria e tubimit po shfuqizohet. Dhe nuk do të habitesha nëse harangu kundër organizatave joqeveritare, i cili po zhvillohet aktualisht, është një prelud i miratimit të një ligji për agjentët e huaj si ai që ekziston në Rusi.

Dimitrije Miliq: Vuçiq ka mbështetjen e të gjithë aktorëve të përmendur, sepse të gjithëve u pëlqen të shohin fuqi të papërpunuar që, nga perceptimi i tyre, mund të instrumentalizohet dhe drejtohet drejt qëllimeve që u përshtaten atyre. Ajo që karakterizon veprimet e deritanishme të qeverisë në Serbi është se ajo arriti të balancojë interesat e ndryshme. Ajo nuk vendosi sanksione ndaj Rusisë, ajo la mediat ruse në Serbi, Rusia është ende e pranishme në sferën energjetike në Serbi, por nga ana tjetër, po bëhet diversifikimi gradual i energjisë dhe Serbia përmes një ndërmjetësi po armatos Ukrainën me granata që janë të pamjaftueshme për mbrojtjen e saj.

Serbia, nga njëra anë, është e lidhur ekonomikisht me Kinën përmes Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë dhe mundëson investime të ndryshme kineze, dhe nga ana tjetër, është e lidhur me partnerët evropianë në sferën e zinxhirëve të furnizimit në lidhje me lëndët e para kritike, automjetet elektrike dhe minierat. të lëndëve të para kritike. Është një linjë e imët, nuk është gjithmonë e lehtë të gjesh një ekuilibër në mënyrë që njëra nga palët të mos ndihet shumë e kërcënuar, por ky ekuilibër ende ekziston.

Në të njëjtën kohë, ka presion nga publiku vendas, veçanërisht në lidhje me minierat e litiumit. Një pjesë e konsiderueshme e shoqërisë nuk është e kënaqur me këtë dhe po proteston. Prandaj është shumë e vështirë të parashikohet se cili do të jetë rezultati përfundimtar i balancimit si në skenën e brendshme ashtu edhe për aktorët ndërkombëtarë me interesa të ndryshme.