PAS mijëra pagers dhe telekomandë shpërthyen në dy incidente të ndara në Liban, duke plagosur mijëra njerëz dhe duke vrarë të paktën 37, detajet janë ende në dritë rreth operacionit të pabesueshëm. Libani dhe Hezbollahu, anëtarët dhe sistemet e komunikimit të të cilëve ishin në shënjestër, fajësuan Izraelin. Vetë Izraeli nuk ka komentuar ende për sulmin.
Më poshtë po paraqesim pyetjet kryesore që ende nuk kanë marrë përgjigje.
Si komprometohen pagegerët?
Disa spekulime të hershme sugjeruan se pajgerët mund të kenë qenë objektivi i një hakimi të hollësishëm që i shkaktoi ata të shpërthyen. Por ekspertët e hodhën poshtë shpejt këtë teori. Për të shkaktuar dëme në këtë shkallë, ata ka të ngjarë të ishin ngarkuar me eksploziv përpara se të vinin në zotërim të Hezbollahut, thonë ekspertët.
Imazhet e mbetjeve të copëtuara të pagerit tregojnë logon e prodhuesit të vogël tajvanez të elektronikës Gold Apollo. BBC vizitoi zyrat e kompanisë, të vendosura në një park të madh biznesi në një periferi të pazakontë të Taipeit.
Themeluesi i kompanisë Hsu Ching-Kuang dukej i tronditur. Ai mohoi të ketë lidhje me operacionin. “Shikoni fotot nga Libani,” u tha ai gazetarëve jashtë zyrës së kompanisë së tij. “Ata nuk kanë asnjë etiketë Made in Taiwan mbi to, ne nuk i kemi bërë ato pager,” shtoi ai.
Në vend të kësaj, ai drejtoi gishtin nga kompania hungareze BAC Consulting. Hsu tha se ai e licencoi markën tregtare Gold Apollo në BAC tre vjet më parë, duke e lejuar atë të përdorte emrin Gold Apollo në faqet e veta.
Ai tha se transfertat e parave nga BAC ishin “shumë të çuditshme” dhe kishte probleme me pagesat që vinin nga Lindja e Mesme.
Çfarë lidhje kishte kompania hungareze me operacionin?
BBC shkoi në adresën e zyrës së BAC Consulting, e cila ndodhet në një zonë rezidenciale të Budapestit, kryeqyteti i Hungarisë. Adresa duket se ndahet nga 12 kompani të tjera dhe askush në ndërtesë nuk mund të thoshte asgjë për BAC Consulting.
Zyrtarët në Hungari thonë se kompania, e cila u krijua për herë të parë në vitin 2022, ishte vetëm një “ndërmjetës tregtar pa seli prodhuese apo operacionale” në vend. Një broshurë për BAC, e botuar në LinkedIn, liston tetë organizata me të cilat pretendohet se ka punuar – duke përfshirë Departamentin e Mbretërisë së Bashkuar për Zhvillim Ndërkombëtar (DfID).
Zyra e Jashtme e Mbretërisë së Bashkuar, e cila ka marrë përsipër përgjegjësitë e DfID, i tha BBC-së se ishte në proces hetimi. Por në bazë të bisedave fillestare, atyre iu tha se nuk kishin asnjë lidhje me BAC.
Faqja e internetit e BAC liston një person si CEO dhe themelues – Cristiana Bársony-Arcidiacono. BBC bëri disa përpjekje për të kontaktuar zonjën Bársony-Arcidiacono, por nuk mundi ta kontaktonte atë.
Megjithatë, ajo foli për NBC News dhe tha, “Unë nuk bëj pager. Unë jam vetëm një ndërmjetës”. Pra, kush qëndron pas BAC Consulting? New York Times raportoi se kompania ishte në të vërtetë një front për inteligjencën izraelite.
Gazeta, duke cituar tre zyrtarë izraelitë, tha se dy kompani të tjera guaska u krijuan për të ndihmuar në fshehjen e identiteteve të njerëzve që në fakt prodhonin pagerët: oficerët e inteligjencës izraelite.
BBC nuk ka qenë në gjendje të verifikojë në mënyrë të pavarur këto raporte, por shton se autoritetet bullgare tani kanë filluar të hetojnë një kompani tjetër të lidhur me BAC. Televizioni bullgar bTV raportoi dje se 1.6 milionë euro në lidhje me sulmet në Liban kaluan përmes Bullgarisë dhe më pas u dërguan në Hungari.
Si rrezikohen telekomandimet?
Origjina e radiove, që shpërtheu në valën e dytë të sulmeve, është më pak e qartë. Mësohet se të paktën një pjesë e atyre që shpërthyen ishin modelet IC-V82 të kompanisë japoneze ICOM. Këto pajisje janë blerë nga Hezbollahu pesë muaj më parë, sipas një burimi të sigurisë që foli për agjencinë e lajmeve Reuters.
Më herët, një ekzekutiv i shitjeve në degën e Icom në SHBA tha për Associated Press se radiot që shpërthyen në Liban dukej se ishin produkte false që nuk ishin prodhuar nga kompania, duke shtuar se ishte e lehtë të gjesh versione të falsifikuara në internet. BBC-së iu deshën disa sekonda për të gjetur Icom IC-V82 në dyqanet online.
Në një deklaratë, ICOM ka thënë se e ka ndërprerë prodhimin dhe shitjen e atij modeli gati dhjetë vjet më parë, në tetor të vitit 2014. Ata shtojnë se është ndërprerë edhe prodhimi i baterive të nevojshme për funksionimin e këtyre pajisjeve.
Kompania tha se nuk e ka zhvendosur prodhimin jashtë shtetit dhe se të gjitha pajisjet e saj janë prodhuar në një fabrikë në Japoninë perëndimore. Sipas agjencisë së lajmeve Kyodo, drejtori i Icom, Yoshiki Enomoyo sugjeroi se fotografitë e dëmtimit rreth ndarjes së baterive të radiove të shpërthyera sugjeruan se ato mund të ishin pajisur me eksploziv.
Si u shpërthyen pajisjet?
Pamjet nga Libani tregojnë viktimat duke u futur në xhepat e tyre disa sekonda përpara se pajisjet të shpërthyen. Autoritetet libaneze arritën në përfundimin se pajisjet u shpërthyen nga “mesazhet elektronike” të dërguara atyre, sipas një letre nga misioni libanez në OKB të parë nga agjencia e lajmeve Reuters.
Duke cituar zyrtarë amerikanë, New York Times tha se pajierët morën mesazhe që dukej se vinin nga udhëheqja e Hezbollahut përpara se të shpërthyen. Mesazhet dukej se aktivizonin pajisjet, raportoi gazeta. Nuk dihet ende se çfarë mesazhi u është dërguar telekomandave.
A janë sabotuar pajisjet e tjera?
Kjo është pyetja që po bëjnë tani shumë në Liban. Gjegjësisht, ata frikësohen se edhe pajisje të tjera, kamera, telefona apo laptopë mund të mbushen me eksploziv.
Ushtria libaneze shkatërroi pajisje të ndryshme në rrugët e Bejrutit me shpërthime të kontrolluara duke përdorur një robot për asgjësimin e bombave me telekomandë.
Ekipet e BBC-së në Liban u ndaluan dhe u thanë të mos përdornin telefonat apo kamerat e tyre. “Të gjithë janë vetëm në panik… Nuk e dimë nëse mund të qëndrojmë pranë laptopëve dhe telefonave. Gjithçka duket si rrezik për momentin dhe askush nuk di se çfarë të bëjë”, tha një grua që e identifikoi veten si Ghida.
Pse ndodhi sulmi tani?
Ka disa teori se pse pajisjet shpërthyen këtë javë.
Një pikëpamje është se Izraeli zgjodhi këtë moment për t’i dërguar një mesazh shkatërrues Hezbollahut pas gati një viti të përshkallëzimit të armiqësive ndërkufitare pasi Hezbollahu hodhi raketa në veri të Izraelit një ditë pas sulmit të 7 tetorit nga Hamasi.
Sipas një teorie tjetër, Izraeli nuk kishte ndërmend të niste planin e tij në këtë kohë, por u detyrua ta bënte këtë sepse mendonte se komploti do të ekspozohej. Sipas portalit Axios, plani fillestar ishte që sulmi mbi pager-at të ishte breshëri hapëse e një lufte totale, pra të sakatonte një numër të madh luftëtarësh të Hezbollahut menjëherë.
Pasi Izraeli mësoi se Hezbollahu ishte bërë i dyshimtë, vendosi të nisë sulmin herët, raportoi Axios.
