Dokumenti që u publikua mbante datën 12 maj 2025 dhe nuk u dha asnjë informacion i mëtejshëm rreth autorëve të dokumentit. Qëllimi ishte të lehtësohej diskutimi mbi përgjigjen e Bashkimit Evropian ndaj sulmit ndaj rendit kushtetues të Bosnjës dhe Hercegovinës të kryer nga Republika Srpska.
“Kriza aktuale kushtetuese në BiH është sfida më serioze për sovranitetin, unitetin dhe integritetin funksional dhe territorial të BiH në 30 vitet e fundit që nga Marrëveshja e Përgjithshme Kornizë e Dejtonit-Parisit për Paqe. Gjatë javëve të kaluara, veprimet dhe proceset ligjore brenda RS pas vendimit të shkallës së parë kundër Presidentit të RS Dodik më 26 shkurt 2025 kanë sulmuar hapur rendin kushtetues të BiH. Konkretisht: Vendimi për masat dhe detyrat që rrjedhin nga vendimet dhe veprimet jokushtetuese të institucioneve jokushtetuese të 26 shkurtit 2025; Ligji për Këshillin e Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial të Republikës së Bosnjës dhe Hercegovinës, i datës 27 shkurt 2025; nga 27 shkurti 2025: Projektkushtetuta e RS e 13 marsit 2025; Ligji për Mbrojtjen e Rendit Kushtetues të RS të 13 marsit 2025”, thuhet në të.
Objektivi i dokumentit
Seksioni i qëllimit thotë se përgjegjësia lokale në zgjidhjen paqësore të krizës mbetet thelbësore dhe se autoritetet lokale dhe veprimet e tyre duhet ta menaxhojnë situatën, si dhe se ndikimi i jashtëm duhet të jetë i kufizuar.
“Qëllimi i Bashkimit Evropian vazhdon të jetë të ndihmojë në ruajtjen dhe ndërtimin e një shteti evropian funksional, paqësor, të qëndrueshëm, sovran dhe të pavarur të Bosnjës dhe Hercegovinës, i cili i përmbahet detyrimeve të tij ndaj parimeve dhe vlerave mbi të cilat bazohet Bashkimi Evropian, shoqëritë demokratike dhe sundimi i ligjit, si dhe të ardhmes së Bosnjës dhe Hercegovinës brenda Bashkimit Evropian”, thuhet në të.
Qëllimi i menjëhershëm është shfuqizimi i ligjeve jokushtetuese dhe tërheqja e një projektkushtetute të re. Duhen shqyrtuar të gjitha mundësitë për arritjen e këtij qëllimi.
Ai thekson se një zgjidhje e qëndrueshme për krizën do të kërkojë, në veçanti, kthimin e plotë dhe të pakthyeshëm të Republikës Srpska në rendin kushtetues të Bosnjës dhe Hercegovinës, riangazhimin e serbëve të Bosnjës për funksionimin e duhur të institucioneve shtetërore dhe riangazhimin e tyre për të ndërmarrë të gjitha hapat përkatës të përcaktuar në rekomandimin e Komisionit të 12 tetorit 2022 për përparimin në procesin e pranimit në BE.
Hapat e ardhshëm
Teksti rendit veprimet që duhet të jenë pjesë e mjeteve të Bashkimit Evropian, dhe ato përfshijnë: presionin financiar, sanksionet, një paralajmërim në lidhje me zgjerimin e BE-së dhe kontaktet me zyrtarët e RS-së.
Në pjesën që ka të bëjë me pjesën financiare, theksohet se çdo projekt që i sjell dobi drejtpërdrejt ose pjesërisht RS-së brenda kornizës së Kornizës së Investimeve për Ballkanin Perëndimor (WBIF) duhet të mbetet i pezulluar.
“Shtetet anëtare duhet të hetojnë me Komisionin mundësinë e ndërprerjes së dy projekteve të pezulluara. Komisioni duhet të përmbahet nga propozimi i projekteve të reja të dobishme për RS-në”, thuhet në të.
Gjithashtu u sugjerua që BE-ja të kontaktojë institucione të tjera financiare, siç është Banka Botërore, dhe të këmbëngulë që ato të ndjekin një qasje të ngjashme.
Lidhur me sanksionet, thuhet se meqenëse nuk ka konsensus në nivel të BE-së, duhet të merren në konsideratë sanksione kombëtare, të cilat përfshijnë ndalime udhëtimi dhe sanksione individuale që do të koordinoheshin midis shteteve anëtare.
U theksua nevoja për të nënvizuar se veprimet e RS janë në kundërshtim me rrugën evropiane të Bosnjës dhe Hercegovinës.
Lidhur me kontaktet, thuhet se çdo kontakt me Milorad Dodikun, Nenad Stevandićin dhe Radovan Viškovićin duhet të pezullohet.
“Kontakti i BE-së dhe shteteve anëtare të saj me zyrtarët e qeverisë së RS-së ose SNSD-së duhet të përqendrohet në nxjerrjen në pah të rrezikut të zbatimit të mëtejshëm të kursit jokushtetues të Presidentit të RS-së Dodik. Ky program informativ duhet të përfshijë mesazhe në lidhje me hapjen dhe gatishmërinë e BE-së për të qetësuar tensionet sapo të bëhet i dukshëm një ndryshim në politikë, si dhe angazhimin me opozitën nga RS-ja dhe shoqëria civile”, thuhet në dokument.
Duhet theksuar se është e vështirë të konfirmohet vërtetësia e dokumenteve të quajtura “jo-dokumente” dhe se përmbajtja e këtij jo-dokumenti nuk ndryshon shumë nga dokumenti që ishte në qarkullim një vit e gjysmë më parë, i cili gjithashtu mbështeste vendosjen e sanksioneve.
Gjithashtu, Franca ende nuk ka vendosur sanksione ndaj udhëheqjes së RS-së, ndërsa Gjermania, Austria, Polonia dhe Lituania po.
