Ndërsa forcat ruse rrethuan bastionin e fundit të rezistencës ukrainase në qytetin e shkatërruar të Mariupolit, Ihor Titovsky e përgatiti familjen e tij për më të keqen në maj 2022, duke u dhënë udhëzime për funeralin e tij në një telefonatë emocionuese.
“Moralisht, praktikisht të gjithë anëtarët e mbetur… e kuptuan se ne nuk do të mbijetonim”, tha ai në një intervistë. “Ishte vetëm çështje se kur do të ndodhte.”
Megjithatë, funerali mund të presë ende.
Për Titovskin, i cili kaloi 86 ditë në Azovstal, agonia e vërtetë filloi vetëm atëherë.
Ai dhe të burgosurit e tjerë, thotë ai, pësuan rrahje të rënda, goditje elektrike, uri dhe forma të tjera abuzimi përpara se të lirohej në një shkëmbim të burgosurish 846 ditë më vonë.
Kur u transferua përsëri në Ukrainë nga Bjellorusia në shtator 2024, ai peshonte vetëm 50 kilogramë.
Nga Mariupoli, Titovski dhe shumë anëtarë të tjerë të Brigadës Azov u transferuan në një burg në Olenivka, në një pjesë të Oblastit të Donetskut që ka qenë prej kohësh nën pushtimin rus.
Atje, thotë ai, mezi i mbijetoi njërit prej incidenteve më vdekjeprurëse të luftës: shpërthimeve të fuqishme që vranë të paktën 50 të burgosur natën e 28-29 korrikut 2022.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky i quajti shpërthimet një “krim lufte të qëllimshëm nga Rusia”.
Kombet e Bashkuara e shpërbënë misionin e gjetjes së fakteve në janar të vitit pasardhës, pasi Rusia pengoi hetimin, shkatërroi provat fizike dhe refuzoi t’u jepte monitoruesve të OKB-së qasje në vendngjarje.
Titovski, tani 43 vjeç, thotë se mbijetoi vetëm me fat.
Ai ishte caktuar me detyrë roje dhe po dilte jashtë kur një shpërthim i tronditi kazermat, duke e hedhur nga dera dhe duke i lënduar krahun dhe këmbën. Ai u kthye disa herë në ndërtesën që po digjej, por nuk gjeti asnjë shenjë të shokëve të tij, krevatët e të cilëve ishin pranë të tijit.
“Hyra tre ose katër herë, nxora jashtë më shumë djem. Por nuk munda të gjeja shtratin tim, vëllezërit e mi, gjërat e mia. Asgjë. Aty ku dikur kishte tetë shtrate, kishte një vend bosh.”
“Mungesa e përgjegjësisë për vdekjet dhe lëndimet në koloninë penale Olenivka përshtatet në kontekstin më të gjerë të torturës së përhapur dhe rutinë të të burgosurve të luftës ukrainas”, thanë Kombet e Bashkuara në vitin 2024, duke përshkruar gjithashtu “kushte të tmerrshme paraburgimi” për shumë prej të burgosurve.
“Autoritetet ruse përdorën sistematikisht dhe gjerësisht tortura kundër të burgosurve të luftës ukrainas, duke përfshirë dhunën seksuale dhe kushtet çnjerëzore”, tha e njëjta zyrë e OKB-së për të drejtat e njeriut në një raport të botuar në shkurt, tre vjet pas fillimit të pushtimit.
“Tortura ishte e kudondodhur gjatë marrjeve në pyetje, por edhe gjatë të gjitha fazave të robërisë”, deklaroi Zyra.
Për Titovskin, format më të këqija të abuzimit, të cilat shumë do t’i përshkruanin si torturë, erdhën më vonë.
Pas Olenivkës, ai dhe të mbijetuarit e tjerë të shpërthimeve u transferuan në një burg në Taganrog, një qytet rus pranë kufirit, ku, thotë ai, u përballën menjëherë me dhunë brutale.
Rusët, thotë ai, ishin veçanërisht të dhunshëm “nëse shihnin tatuazhe, dhe anëtarët e Azov kanë shumë prej tyre”.
“Çdo vijë e kryqëzuar ishte një svastikë për ta. Mund t’u shpjegoje 300 herë se ishte një simbol abstrakt, por për ta ne ishim gjithmonë nazistë.”
Brigada e Azovit
Brigada Azov, tani pjesë e Gardës Kombëtare të Ukrainës, u themelua si një batalion vullnetarësh nga një milici e krahut të djathtë në maj 2014, menjëherë pasi Rusia pushtoi gadishullin e Krimesë dhe filloi një luftë në rajonin lindor të Ukrainës të njohur si Donbas.
Zyrtarët rusë shpesh përdorin origjinën e Brigadës Azov dhe simbolin e saj zigzag për të mbështetur pretendimin e rremë se Ukraina drejtohet ose dominohet nga neonazistët, një nga narrativat kryesore të përdorura nga Kremlini në një përpjekje për të justifikuar luftën.
Titovsky, i cili është me origjinë nga rajoni Zaporizhia i Ukrainës, iu bashkua ushtrisë në vitin 2014, i vendosur për të mbrojtur vendin e tij ndërsa filloi ofensiva ruse. Ai filloi të shërbente në Brigadën Azov në nëntor 2021.
Gjatë tre muajve që kaloi në burg në Taganrog, Titovsky thotë se iu nënshtrua një marrjeje në pyetje tre-ditore, “gjatë së cilës më rrahën këmbët”.
“Në të vërtetë, e gjithë ana ime e majtë ishte aq e rrahur saqë u nxi. Njëra nga këmbët madje më qelbëzoi. Nuk mund të qëndroja mbi të sepse qelbi më ishte përhapur në kyçin e këmbës”, tha ai.
Më pas, thotë ai, ai u transferua në Krime “për amputim”, por këmba e tij nuk u amputua. Në vend të kësaj, ai u trajtua me antibiotikë, të cilët ia shëruan plagën.
Pas kësaj, Titovsky u dërgua në një burg më thellë në Rusi, në qytetin Kamyshin, ku, sipas tij, anëtarët e Shërbimit Federal të Sigurisë Ruse (FSB) e torturuan me elektroshok.
«Ishte një ferr i ri, sepse atje u pëlqenin shumë armët me elektroshok», i tha ai Radios Free Europe. «Ishte hera e parë që hasja diçka të tillë».
“Për dy ditë, FSB-ja më mori në pyetje duke përdorur goditje elektrike”, tha ai. “Më vunë një qese mbi kokë, më lidhën duart pas shpine dhe më hodhën në dysheme… Dy prej tyre u ulën mbi mua dhe ndezën energjinë elektrike.”
Në burgun e Kamyshinit, rojet përdornin goditje elektrike dhe metoda të tjera, duke përfshirë edhe vendosjen e qenve mbi të burgosurit, për t’i detyruar ata të rrëfenin vrasjet e civilëve në Mariupol, tha Titovsky.
«Na rrahën me grushte, shqelma, shkopinj dhe tuba uji plastikë», tha ai. «Kur pesha ime ra në 50 kilogramë, ata thoshin: ‘Shtrëngoni muskujt e barkut, tani do t’ju godasim’. Dhe pastaj pyesnin: ‘Si ishte goditja, mirë?’»
Pesha normale e Titovskit është 70 kilogramë. Në burgun e Kamyshinit, të burgosurve u jepej “150 gramë qull tri herë në ditë”, tha ai. “Për një të rritur, kjo është shumë pak.”
Përveç kësaj, ata detyroheshin të hanin shpejt, dhe nëse dikush nuk e mbaronte vaktin në kohë, të gjithë do të ndëshkoheshin me porcione të reduktuara në vaktin tjetër, tha Titovski.
Të burgosurve nuk u jepeshin çorape apo të brendshme, dhe Titovsky përdori të njëjtën furçë dhëmbësh për gati dy vjet që kaloi në burg.
“Na jepnin nga një sapun për çdo 16 persona. Praktikisht nuk kishte letër higjienike, as furça dhëmbësh dhe as pastë dhëmbësh.”
Këto kushte të tmerrshme ndryshuan vetëm kur një komision zyrtar ose, në një rast, përfaqësues të Kryqit të Kuq vizituan burgun, por edhe atëherë, të burgosurve vetëm u treguan gjëra dhe në disa raste nuk u lejohej t’i përdornin ato, tha ai.
Në shtator 2024, Titovsky u transferua përsëri, këtë herë në Belgorod, ku ai dhe shokët e tij u habitën nga sjellja e mirë e rojeve dhe “çarçafët dhe peshqirët krejtësisht të bardhë” në qeli.
“Në mëngjes na nxorën jashtë dhe një oficer i forcave speciale [ruse] tha: ‘Djema, po shkoni në shtëpi. Përshëndetini familjet tuaja'”, tha ai.
Por Titovsky e kishte dëgjuar këtë më parë dhe, në vend që të lirohej, u kthye në burg, prandaj nuk e besoi në fillim. Megjithatë, shpresat e tij u rritën kur i hipën në një autobus civil që i çoi në kufirin ukrainas.
Ishte e premte, 13 shtator, dhe “kur zbritëm nga autobusi, pamë tabelën dhe filluam të qeshnim: Ora tregonte 13:13”, kujtoi Titovski.
“Më vonë, thashë se nëse dikush më thotë përsëri se numri 13 është i pafat ose se e premtja, data 13, është një datë e mallkuar, kam të drejtë të pështyj në fytyrën e tij”, tha ai për Radion Evropa e Lirë.
“Ishte takimi dhe dita më e lumtur e jetës sime. Të kthehem në atdheun tim… Nuk kam fjalë. Është diçka e veçantë.”
