JAVIER Gallardo pëlqen ta fillojë mëngjesin duke parë një program me muzikë klasike në televizor – është pjesë e rutinës së tij dhe e ngre në humorin e duhur për ditën para se të shkojë në punë si shofer kamioni. Por një të hënë qershori, ai ndezi televizorin dhe në vend të muzikës, pa skena lufte. Kishte një program lajmesh në një kanal për të cilin nuk kishte dëgjuar kurrë.
Logoja e gjelbër në këndin e poshtëm të ekranit shfaqte shkronjat: “RT”. Duke kërkuar në internet, ai zbuloi se ishte një kanal rus. Javier jeton në Kili. Transmetuesi privat Telecanal ia ka dorëzuar sinjalin e tij RT (më parë Russia Today), një shërbim lajmesh rus i mbështetur nga Kremlini.
Ndalimi i kanaleve ruse në vendet perëndimore
Gjatë tre viteve të fundit, RT dhe agjencia e saj e lajmeve dhe radioja Sputnik kanë zgjeruar praninë e tyre ndërkombëtare dhe tani transmetojnë në të gjithë Afrikën, Ballkanin, Lindjen e Mesme, Azinë Juglindore dhe Amerikën Latine. Në të njëjtën kohë, ato janë të ndaluara në vendet perëndimore.
Pas pushtimit rus të Ukrainës, transmetimi i RT u kufizua në SHBA, Mbretërinë e Bashkuar, Kanada dhe në të gjithë Bashkimin Evropian për përhapjen e dezinformatave rreth luftës. Kjo kulmoi në vitin 2024, kur autoritetet amerikane sanksionuan drejtuesit e RT, siç ishte kryeredaktorja Margarita Simonyan, për përpjekje për të minuar “besimin publik” në institucion.
Megjithatë, diku tjetër, ndikimi i RT vetëm sa është zgjeruar. Që nga viti 2023, RT ka hapur një zyrë në Algjeri, ka lançuar një shërbim televiziv në gjuhën serbe dhe ka filluar programe trajnimi falas për gazetarë nga Afrika, Azia Juglindore, India dhe Kina. RT ka njoftuar gjithashtu plane për të hapur një zyrë në Indi. Ndërkohë, Sputnik hapi një redaksi në Etiopi në shkurt.
Shkurtime buxhetore dhe ndryshime në prioritete
E gjithë kjo përkon me dobësimin e dukshëm të mediave perëndimore në disa rajone. Për shkak të shkurtimeve të buxhetit dhe ndryshimeve në prioritetet e politikës së jashtme, disa redaksi kanë zvogëluar kapacitetet e tyre dhe madje janë tërhequr nga pjesë të botës. Zëri i Amerikës, i cili financohet nga qeveria amerikane, ka pushuar nga puna pjesën më të madhe të stafit të tij.
“Rusia është si uji: kudo që ka çarje në çimento, ajo depërton brenda”, thotë Dr. Kathryn Stoner, një shkencëtare politike në Universitetin e Stanfordit. Por cili është qëllimi përfundimtar i Rusisë? Dhe çfarë do të thotë ky zgjerim i fuqisë së medias në këto rajone në një epokë të ndryshimit të rendit botëror?
“Vendet jashtë Perëndimit janë një terren shumë pjellor, intelektualisht, kulturor dhe ideologjik, për shkak të ndjenjave të tyre të mbetura antiamerikane, antiperëndimore dhe antiimperiale”, thotë Stephen Hutchings, profesor i studimeve ruse në Universitetin e Mançesterit.
Propaganda ruse, argumenton Hutchings, përhapet gjithashtu qëllimisht: përmbajtja e saj është e kalibruar për t’u bërë thirrje audiencave specifike. RT shpesh shihet në Perëndim si një “burim dezinformimi”. Megjithatë, në pjesë të tjera të botës, ajo shpesh shihet si një transmetues legjitim me linjën e vet editoriale.
Shfrytëzimi i shqetësimeve legjitime
Dr. Rhys Crilley, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Glasgout, beson se raportimi i RT mbi botën mund të tërheqë një audiencë të gjerë: “Njerëz që janë me të drejtë të shqetësuar për padrejtësitë globale ose ngjarjet që ata besojnë se janë kryer nga Perëndimi”.
Një analizë e transmetimeve ndërkombëtare të lajmeve të RT nga maji 2017 deri në maj 2019 tregon se përzgjedhja e temave dhe historive të tyre korrespondon me disa narrativa. Për shembull, trazirat sociale prioritizohen si temë kur ndodhin në vendet evropiane, dhe preferenca në raportimin mbi çështjet e brendshme ruse ishte të shfaqeshin ushtrime ushtarake.
RT gjithashtu bën pretendime të rreme, siç është portretizimi i aneksimit të Krimesë nga Rusia në vitin 2014 si një “ribashkim” paqësor, ndërsa mohon prova të qarta të përfshirjes ushtarake. Ajo ka mohuar sistematikisht provat e krimeve të luftës ruse të kryera në Ukrainë që nga fillimi i pushtimit në vitin 2022.
Në shkurt, Sputnik hapi një qendër të re editoriale në Etiopi. Sputnik tashmë transmeton në pjesë të Afrikës në anglisht dhe frëngjisht, dhe është zgjeruar në gjuhën amarike, një nga gjuhët zyrtare të Etiopisë. RT gjithashtu e ka rifokusuar kanalin e saj në gjuhën frënge për të synuar vendet afrikane frëngjishtfolëse. Në total, RT ka shtatë zyra në Afrikë.
Kurse dezinformimi për gazetarët afrikanë
Shumë afrikanë tashmë kanë një qëndrim miqësor ndaj Rusisë – ndjenjat antikoloniale dhe antiimperialiste, të shoqëruara me trashëgiminë e mbështetjes sovjetike për lëvizjet çlirimtare gjatë Luftës së Ftohtë, e bëjnë këtë relativisht të zakonshme. Me këtë fokus të ri, Rusia shpreson të minojë ndikimin perëndimor, të ndërtojë mbështetje dhe të krijojë lidhje ekonomike, argumenton Dr. Crilley.
Kur RT nisi kursin e parë online për gazetarët dhe blogerët afrikanë, Njësia Globale e Dezinformimit e BBC- së u bashkua për të mësuar më shumë. Një leksion trajtonte mënyrën e ekspozimit të dezinformimit. Instruktori e hodhi poshtë vrasjen masive të civilëve ukrainas në qytetin e Bucha në vitin 2022 si një falsifikim. Dhe kjo pavarësisht provave dërrmuese se krimi u krye nga forcat ruse.
Pas kursit, shumë pjesëmarrës dukeshin të pashqetësuar nga kjo – disa thanë se besonin se RT ishte i krahasueshëm me CNN ose Al Jazeera. Në dhjetor 2024, BBC intervistoi një gazetar etiopian i cili mbështeti pretendimet e RT dhe i quajti vrasjet e Bucha një “ngjarje të inskenuar”. Fotografia e profilit të tij në mediat sociale përmbante një fotografi të Putinit.
RT po kërkon të zgjerojë shtrirjen e saj në zona të tjera. Është i disponueshëm falas në 10 vende në rajonin e Amerikës Latine. Këto përfshijnë Argjentinën, Meksikën dhe Venezuelën. Është gjithashtu i disponueshëm në televizionin kabllor në 10 vende të tjera.
RT është ndaluar nga YouTube për tre vjet tani.
Ofrimi i lajmeve ndërkombëtare në spanjisht në televizionin falas është “pjesë e suksesit të tij”, thotë Dr. Armando Chaguaceda, një historian dhe shkencëtar politik kubano-meksikan. Dhe ndërsa RT është ndaluar nga YouTube në të gjithë botën që nga marsi i vitit 2022, ai ende gjen rrugën e tij drejt platformës në disa vende.
Në fund të fundit, është e vështirë të përcaktohet sasia e ndikimit të medias ruse në të gjithë botën. RT pretendon se është i arritshëm për më shumë se 900 milionë shikues televizivë në mbi 100 vende dhe se përmbajtja e saj tërhoqi 23 miliardë shikime online në vitin 2024.
Por, siç thekson Dr. Rasmus Kleis Nielsen, profesor i studimeve të komunikimit në Universitetin e Kopenhagenit: “Disponueshmëria nuk është një tregues domethënës i madhësisë së audiencës.” Ai gjithashtu pohon se shifra prej 900 milionë shikuesish është “shumë e pabesueshme” dhe i përshkruan shikimet online si një metrikë të paqartë dhe të manipulueshme lehtë.
Dr. Crilley ka pikëpamjen e tij për qëllimin përfundimtar të Rusisë: “Kremlini kërkon të zvogëlojë izolimin relativ të Rusisë në skenën botërore duke e portretizuar atë si një viktimë të agresionit ‘Perëndimor’ dhe një mbrojtëse të Jugut Global.”
“Rusia po fiton në terren, por beteja nuk është humbur”
Rreziku, paralajmëron Crilley, është se RT dhe përpjekjet e tjera ruse të dezinformimit shfrytëzojnë dhe shfrytëzojnë dobësitë e demokracisë liberale, ndërkohë që normalizojnë agresionin rus në Ukrainë dhe e portretizojnë Rusinë jo si një shtet autoritar, por si një lloj force dashamirëse në politikën globale.
Në fund të fundit, prof. Hutchings beson se të gjithë duhet të jemi të shqetësuar për aktivitetet e shtetit rus – veçanërisht në kontekstin e së ardhmes së rendit global dhe demokracisë. Ai beson se Perëndimi po bën një gabim duke shkurtuar fondet për median dhe duke lënë hapësirë për aktorë si Russia Today: “Ka shumë për të fituar dhe shumë për të humbur… Rusia po fiton në terren, por beteja nuk është humbur.”
