Anijet cisterna ruse vazhdojnë të derdhin naftë pranë brigjeve evropiane pavarësisht sanksioneve perëndimore, duke nënvizuar paaftësinë e kontinentit për të frenuar të ashtuquajturën “flotë në hije” të Moskës, raporton POLITICO .
Të paktën pesë cisterna nga flota ruse që shmang sanksionet kanë vazhduar të lundrojnë pa pengesa nëpër ujërat evropiane gjatë vitit të kaluar, pasi kanë lënë pas njolla nafte, sipas një hetimi të përbashkët nga grupi jofitimprurës i gazetarisë SourceMaterial dhe POLITICO. Dy nga këto cisterna u sanksionuan nga Mbretëria e Bashkuar përpara se të shkaktonin ndotje.
Gjetjet e reja, bazuar në imazhe satelitore nga organizata joqeveritare SkyTruth dhe të dhëna të transportit detar nga platforma Kpler, vijnë pas një hetimi të POLITICO të vitit 2024 që dokumentoi derdhjet e naftës nga flota në hije e Rusisë.
Ata nxjerrin në pah vështirësitë me të cilat përballen qeveritë perëndimore në përpjekjet për të frenuar eksportet e naftës ruse dhe për të zvogëluar rrezikun e katastrofës mjedisore në ujërat e tyre.
Këto incidente përbëjnë një “problem të madh”, tha Ministri Letonez i Energjisë Kaspars Melnis. “Tani për tani jemi mjaft me fat që nuk po ndodh asnjë katastrofë ekologjike.”
Zgjerimi i sanksioneve
Në vitin 2022, Grupi i Shtatë vendeve të industrializuara (G7) vendosi një kufizim çmimesh për shitjet globale të naftës ruse, e cila përbën afërsisht një të katërtën e buxhetit të Rusisë.
Që atëherë, Moska ka përdorur gjithnjë e më shumë një flotë në rritje të cisternave të nënsiguruara dhe të rrënuara me struktura pronësie të errëta. Kjo “flotë në hije” tani numëron 1,300 anije, sipas firmës së analizave detare Lloyd’s List Intelligence, dhe është lidhur me derdhje të mëdha nafte dhe dëmtime në infrastrukturën kyçe nënujore.
Qeveritë evropiane kanë sanksionuar anije cisterna individuale, me Brukselin që deri më tani ka futur në listën e zezë 444 anije, duke i penguar ato të ankorohen në portet e BE-së ose të përdorin shërbimet perëndimore. Shpresa është gjithashtu që masat do të inkurajojnë qeveritë jashtë BE-së ku janë të regjistruara anijet cisterna – të njohura si shtete flamuri – t’i ndalojnë ato të operojnë. Mbretëria e Bashkuar ka sanksionuar 450 anije.
Ekspertët paralajmërojnë se anijet cisternë janë më të prirura ndaj aksidenteve dhe përplasjeve për shkak të gjendjes së tyre të rrënuar, ndërsa pronësia e paqartë i bën ato të pakapshme dhe të papërgjegjshme ndaj autoriteteve perëndimore. Për shkak të sanksioneve, ato shpesh lundrojnë me sigurim të pamjaftueshëm.
“Sa të mira ose jo janë sanksionet ekzistuese – kjo është e vështirë të thuhet”, tha Melnis.
“Përpjekje e rrezikshme nga Putini për të mbajtur fitimet”
Një derdhje e madhe nafte e shkaktuar nga një anije e tillë cisternë mund të kushtojë deri në 1.4 miliardë euro për t’u pastruar, ka vlerësuar organizata kërkimore Qendra për Kërkime mbi Energjinë dhe Ajrin e Pastër. Fatura ka të ngjarë të mbulohet nga taksapaguesit evropianë nëse autori i krimit nuk mund të gjendet.
“Flota në Hije është një përpjekje e dëshpëruar dhe e rrezikshme nga Putini për të ruajtur fitimet e tij nga nafta, ndërkohë që ndot detet”, tha një zëdhënës i Ministrisë së Jashtme Britanike. “Ai po përdor anije që injorojnë standardet themelore të sigurisë, duke rritur mundësinë e derdhjeve katastrofike të naftës.”
Pasi POLITICO zbuloi vitin e kaluar se anijet cisternë të lidhura me Rusinë po rrjedhnin naftë nëpër oqeanet e botës, Brukseli futi në listën e zezë njërën prej anijeve në fjalë, e cila dikur quhej Innova. Megjithatë, zbulimet e reja ilustrojnë kufizimet e kësaj qasjeje.
Kështu, më 15 nëntor 2024, një njollë 12 kilometra e gjatë u shfaq në ujërat spanjolle pranë Gjirit të Biskajës pas kalimit të Dinasty, një tanker 280 metra i gjatë që lundronte nga India në portin rus të Primorskut. Anija ishte tashmë nën sanksione nga Mbretëria e Bashkuar, dhe BE-ja e sanksionoi atë vetëm pas incidentit.
Pronari i regjistruar dhe menaxheri komercial i Dinasty në kohën e incidentit – Libra Shipping dhe Moonlight Shipmanagement – nuk mund të kontaktohej për koment. POLITICO gjithashtu nuk mundi të kontaktonte menaxherin aktual komercial dhe pronarin e regjistruar, Dreamer Shipmanagement dhe White Agate Marine. Shtetet e flamurit të mëparshëm dhe aktual të anijes, Barbadosi dhe Omani, nuk iu përgjigjën kërkesave për koment, as Roja Bregdetare Spanjolle.
“Çfarë thotë kjo për sanksionet evropiane dhe amerikane? Tregon se pavarësisht nëse anijet sanksionohen apo jo, ato do të jenë ende në gjendje të gjejnë një mënyrë dhe një vend për të tregtuar”, tha Richard Meade, redaktor i Lloyd’s List Intelligence. Me flotën e cisternave në hije që tani përbën një të pestën e flotës totale të anijeve në botë, shtoi ai, kjo ilustron gjithashtu se si “ne po dëmtojmë pa dashje sigurinë e anijeve me këtë qasje ndaj sanksioneve”.
Përtej hijeve
Këto incidente po nxisin thirrje për veprime më vendimtare dhe një ndryshim në qasje. Si pjesë e paketës së 19-të të sanksioneve të BE-së kundër Rusisë, të paraqitur në shtator, Komisioni Evropian propozoi shtimin e 118 anijeve të reja në listën e tij të zezë.
Por ekspertët dhe avokatët e një qëndrimi më të ashpër ndaj Rusisë po kërkojnë më shumë. Përveç sanksionimit të anijeve shtesë, BE-ja duhet të godasë “të gjithë zinxhirin e vlerës” të përfshirë në transportin e naftës së sanksionuar, tha Ministrja finlandeze e Energjisë Sari Multala.
Në praktikë, kjo do të thotë vendosja në listën e zezë e më shumë rafinerive që marrin naftë nga tankerat ruse, sanksionimi i ofruesve të shërbimeve dhe regjistrave të flamurit, shpjegoi Isaac Levi, kreu i Rusisë në organizatën kërkimore CREA me seli në Helsinki. Ai gjithashtu argumenton se rojet bregdetare kombëtare duhet të ndalojnë anijet që kalojnë nëpër ujërat evropiane nëse ato kanë shkaktuar më parë derdhje, operojnë pa sigurim të duhur ose lundrojnë nën flamuj të rremë.
Në disa raste, autoritetet kombëtare i kanë marrë gjërat në duart e tyre, por pa një qasje sistematike. Në prill, Estonia ndaloi një anije cisternë të dyshimtë nga Marina Ruse, dhe së fundmi ushtarët francezë kontrolluan një anije të ngjashme me dyshimin se po përdorej për të anashkaluar sanksionet e BE-së.
Presidenti francez Emmanuel Macron njoftoi se udhëheqësit ushtarakë evropianë dhe NATO do të zhvillojnë “veprime të përbashkëta në javët e ardhshme” për të “parandaluar anijet e dyshimta” në ujërat e tyre.
Një zëdhënës i Komisionit tha se vendet e BE-së ishin të detyruara të “vendosnin penalitete për situatat e shkarkimeve të paligjshme të ndotësve nga anijet”. Ai shtoi se Brukseli po synonte gjithashtu “mundësuesit” e flotës në hije, siç janë rafineritë dhe regjistrat tregtarë, dhe po ushtronte “presion diplomatik” mbi shtetet përkatëse të flamurit. “Ky kurs veprimi do të ndiqet në mënyrë aktive”, tha ai.
Por për Levin, provat e ndotjes së vazhdueshme tregojnë dështimin e asaj strategjie. “Më duket tronditëse që këto cisterna, pasi treguan prova të derdhjeve të naftës dhe dëmtimit mjedisor… nuk u ndaluan”, tha ai. “Është si të largohesh nga një dyqan ushqimesh pas një grabitjeje dhe të mos të ndjekë një makinë policie.”
