Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, u ka kërkuar udhëheqësve ushtarakë amerikanë të vazhdojnë testimin e armëve bërthamore amerikane për të mbajtur ritmin me vendet e tjera si Rusia dhe Kina. Kjo është hera e parë që nga viti 1992 që SHBA-të do të testojnë një armë bërthamore.
“Për shkak të programeve të testimit të vendeve të tjera, unë i kam udhëzuar Departamentit të Luftës që të fillojë testimin e armëve tona bërthamore në baza të barabarta”, shkroi ai në mediat sociale pak para një takimi me Presidentin kinez Xi Jinping në Korenë e Jugut.
SHBA-të kanë më shumë armë bërthamore se çdo vend tjetër, tha Trump, me Rusinë në vendin e dytë dhe Kinën në një “të tretën e largët”. SHBA-të nuk kanë kryer një provë armësh bërthamore që nga viti 1992.
Kjo vjen vetëm disa ditë pasi Trump dënoi Rusinë për testimin e një rakete bërthamore, e cila thuhet se ka rreze veprimi të pakufizuar.
Njoftimi i Trump të mërkurën në mbrëmje pranoi “fuqinë e madhe shkatërruese” të armëve bërthamore, por tha se nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të përditësonte dhe rindërtonte arsenalin e Amerikës gjatë mandatit të tij të parë.
Ai tha gjithashtu se programi bërthamor i Kinës “do të jetë i barabartë brenda pesë vjetësh”.
Njoftimi i Trump nuk përfshinte detaje se si do të zhvillohej testimi, por ai shkroi se “procesi do të fillojë menjëherë”.
Kjo shënon një përmbysje të qartë të politikës së kahershme të SHBA-së. Testi i fundit i armëve bërthamore të SHBA-së ishte në vitin 1992, përpara se ish-Presidenti republikan George HW Bush të lëshonte një moratorium pas përfundimit të Luftës së Ftohtë.
Në Air Force One, pasi dy udhëheqësit u takuan, Trump tha se vendet për testet bërthamore do të përcaktoheshin më vonë, por përsëriti se ishte “e përshtatshme” që SHBA-të të përputheshin me vendet e tjera në testime.
Gjatë fundjavës, Rusia njoftoi se kishte testuar me sukses dy armë të reja të afta të mbajnë koka bërthamore.
Këto përfshijnë një raketë që Kremlini pretendon se mund të depërtojë në sistemet mbrojtëse të SHBA-së dhe një dron nënujor të quajtur Poseidon, i aftë të godasë Bregun Perëndimor të SHBA-së dhe të shkaktojë valë radioaktive në oqean.
Megjithatë, këto teste nuk përfshinin shpërthimin e një arme bërthamore.
Sipas Qendrës për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare (CSIS), një organizatë amerikane që merret me studime strategjike, Kina ka dyfishuar afërsisht arsenalin e saj bërthamor në pesë vitet e fundit dhe pritet të kalojë 1,000 armë deri në vitin 2030.
Arsenali bërthamor i SHBA-së arrin në rreth 5,225 koka bërthamore, ndërsa Rusia ka afërsisht 5,580, raportoi Shoqata e Kontrollit të Armëve.
Deklarata e Trump vjen gjithashtu rreth 100 ditë para skadimit të Traktatit të Ri për Reduktimin e Armëve Strategjike (New Start) në shkurt 2026 – traktati i fundit i mbetur për armët bërthamore midis SHBA-së dhe Rusisë.
Marrëveshja e kufizon secilin vend në 1,550 koka bërthamore në raketat balistike ndërkontinentale të vendosura.
Herën e fundit që SHBA-të testuan një bombë bërthamore ishte më 23 shtator 1992. Testi u zhvillua në një strukturë nëntokësore në shtetin perëndimor të Nevadës.
Projekti, me emrin e koduar Divider, ishte testi i 1,054-të i armëve bërthamore i kryer nga SHBA-të, sipas Laboratorit Kombëtar të Los Alamos, i cili luajti një rol qendror në zhvillimin e bombës së parë atomike në botë.
Vendi i Testimit në Nevada, 105 km në veri të Las Vegasit, është ende nën administrimin e qeverisë amerikane.
“Nëse konsiderohet e nevojshme, vendi mund të riautorizohet për të testuar armë bërthamore”, sipas Muzeut Kombëtar të Shkencës dhe Historisë Bërthamore, i cili është një degë e Institutit Smithsonian.
SHBA-të hynë për herë të parë në epokën bërthamore të Trinitetit me provën e bombës së parë atomike në korrik 1945 në shkretëtirën Alamogordo në Meksikën e Re.
Më vonë, ata u bënë i vetmi vend në botë që përdori armë bërthamore në luftë, pasi hodhën dy bomba atomike në qytetet japoneze të Nagasakit dhe Hiroshimës në gusht të të njëjtit vit, gjatë Luftës së Dytë Botërore.
SHBA-të nënshkruan, por nuk e ratifikuan Traktatin për Mos-Testimin e Armëve Bërthamore. Ata nuk e ratifikuan kurrë marrëveshjen.
Testi i fundit i armëve bërthamore u krye nga Rusia, pra Bashkimi Sovjetik, në vitin 1990, testi i fundit i Kinës ishte në vitin 1996. Vendi i fundit që testoi armë bërthamore ishte Koreja e Veriut, e cila e bëri këtë në vitin 2017. Koreja e Veriut nuk është nënshkruese e Traktatit për Ndalimin e Testeve.
