Nëse “Akti për Demokracinë dhe Progresin e Ballkanit Perëndimor” miratohet nga Kongresi dhe Senati i SHBA-së, nga të gjitha komisionet e nevojshme dhe më në fund merr aminin e Presidentit Trump, Shtetet e Bashkuara praktikisht do të miratojnë një ligj që e detyron veten që politika e saj e jashtme të mos mbështesë shkëmbimin e territoreve, shkëputjen ose ndonjë formë tjetër të rivizatimit të kufijve përgjatë vijave etnike midis Kosovës dhe Serbisë ose kudo tjetër në Ballkanin Perëndimor, dhe as, për hir të paqes, shkëputjen e Republika Srpska.
Kjo thuhet në nenin 11 të aktit të përmendur, të titulluar “Marrëdhëniet midis Kosovës dhe Serbisë”. Në të, në seksionin e parafundit të projektligjit, të paraqitur në Kongres javën e kaluar nga propozuesi, kongresmeni William Keating (demokrat nga Massachusetts), thuhet së pari se rruga drejt normalizimit të marrëdhënieve midis Beogradit dhe Prishtinës u dakordësua më 27 shkurt 2023, me mbështetjen e Bashkimit Evropian.
Politika “e re” e Uashingtonit
Kjo marrëveshje, ju kujtojmë, u emërua në publikun tonë si e ashtuquajtura Marrëveshja e Ohrit , dhe shkaktoi shumë polemika, jo për shkak të natyrës së saj, por sepse presidenti – meqë ra fjala, negociatori kryesor në këtë rast – pretendoi se “nuk nënshkroi asgjë”. Siç ka pohuar publiku ekspert, marrëveshja është e vlefshme edhe pa nënshkrimin e lartpërmendur, të paktën në axhendën e BE-së dhe SHBA-së.
Projektligji gjithashtu thotë se Serbia dhe Kosova duhet të “bëjnë përparim të menjëhershëm në zbatimin” e kësaj marrëveshjeje. Kur kjo të ndodhë, projektligji propozon bisedime dypalëshe midis Serbisë dhe Kosovës, nisma konkrete për të forcuar tregtinë dhe investimet “në të dy vendet” dhe mbështetje të vazhdueshme nga Uashingtoni me qëllim arritjen e një marrëveshjeje të përgjithshme përfundimtare.
Pjesa që lidhet me “vizatimin e kufijve” në Ballkanin Perëndimor fillon me fjalët:
“Është politikë e qeverisë së Shteteve të Bashkuara të mos ndjekë asnjë politikë që mbështet shkëmbimin territorial, shkëputjen ose ndonjë formë tjetër të rivizatimit të kufijve përgjatë vijave etnike në Ballkanin Perëndimor si një mjet për të arbitruar mosmarrëveshjet midis shteteve kombëtare në rajon.” Më tej thuhet se autoritetet amerikane do të mbështesin në vend të kësaj demokracitë në këto vende si një mënyrë për të parandaluar një kthim të konflikteve etnike që dikur karakterizonin rajonin.
Hetimi i spiunëve rusë dhe kinezë
Seksioni i fundit i projektligjit merret ekskluzivisht me ndikimin keqdashës rus dhe kinez, operacionet dhe fushatat me këtë qëllim, në Ballkanin Perëndimor. Kështu titullohet dhe fillon me një kërkesë që brenda një periudhe jo më të gjatë se 6 muaj (180 ditë), sekretari i shtetit, drejtori i DNI-së (shërbimi kombëtar i inteligjencës) dhe krerët e agjencive të tjera shtetërore, të marrin përsipër të përgatisin një raport për kongresin në lidhje me ndikimet keqdashëse ruse dhe kineze në rajon.
Veprimet nën shqyrtim përfshijnë minimin e institucioneve demokratike, nxitjen e paqëndrueshmërisë politike dhe rrezikimin e interesave amerikane dhe të NATO-s në rajonin tonë. Projektligji më pas përshkruan në detaje se si duhet të duket raporti i lartpërmendur dhe se ai duhet të përmbajë elementët e mëposhtëm: një vlerësim të qëllimeve të Rusisë dhe Kinës në aspektin e ndikimeve malinje, aktivitetet e Departamentit të Shtetit që synojnë kundërshtimin e këtyre ndikimeve, si dhe një listë që do të identifikojë çdo rrjet, entitet dhe individ që mbështet fushatat malinje, financiarisht dhe operacionalisht, dhe që kufizojnë lirinë e fjalës, krijojnë një pengesë për aksesin në proceset demokratike, duke përfshirë votimin e lirë në zgjedhje të lira dhe të ndershme. Në të njëjtën kohë, kërkohet gjithashtu një hetim se si këto entitete dhe individë i zbatojnë taktikat e tyre, çfarë kanë bërë deri më tani në këtë drejtim, ku i kanë zbatuar ato dhe cilat janë kapacitetet e shteteve individuale për t’iu kundërvënë këtyre fushatave. Raporte të tilla do të arkivoheshin si “konfidenciale”.
Ekonomia dhe demokracia në fokus
Këto dy nene të ligjit, meqë ra fjala, e mbyllin Aktin, i cili i kushtohet kryesisht mënyrave për të intensifikuar bashkëpunimin ekonomik të SHBA-së me Ballkanin Perëndimor, por edhe për të animuar të rinjtë, një impuls shtesë në bashkëpunimin dhe shkëmbimin kulturor midis vendeve, si dhe sigurinë kibernetike.
Akti thotë se korrupsioni, duke përfshirë korrupsionin e lartë politik, varfërinë, emigrimin e të rinjve, fushatat e lajmeve të rreme dhe veçanërisht ndjeshmërinë e infrastrukturës teknologjike janë pikat e dobëta të rajonit. Gjithashtu theksohet varësia nga burimet ruse të energjisë, karburantit dhe gazit natyror, dhe vëmendje e veçantë i kushtohet parregullsive zgjedhore të dhjetorit 2023, të cilat u vunë re nga administrata Biden.
Kjo është arsyeja pse propozimi ligjor i kërkon SHBA-së: të inkurajojë rritjen e tregtisë dhe investimeve midis SHBA-së dhe Ballkanit Perëndimor; të zgjerojë ndihmën në integrimin rajonal dhe të forcojë integrimin ekonomik, me theks të veçantë në sipërmarrjen femërore dhe sipërmarrësit e rinj; të punojë me aleatët dhe partnerët për të përmirësuar sundimin e ligjit, diversifikimin e energjisë, reformat ekonomike dhe demokratike dhe për të ulur varfërinë në rajon.
Një artikull i veçantë trajton diversifikimin e politikës energjetike, uljen e varësisë nga burimet ruse të energjisë dhe kalimin në drejtim të energjisë së gjelbër.
