Kryetari i bashkisë në mërgim i Enerhodarit, një qytet i vendosur pranë centralit bërthamor më të madh të Ukrainës, i frikësohet një katastrofe ekologjike me përmasa të papara.
Kompleksi më i madh bërthamor i Evropës, Centrali Bërthamor i Zaporizhias (ZNPP) , është bërë një fushë beteje në luftën ruso-ukrainase . Forcat ruse, të cilat duan ta lidhin centralin me rrjetin e tyre energjetik, rrezikojnë një shkrirje potencialisht katastrofike të bërthamës.
Termocentrali me gjashtë reaktorë u pushtua nga ushtria ruse në fillim të pushtimit të vitit 2022 dhe që atëherë ka qenë nën kërcënim të vazhdueshëm, si ushtarakisht ashtu edhe mjedisor. Centrali konsiderohet si një nga pikat më të rrezikshme për një incident të mundshëm bërthamor, shkruan Independent .
Për shkak të luftimeve dhe bombardimeve të vazhdueshme rreth vetë kompleksit, autoritetet ukrainase u detyruan të zbatonin të ashtuquajturin mbyllje të ftohtë të reaktorit. Kjo është një procedurë në të cilën materiali bërthamor nuk përdoret më për të prodhuar energji, por ai ende duhet të ftohet vazhdimisht.
Kur luftimet ndërprenë energjinë elektrike nga Ukraina, sistemet e ftohjes mbetën pa energji të rregullt dhe centrali funksionoi për gati një muaj duke përdorur vetëm gjeneratorë me naftë dhe një numër të kufizuar inxhinierësh që mbetën. Vetëm javën e kaluar, pas ndërprerjes më të gjatë në historinë e centralit, u rivendos energjia e rregullt.
Obsesioni rus
Rusia prej kohësh ka dashur hapur të ndërpresë lidhjen e energjisë elektrike të Ukrainës dhe të lidhë ZNE-në me rrjetin e saj.
” Federata Ruse po ndërton linjën e saj të transmetimit, por Ukraina arriti të dëmtojë disa pjesë të saj”, shpjegoi Mikhail Shuster, një ekspert bërthamor dhe ish-drejtor i prokurimit në agjencinë e energjisë bërthamore të Ukrainës, Energoatom. “Rusia tani është në gatishmëri të lartë dhe, për t’u lidhur, furnizimi me energji elektrike nga Ukraina duhet të ndërpritet.”
Nuk dihet nëse Moska ishte në gjendje ta lidhë teknikisht termocentralin me rrjetin e saj gjatë ndërprerjes 30-ditore. Nëse ishte, iu desh të instalonte stacione të posaçme konvertuese që sinkronizojnë rrjetet e ndryshme, një proces kompleks dhe jashtëzakonisht i rrezikshëm.
Mungesa e ujit për ftohjen e reaktorit
Situata po përkeqësohet nga mungesa e ujit të nevojshëm për të ftohur reaktorët, pasi forcat ruse shembën digën Kakhovka, burimin kryesor të ujit për ZNE-në.
Kryetari i bashkisë në mërgim i Enerhodarit, Dmytro Orlov, tani vepron nga Zaporizhia, ku drejton programe humanitare për mijëra punëtorë të zhvendosur të uzinës dhe familjet e tyre. Ai e paralajmëron hapur gazetën The Independent për mundësinë e depërtimit të mbetjeve bërthamore në tokë dhe ndotjes së zonës më të gjerë.
“Diga e Kakhovkës është shkatërruar, nuk ka asgjë me të cilën të ftohet”, thotë Orlov. “Edhe nëse në të ardhmen i restaurojnë pajisjet në mënyrë të mrekullueshme, në rastin më të keq, uji thjesht do të avullojë nga pellgu i ftohjes dhe nuk do të ketë asgjë për të ftohur karburantin bërthamor. Në atë pikë, karburanti mund të shkrijë betonin dhe të rrjedhë në ujërat nëntokësore”, shton kryebashkiaku. “Kjo do të thoshte ndotje e lumit Dniepër dhe përfundimisht e Detit të Zi.”
Orlov kujton gjithashtu katastrofën e Çernobilit, ende sinonim i tragjedisë më të madhe bërthamore në histori. ‘Sasia e vlerësuar e karburantit bërthamor në termocentralin Zaporizhia është rreth dhjetë herë më e madhe se në Çernobil’, paralajmëron ai.
IAEA: Ajo që dikur ishte e paimagjinueshme, tani është jetë e përditshme
Një ekip i vogël inspektorësh nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) monitoron rregullisht uzinën dhe ka regjistruar raporte shqetësuese për një prani ushtarake dhe shpërthime brenda dhe përreth kompleksit. Trupat ruse kanë vendosur artileri dhe mortaja dhe bombardojnë rregullisht qytetet dhe fshatrat ukrainase në bregun tjetër të Dnieperit.
Pasi u rikthye furnizimi me energji elektrike, drejtori i IAEA-s, Rafael Mariano Grossi, tha: “Ajo që dikur ishte praktikisht e paimagjinueshme, ndërprerja e rregullt e energjisë në një central bërthamor, është bërë e zakonshme gjatë kësaj lufte shkatërruese. Por kjo ishte ndërprerja më sfiduese e energjisë që kemi përjetuar ndonjëherë.”Grossi tha se “ka ende shumë punë për të bërë për të zvogëluar më tej rreziqet e një aksidenti bërthamor”.
