Marrëdhëniet midis Rusisë dhe vendeve që tradicionalisht perceptohen si pjesë e sferës së saj të ndikimit – qoftë përmes lidhjeve historike, fetare apo gjeopolitike – karakterizohen nga një model i qëndrueshëm disiplinimi politik. Ky model aktivizohet sidomos kur elitat lokale ndërmarrin hapa që perceptohen si largim nga orientimi pro-rus. Rasti i tensioneve të fundit midis Beogradit dhe Moskës, paralel me përplasjen e thellë Rusi–Armeni nën drejtimin e Kryeministrit Pashinyan, përbën një ilustrim të qartë të kësaj logjike.
Në këtë kontekst, çështja e “Sarajevo Safari” – edhe pse e përfshirë në debatin publik për rrethana historike dhe etike – ka marrë dimension të ri politik, pasi preket potencialisht roli i rrjeteve ruso-serbe në konfliktet e viteve ’90. Ky arkiv historik mund të funksionojë si mekanizëm presioni, kompromati dhe instrument ndikimi në Ballkan.
Akuzat ruse për “goditje pas shpine”
Në vitin 2025, Rusia akuzoi Serbinë se kishte lejuar furnizime indirekte të municioneve serbe për Ukrainën përmes ndërmjetësve në disa shtete të NATO-s. Në diskursin rus, kjo u framed si akt tradhtie nga një vend i etiketuar shpesh si “komb vëlla”, duke e shndërruar incidentin në çështje më të madhe se një shkelje e thjeshtë e rregullave të tregtisë së armëve.
Ky reagim duhet parë si përpjekje e Moskës për të ruajtur kontrollin mbi një partner të rëndësishëm strategjik. Serbia mbetet e varur nga Rusia në disa dimensione – energjia, çështja e Kosovës dhe mbështetja diplomatike – dhe Kremlini e interpreton çdo devijim të Beogradit drejt Perëndimit si akt sfidimi.
Strategjia ruse e turpërimit dhe presionit
Ndëshkimi i Serbisë nga ana e Rusisë ndjek një model të qartë:Nje turperim publik përmes deklaratave të ashpra diplomatike. Pastaj dekonstruim i imazhit të udhëheqësit (Vuçiç paraqitet si i pabesë dhe jo i besueshëm) dhe kercenime të nënkuptuara me mjetet klasike: presion ekonomik, sabotazh politik, energji, ose aktivizim të rrjeteve të afërta pro-ruse në vend.Ky është një instrumentar që Rusia e ka përdorur në shumë shtete të varura politikisht prej saj.
Paralelja me Armeninë: rasti Pashinyan si model disiplinimi
Që prej vitit 2018, Armenia nën Pashinyanin kërkoi të zgjeronte bashkëpunimin me BE-në dhe SHBA-në. Kremlini e interpretoi këtë si braktisje të “vëllazërisë ortodokse” dhe të sistemit të sigurisë ku Armenia ishte integruar përmes CSTO-së. Moska iu përgjigj me: aktivizimin e rrjeteve oligarkike, mediale e fetare pro-ruse, nxitjen e protestave të brendshme, përshkallëzim të akuzave për “grusht shteti perëndimor” dhe mungesë mbështetjeje në çastet kritike të konfliktit në Nagorno-Karabakh. Ne nje publikim te saj instituti Lansing thekson se ngjashmëria me rastin e Serbisë është e dukshme: çdo akt autonomie interpretohet si tradhti, ndërsa kundërpërgjigjja ndërtohet mbi presion sistematik politik, diplomatik dhe informativ.
Debati mbi “Sarajevo Safari”: histori, narrativa dhe instrument politik
“Sarajevo Safari” i referohet pretendimeve se gjatë rrethimit të Sarajevës individë të huaj kanë paguar për të qëlluar mbi civilë boshnjakë. Hetimet italiane kanë rihapur debatin dhe kanë ngritur pyetje të reja për praninë e elementëve të rrjeteve të huaja – përfshirë rusë – në linjat e paramilitarëve serbë të Bosnjës.
Edhe pse nuk ka prova të hapura publike që lidhin drejtpërdrejt rusët me këtë praktikë, disa indikatorë historikë e bëjnë këtë hipotezë të besueshme. Ajo qe dihet eshte prania e vullnetarëve rusë dhe pjesëtarëve të shërbimeve të inteligjencës.Jo pak ka pasur aktivitet te rrjeteve kriminale ruso-ballkanike në logjistikën e luftës. dhepo ashtu interesi i oligarkëve të rinj rusë për lidhje me komandantët serbë gjatë viteve ’90.
Dimensioni politik aktual
Nëse ekzistojnë arkiva, lista personash ose prova të përfshirjes së individëve të lidhur me Rusinë, ato mund të shërbejnë sot si: kompromat gjeopolitik ndaj elitave ballkanike, mjet presioni ndaj Beogradit në raport me sjelljen e tij të jashtme. Ne kontestin aktual te luftes ne Ukraine ajo mund te sherbeje si nje instrument relativizimi të krimeve ruse në Ukrainë përmes taktikës “whataboutism”. Kjo e shpjegon interesin e Kremlinit për të riformatuar narrativën rreth kësaj teme, duke e përdorur historinë si mjet presioni dhe përfitimi strategjik.
Një model i qëndrueshëm rus i kontrollit politik
Rastet e Serbisë, Armenisë dhe debatit për “Sarajevo Safari” tregojnë një model të konsoliduar rus:
Varësia krijon levë presioni – energji, siguri, ekonomi, narrativë historike.
Autonomia dënohet – qoftë afrimi me Perëndimin, qoftë devijimi nga linja e Moskës.
Ndëshkimi është multidimensional – diplomatik, informativ, ekonomik, ose përmes kompromatit.
Qëllimi nuk është thjesht ndëshkimi, por rikonfirmimi i hierarkisë ku Rusia qëndron në majë.
Ky model nuk është ad-hoc, por pjesë e një strategjie më të gjerë të ruajtjes së ndikimit në hapësirat ku Rusia e konsideron veten aktor primar. Evoluimi i marrëdhënieve ruso-serbe, përplasja Rusi–Armeni dhe debati mbi “Sarajevo Safari” shpalosin një të vërtetë të qëndrueshme: Rusia operon përmes një arkitekture të sofistikuar ndëshkimi politik. Kjo arkitekturë mbështetet në varësi strukturore, kompromat historik dhe presion të vazhdueshëm diplomatik. Në këtë kuadër, edhe ngjarjet e së kaluarës – si ato të Bosnjës së viteve ’90 – mund të riaktivizohen si instrument ndikimi në momentet kur elitat ballkanike devijojnë nga orientimi i pritur./Kosovatimes
