Një fondacion i mbështetur nga qeveria ruse pagoi përmes ndërmjetësve në një përpjekje për të mbledhur informacione që mbështesin narrativat e Kremlinit dhe për të minuar mbrojtjen e Kievit kundër pushtimit të Moskës.
Kjo u zbulua nga projekti hetimor i shërbimit ukrainas Sistema të Radios Evropa e Lirë , pasi shqyrtoi dhjetëra mijëra email-e dhe dokumente të tjera të marra nga transmetuesi publik danez DR dhe të ndara me Sistema-n.
Të gjitha raportet nga puna iu dorëzuan Pravfondit me seli në Moskë – një akronim për Fondacionin për Mbështetjen dhe Mbrojtjen e të Drejtave të Rusëve që Jetojnë Jashtë Vendit – përmes ndërmjetësve të njohur si “kuratorë”.
Gjurma e Lavrovit në Kiev
Pravfond u krijua nga Ministria e Jashtme ruse dhe Rossotrudnichestvo , një agjenci qeveritare që thotë se “misioni i saj kryesor është të forcojë ndikimin humanitar të Rusisë në botë”.
Qëllimi i deklaruar i fondacionit është të ofrojë mbështetje ligjore dhe të tjera për rusët jashtë vendit kur shkelen “të drejtat, liritë dhe interesat e tyre legjitime”.
Megjithatë, një hetim më i gjerë arriti në përfundimin se fondacioni po punonte me agjentë të inteligjencës, duke financuar propagandën ruse dhe duke ndërtuar kanale ndikimi për Kremlinin.
Një marrëveshje në dispozicion të Sistemës tregon se Pravfond financohet dhe do të financohet për të paktën disa vite nga Ministria e Jashtme Ruse. Ministri i Jashtëm Sergei Lavrov është kryetar i bordit të administratorëve të saj.
“Drejtimi ukrainas”
“Drejtimi ukrainas” – ky është emri i njërit prej dokumenteve të shqyrtuara nga Sistema. Ai përshkruan aktivitetet e fondacionit në Ukrainë dhe tregon se ato kontrollohen nga Moska nga të paktën dy koordinatorë. Njëri prej tyre është Yevgeny Baklanov , një shtetas ukrainas i cili kërkohet në Ukrainë nën dyshimin për tradhti që nga viti 2022, viti i parë i pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë.
Sipas raportit nga kuratori i Pravfondit për Ukrainën, avokatët nga organizata “Qendra për Konsultime Ligjore” pritën qytetarë ukrainas në zyrat e tyre në Kiev, ndërsa qendra përgatiti raporte për autoritetet ruse mbi “krime lufte të dyshuara nga Forcat e Armatosura të Ukrainës” dhe “shkelje të të drejtave të rusishtfolësve” në Ukrainë – shumica e të cilëve nuk janë shtetas rusë.
Avokatët e përmendur në dokumente i mohojnë Sistemës se kanë bashkëpunuar me Pravfond.
Paratë nga Moska
Dokumentet tregojnë se Qendra e Konsultimit Ligjor ka vepruar në Kiev që nga viti 2015 – një vit pasi Rusia pushtoi gadishullin e Krimesë të Ukrainës dhe ndezi luftën në pjesën lindore të vendit, të njohur si Donbas.
Në një raport drejtuar Moskës mbi aktivitetet e saj në vitin 2022, Baklanov tha se qendra kishte kryer 309 konsultime ligjore gjatë vitit. Temat përfshinin “rregullat e kalimit kufitar” dhe “marrjen e shtyrjeve nga mobilizimi” – duke sugjeruar se pavarësisht se kush i nisi bisedimet, qendra po këshillonte ukrainasit mbi veprimet që mund të minonin përpjekjet e Kievit për t’u mbrojtur nga një pushtim rus.
Mbrojtja e Ukrainës kundër Rusisë, popullsia e së cilës është shumë më e madhe, është penguar nga dezertimet, vështirësitë në mobilizimin e burrave në moshë për shërbim ushtarak dhe arratisja e ushtarëve potencialë, duke shkelur ndalimin e largimit nga vendi për shumicën e burrave të moshës 23-60 vjeç.
Kuratorët i kanë kërkuar vazhdimisht Pravfondit fonde për një rrjet avokatësh dhe faqesh interneti në Ukrainë. Në një aplikim për financim të vitit 2025, Baklanov kërkoi mbi 3 milionë rubla (39,000 dollarë) për “ndihmë ligjore për bashkatdhetarët në Ukrainë”.
Gjyqi për tradhti
Sipas dokumenteve të shqyrtuara nga Sistema, avokatja ukrainase Svetlana Novitska , e cila nuk është e lidhur me Qendrën e Informacionit Ligjor, kërkoi ndihmë me grant direkt nga Pravfond “për mbrojtjen e Tatyana Kuzmich”, e cila akuzohet për tradhti.
Shërbimi i Sigurisë Ukrainase (SBU) pretendon se Kuzmich drejtoi një rrjet agjentësh të drejtuar nga Shërbimi Federal i Sigurisë Ruse (FSB) në rajonin e Khersonit, i cili është pjesërisht i pushtuar nga forcat ruse dhe që Moska pretendon në mënyrë të rreme se është pjesë e Rusisë.
Novitska, e cila po mbahet gjithashtu në një hetim të veçantë për tradhti, mohon të ketë marrë ndonjë mbështetje. “Kjo është hera e parë që dëgjoj për këtë”, i tha ajo Sistemës.
Faqet e internetit që promovojnë “denazifikimin”
Përveç referencave për Qendrën e Informacionit Ligjor dhe çështjen Kuzmich, materialet e lidhura me Pravfond që i ka në dispozicion Sistema tregojnë gjithashtu për katër faqe interneti që lidhen me Ukrainën. Një raport drejtuar Ministrisë së Jashtme ruse thotë se qëllimi i faqeve të tilla të internetit është të mbështesë qëllimin e deklaruar të Kremlinit për “denazifikimin” e Ukrainës.
Kjo kërkesë rrjedh nga pretendimi i rremë i Putinit se Ukraina sundohet ose dominohet nga “nazistët”. Kremlini po punon për të siguruar që qeveria e Presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky të humbasë pushtetin dhe të zëvendësohet nga njerëz që janë në favor të Rusisë.
Në një nga raportet e tij për Pravfond, kuratori Maksym Zelensky citoi një artikull nga një prej këtyre faqeve, Pravcenter. Ajo ribotoi një raport nga një kanal mediatik polak, sipas të cilit refugjatët ukrainas në Poloni i kishin “bindur njerëzit për nevojën e denazifikimit në Ukrainë”, e quajtën qeverinë ukrainase “neofashiste” dhe paralajmëruan se migrimi ukrainas mund të destabilizonte Bashkimin Evropian.Ndërsa Bashkimi Evropian ka vendosur sanksione ndaj Pravfond-it dhe udhëheqjes së tij për atë që thotë se janë aktivitete subversive antiukrainase, fondacioni aktualisht nuk është subjekt i sanksioneve nga Qeveria ukrainase. Kievi kishte vendosur sanksione ndaj organizatës në vitin 2021 për një periudhë trevjeçare, por sanksionet skaduan në vitin 2024 dhe nuk u zgjatën.
