Ndërkohë që zviceranët paguajnë deri në 60 për qind më shumë se mesatarja evropiane për të njëjtën shportë ushqimesh, çmimet në Maqedoninë e Veriut janë më të ulëtat në kontinent. Dallimet në çmimet e ushqimeve në të gjithë Evropën janë të mëdha dhe të dhënat e fundit të Eurostat zbulojnë se ku blerjet janë më të përballueshme dhe ku do të jenë barra më e madhe në buxhetin e familjes, raporton Euronews .
Ushqimi përfaqëson një nga shpenzimet më të mëdha për familjet evropiane, duke zënë mesatarisht 11.9% të konsumit total në Bashkimin Evropian, ndërsa në vende si Rumania kjo pjesë rritet në 20%. Krahasimi i çmimeve bazohet në indeksin e Eurostat, ku çmimi mesatar i një shporte ushqimore në BE është 100. Një vlerë mbi 100 tregon çmime më të larta se mesatarja, ndërsa një vlerë nën 100 tregon çmime më të favorshme.
Zvicra në krye, Maqedonia e Veriut në fund të renditjes
Sipas të dhënave për vitin 2024, Zvicra është padyshim vendi më i shtrenjtë me një indeks prej 161.1, që do të thotë se çmimet e ushqimeve janë 61.1% më të larta se mesatarja e BE-së. Pas saj vijnë Islanda (146.3) dhe Norvegjia (130.6), vende që gjithashtu nuk janë anëtare të BE-së.
Brenda BE-së, banorët e Luksemburgut duhet të shpenzojnë më shumë para, ku çmimet janë 25.7% më të larta se mesatarja. Çmime të larta regjistrohen edhe në Danimarkë, Irlandë, Francë, Austri dhe Maltë. Nga ana tjetër, ushqimi më i lirë në Evropë është në Maqedoninë e Veriut, me çmime 27% më të ulëta se mesatarja e BE-së.
Brenda BE-së, Rumania është më e përballueshmja, ku e njëjta shportë ushqimore është 25.4% më e lirë. Çmimet e ulëta të ushqimeve janë karakteristikë e Evropës Juglindore dhe Ballkanit Perëndimor, me Turqinë, Bosnjën dhe Hercegovinën, Malin e Zi dhe Bullgarinë gjithashtu dukshëm nën mesataren.
Ndër ekonomitë më të mëdha të BE-së, çmimet në Gjermani dhe Itali janë pak mbi mesataren, ndërsa Franca është dukshëm më e shtrenjtë. Spanja, nga ana tjetër, është 5.4% më e lirë se mesatarja e BE-së.
Arsyet kryesore
Ekspertët nxjerrin në pah disa arsye kryesore për ndryshime kaq të mëdha. “Arsyeja më e rëndësishme janë ndryshimet në të ardhura dhe paga”, tha për Euronews Business Alan Matthews, një profesor në Trinity College Dublin. Në vendet me paga mesatare më të larta, si Zvicra dhe Danimarka, kostot e punës në bujqësi, përpunim dhe shitje janë gjithashtu më të larta, gjë që në fund të fundit ndikon në çmimet me pakicë.
Matthews shton se ndryshimet në taksim luajnë gjithashtu një rol. “Dallimet në taksim, veçanërisht TVSH-ja për produktet ushqimore, shpjegojnë gjithashtu disa nga ndryshimet”, tha ai. Përveç kësaj, zakonet e konsumatorëve, siç është kërkesa më e madhe për produkte organike ose të markave në vendet më të pasura, ndikojnë gjithashtu në çmime.
Ilaria Benedetti, një profesoreshë e asociuar në Universitetin e Tuscias, gjithashtu thekson faktorët strukturorë siç janë kostot e prodhimit dhe ekspozimi ndaj goditjeve globale. “Ekonomitë më të vogla dhe shumë të hapura – shpesh me monedha të nënshtruara ndaj luhatjeve më të mprehta – kanë përjetuar një transmetim më të fortë të kostove në rritje të energjisë dhe inputeve bujqësore gjatë pandemisë dhe konfliktit Rusi-Ukrainë”, tha ajo.
Çmimet e ulëta nuk do të thotë një jetë më e lehtë.
Edhe pse çmimet e ushqimeve janë nominalisht më të ulëta në disa vende, kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se ushqimi është më i përballueshëm. Në vendet e Evropës Lindore dhe Juglindore, ushqimi përbën më shumë se 20% të shpenzimeve familjare, ndërsa në ekonomitë më të pasura kjo pjesë është zakonisht nën 12%. “Si rezultat, e njëjta rritje çmimesh mbart pasoja shumë më të rënda aty ku të ardhurat janë më të ulëta”, shtoi Benedetti.
Këto ndryshime kanë implikime serioze për sigurinë ushqimore, paralajmëron Jeremiás Máté Balogh, profesor i asociuar në Universitetin Corvinus në Budapest. “Ndërsa vendet me të ardhura të larta mund të përballojnë nivele të rritura çmimesh, familjet me të ardhura të ulëta në Evropën Qendrore dhe Lindore përballen me një barrë disproporcionale, edhe nëse çmimet nominale të ushqimeve janë më të ulëta”, tha ai.
Me fjalë të tjera, megjithëse ushqimi është i shtrenjtë në Danimarkë, banorët me të ardhura më të larta të disponueshme mund ta përballojnë atë më lehtë sesa banorët e vendeve me çmime më të ulëta dhe të ardhura dukshëm më të ulëta.
