Paraqitja e sekretarit të shtetit të SHBA-së në fund të vitit sugjeroi një politikë të jashtme të nxitur më pak nga solidariteti sesa nga llogaritjet, duke shqetësuar aleatët në të gjithë Evropën.
Në një konferencë shtypi maratonë dy-orëshe në fund të vitit me mbi 50 gazetarë, Sekretari i Shtetit i SHBA-së, Marco Rubio, ofroi të premten deklaratën më të qartë deri më tani të doktrinës së politikës së jashtme që formëson mandatin e dytë të Presidentit të SHBA-së, Donald Trump.
Mesazhi, i përcjellë me disiplinë metodike, ishte i pagabueshëm: aleancat ende kanë rëndësi – por vetëm në masën që ato përparojnë interesat amerikane të përcaktuara qartë.
Rubio e përcaktoi që në fillim pikëpamjen botërore të administratës dhe iu rikthye asaj vazhdimisht gjatë gjithë seancës.
Politika e jashtme amerikane, tha ai, duhet të udhëhiqet nga “vendime që e bëjnë Amerikën më të sigurt, më të fortë ose më të begatë” – idealisht të treja, por të paktën njëra.
Ishte më pak një lustër retorike sesa një filtër qeverisës, dhe një paralajmërim për aleatët e mësuar me angazhimet e SHBA-së të justifikuara nga vlerat e përbashkëta dhe jo nga fitimet e matshme.
Për kryeqytetet evropiane, përfundimi ishte i qartë: Uashingtoni nuk po tërhiqet nga bota, por po rinegocion kushtet e lidershipit të tij.
NATO: Siguri, me kushte të bashkangjitura
Rubio bëri çmos për të këmbëngulur që NATO të mbetet qendrore në strategjinë e sigurisë së SHBA-së, duke e përshkruar vazhdimisht Nenin 5 si “themelin” e mbrojtjes kolektive.
Por kjo siguri u shoqërua me një përshkallëzim më të mprehtë të kërkesave që shumë aleatë privatisht e përshkruajnë si destabilizuese.
Sekretari u bëri thirrje anëtarëve të NATO-s që të shkojnë përtej kufirit të gjatë prej dy përqind të shpenzimeve për mbrojtjen të aleancës, duke luhatur shifra më afër pesë përqind të PBB-së – një nivel që as SHBA-ja nuk e arrin vazhdimisht.
Ky kuadër ka rënë në siklet në Bruksel, Berlin dhe Paris.
“Uashingtoni nuk po e braktis NATO-n”, tha privatisht një ambasador evropian për Kyiv Post, duke shtuar, “Por ajo që Rubio tani e përshkruan si angazhim, ndihet gjithnjë e më shumë si një kontratë – me penalitete për mosrespektim.”
Zyrtarët evropianë thonë se shqetësimi nuk është thjesht financiar, por edhe konceptual. Gjuha e Rubios sugjeron një zhvendosje nga NATO si një bashkësi politike dhe sigurie, drejt një marrëveshjeje të bazuar në performancë – një marrëveshje në të cilën garancitë e SHBA-së riafirmohen retorikisht, por ngushtohen operacionalisht.
Pas dyerve të mbyllura, diplomatët përshkruajnë një frikë në rritje se siguria po ia lë vendin kushtëzimit – dhe se vetë parandalimi mund të bëhet transaksional.
Ukraina: Ndërmjetëse, jo luftarake
Askund ky rikalibrim nuk ishte më i qartë sesa në vërejtjet e Rubios për Ukrainën.
Ai përdori një ton të kujdesshëm, pothuajse si avokat: mbështetës i diplomacisë, realist në lidhje me dinamikën e fushëbetejës dhe i qartë se lufta nuk ka gjasa të përfundojë me një fitore të plotë nga secila palë.
SHBA-ja, argumentoi ai në përgjigje tëpyetjes së Kyiv Post , është në një pozicion unik për të eksploruar një zgjidhje të negociuar – jo për ta imponuar një të tillë, por për të testuar atë që Kievi dhe Moska mund ta pranonin realisht.
“Ne nuk jemi këtu për të diktojmë rezultatet”, tha Rubio, duke theksuar se paqja kërkon të kuptuarit “me çfarë mund të jetojë secila palë”.
Ky formulim shënon një ndryshim të dukshëm nga fazat e mëparshme të politikës amerikane, kur ndihma ushtarake shpesh shoqërohej me supozimin implicit se mbështetja e vazhdueshme përfundimisht do të sillte një avantazh vendimtar për Ukrainën.
Diplomatët evropianë thonë se ndryshimi është i pagabueshëm.
“Rubio po e ripozicionon Uashingtonin si ndërmjetës dhe jo si intendent të përhershëm”, tha një zyrtar i lartë perëndimor. “Kjo e detyron Evropën të vendosë nëse do të ndërmarrë hapa përpara – apo do të pranojë një qëllim tjetër.”
Rubio sinjalizoi gjithashtu se durimi i SHBA-së është i kufizuar. Ndërsa ai shmangu vijat e kuqe të qarta, theksimi i tij i përsëritur te kompromisi sugjeroi që Uashingtoni i sheh gjithnjë e më shumë lëshimet – territoriale, politike ose të lidhura me sigurinë – si të pashmangshme nëse negociatat duan të kenë sukses.
Për Kievin, mesazhi vjen në mënyrë të pakëndshme.
Për Evropën, kjo ngre një pyetje më shqetësuese: nëse SHBA-të kalojnë nga një motor ushtarak në një ndërmjetës diplomatik, kush e mban barrën e vazhdimit të luftës ndërkohë?
Rusia: Sanksione pa përshkallëzim
Për Rusinë, Rubio ecte në një vijë të ngushtë midis vendosmërisë dhe përmbajtjes.
Ai riafirmoi se sanksionet do të mbeten në fuqi në mungesë të ndryshimeve domethënëse në sjelljen e Kremlinit, ndërkohë që minimizoi njëkohësisht frikën e një përshkallëzimi të afërt – madje edhe mes tensioneve në teatrot dytësore si Venezuela dhe Karaibet.
I pyetur në lidhje me mbështetjen retorike dhe diplomatike të Moskës për presidentin venezuelian Nicolás Maduro, Rubio e hodhi poshtë atë si një qëndrim të parashikueshëm nga një Rusi që tashmë është e konsumuar nga Ukraina.
Administrata Trump, sugjeroi ai, sheh pak vlerë strategjike në fryrjen e gjesteve të tilla në një konfrontim më të gjerë.
Ky qëndrim – presion pa provokim – pasqyron një formë paqartësie strategjike që i ka shqetësuar aleatët evropianë.
«Ata thonë se sanksionet qëndrojnë, përshkallëzimi jo», vërejti një diplomat i BE-së, duke i thënë Kyiv Post, «Kjo e lë Evropën të pyesë veten nëse përmbajtja apo bashkëjetesa është qëllimi përfundimtar».
Qasja e Rubios tregon një përpjekje për ta ndarë Rusinë në një ndarje: ta izolojë atë ekonomikisht, të shmangë konfliktin e drejtpërdrejtë ushtarak dhe të ruajë hapësirë për angazhim selektiv nëse ndryshojnë rrethanat.
Është realpolitikë klasike – por një politikë që i lë aleatët të pasigurt në lidhje me tolerancën e Uashingtonit ndaj rrezikut dhe oreksin e tij për konfrontim të qëndrueshëm.
Botëkuptim transaksional, i aplikuar globalisht
Përtej Evropës, përgjigjet e Rubios zbuluan një linjë të qëndrueshme: Angazhimi i SHBA-së është i kushtëzuar, reciprok dhe i drejtuar në mënyrë të qartë nga interesat.
Lidhur me Venezuelën, ai e përshkroi qeverinë e Maduros si të paligjshme dhe të lidhur me krimin, duke sinjalizuar një qëndrim të ashpër në Hemisferën Perëndimore.
Në Lindjen e Mesme, ai e përkufizoi diplomacinë e armëpushimit kryesisht përmes këndvështrimit të stabilitetit rajonal dhe sigurisë së SHBA-së, në vend të detyrimit humanitar.
Lidhur me Kinën, ai pranoi fusha të kufizuara për bashkëpunim – por vetëm aty ku ruhet ndikimi i SHBA-së.
Nënteksti ishte i pagabueshëm: multilateralizmi mbetet një mjet, jo një parim.
Politika e Jashtme në rikalibrim
Në fund të seancës, kishte dalë në pah një doktrinë koherente – megjithëse shqetësuese.
Kjo administratë e sheh politikën e jashtme si një bilanc: kostot e peshuara kundrejt fitimeve, aleancat e vlerësuara nga rezultatet dhe angazhimet e qëndrueshme vetëm për aq kohë sa u shërbejnë interesave amerikane të artikuluara qartë.
Për disa partnerë, veçanërisht ata që janë të frustruar prej kohësh nga mbrojtja e nënfinancuar dhe ndarja e paqartë e barrës, ndryshimi është i vonuar.
Për të tjerët – veçanërisht në Evropë dhe Ukrainë – kjo sinjalizon një SHBA më të ftohtë dhe më të kushtëzuar, më pak të prirur për të garantuar stabilitetin për hir të vetvetes.
Siç e tha një zyrtar i lartë i BE-së pas informimit: “Ne ende duam lidershipin amerikan. Por po mësojmë se lidershipi tani vjen me një faturë.”
Nëse ky rikalibrim në fund të fundit forcon ndikimin e SHBA-së – apo e gërryen ngadalë besimin që mbështet aleancat perëndimore – mund të përcaktojë politikën transatlantike në vitin e ardhshëm.
Dhe nëse performanca e Rubios në fund të vitit ishte menduar si siguri, Europa dëgjoi diçka krejtësisht tjetër: kushtet po ndryshojnë.
