Dhjetëra njerëz janë vrarë pasi disa sulmues janë hyrë në sallën e koncerteve në rajonin e Moskës, duke kryer atë që po konsiderohet si sulmi më vdekjeprurës në Rusi në dekadat e fundit.
Për sulmin e 22 marsit, përgjegjësinë e ka marrë grupi militant Shteti Islamik (IS).
Zyrtarët amerikanë kanë thënë se një degë e IS-it – Shteti Islamik Korasan (IS-K) qëndron mbrapa incidentit.
Me bazë në Afganistan, IS-K e ka shënjestruar në të kaluarën edhe Ambasadën ruse në Kabul dhe ka kërcënuar me kryerje të sulmeve brenda Rusisë.
Kur është shfaqur për herë të parë IS-K?
IS-K është krijuar në Afganistan në fund të vitit 2014, vitin e njëjtë kur Shteti Islamik ka kryer sulme në Irak dhe Siri dhe e ka shpallur kalifatin e llojit të vet, që nënkupton një shtet të udhëhequr sipas ligjit islamik.
IS-i është mposhtur më vonë nga koalicioni i udhëhequr prej Shteteve të Bashkuara.
IS-K fillimisht ka kapur copëza të vogla të territorit në lindje dhe veri të Afganistanit, në kuadër të synimeve të IS-it për t’u zgjeruar në Azinë Jugore dhe Qendrore.
Korasan i referohet rajonit historik që në ditët e sotme njihet si territori i Afganistanit, Iranit dhe Azisë Qendrore.
Mirëpo IS-K ka nisur të tërhiqet prej bastioneve të veta në Afganistan rreth vitit 2019, pasi luftëtarët e tij janë përballur me sulme të vazhdueshme të forcave afgane, atyre të huaja, si dhe talibanëve, të cilët e rivalizojnë grupin militant.
Më pas, IS-K e ka ndryshuar strategjinë duke nisur luftë urbane.
Prej kah janë luftëtarët e IS-K?
IS-K është themeluar nga anëtarët e talibanëve afganë, talibanëve të Pakistanit, dhe anëtarëve të Al-Kaidës, të cilët kanë deklaruar besnikëri për IS-in.
Përgjatë viteve, radhët e degës IS-K janë forcuar nga rekrutët lokalë dhe luftëtarët e huaj, sidomos ata prej ish-republikave sovjetike në Azinë Qendrore.
Në një raport të publikuar në qershor të vitit 2023, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara, ka thënë se luftëtarët e degës IS-K janë shtetas të Pakistanit, Iranit, Azerbajxhanit, Turqisë, Rusisë, Taxhikistanit, Uzbekistanit dhe një numër i vogël i luftëtarëve arabë prej Sirisë, që kanë udhëtuar në Afganistan.
KS i OKB-së ka thënë se numri i militantëve të IS-K në Afganistan është në mes të 4.000 – 6.000, përfshirë anëtarët e tyre të familjes.
Disa ekspertë vlerësojnë se numri është shumë më i vogël.
Çfarë sulme ka kryer IS-K?
Dega IS-K ka kryer sulme kundër forcave afgane, atyre ndërkombëtare, si dhe ndaj talibanëve.
Grupi i ka shënjestruar edhe minoritetet fetare në Afganistan.
Grupi ka kryer disa sulme të profilit të lartë – vrasja e 170 civilëve afganë dhe 13 anëtarëve të ushtrisë amerikane në Aeroportin ndërkombëtar të Kabulit – në gusht të vitit 2021, teksa trupat e huaja kanë qenë duke u larguar prej Afganistanit.
Pas kthimit të talibanëve në pushtet atë muaj, IS-K i ka pasur cak zyrtarët talibanë, shtetasit e huaj dhe ambasadat, komunitetin shiit Hazara të Afganistanit dhe disa persona që i konsideron të papërshtatshëm sipas interpretimit të ashpër të Islamit.
Më 21 mars, IS-K e ka marrë përgjegjësinë për një sulm jashtë një banke në qytetin jugor afgan të Kandaharit, si pasojë e të cilit janë vrarë të paktën 21 persona, shumica prej tyre talibanë.
Grupi ka kryer sulme edhe jashtë kufirit.
Në janar, IS-K është fajësuar për vrasjen e më shumë se 90 personave në qytetin jugor të Iranit, Kerman, duke shënuar sulmin më të përgjakshëm në Republikën Islamike në dekada.
Ekspertët kanë thënë se IS-K mbetet forcë e qëndrueshme, pavarësisht qindra luftëtarëve që i janë arrestuar ose vrarë nga talibanët prej vitit 2021.
“IS-K ndoshta është grupi më aktiv dhe me më shumë kapacitet ndër të gjithë bashkëpunëtorët rajonalë të Shtetit Islamik në ditët e sotme”, ka thënë Michael Kugelman, drejtor i Institutit për Azinë Jugore ne Qendrën Wilson në Uashington.
Pse Shteti Islamik Korasan do ta sulmonte Rusinë?
Në shtator të vitit 2022, IS-K e ka marrë përgjegjësinë për një sulm vetëvrasës me bombë jashtë Ambasadës ruse në Kabul, duke lënë të vrarë gjashtë njerëz, përfshirë dy punëtorë të ambasadës.
Sulmi nuk ka qenë befasi për vëzhguesit, të cilët kanë thënë se IS-i për një kohë të gjatë ka kërcënuar me kryerje të sulmeve brenda Rusisë.
Lucas Webber, bashkëthemelues dhe redaktor në MilitantWire.com, ka thënë se IS-i e ka përmendur Rusinë sikurse Shtetet e Bashkuara, kur ka folur për armiqtë kryesorë.
“Kjo vetëm është intensifikuar më 2015 kur Rusia ka intervenuar në Siri për të mbështetur Qeverinë”, ka thënë ai, duke iu referuar mbështetjes që i ka dhënë Moska presidentit sirian, Bashar al-Assad në luftën civile siriane.
“Grupi i ka intensifikuar veprimet pas intervenimeve të ndryshme ushtarake, apo përmes kontraktorëve ushtarakë nëpër Afrikë”, të cilët i kanë pasur cak luftëtarët e Shtetit Islamik, ka shtuar ai.
Ekspertët besojnë se mbështetja e Moskës për talibanët mund të ketë motivuar sulmin.
Rusia, sikurse gjithë komuniteti ndërkombëtar nuk e njeh udhëheqjen e talibanëve dhe zyrtarisht e konsideron grupin islamik si organizatë terroriste.
Mirëpo, Moska i ka pritur në disa raste zyrtarët talbanë dhe vazhdon të ketë ambasadë në Kabul. /rel/
