“Dy fëmijë është normale, edhe pse është e vështirë, por absolutisht nuk e mendoj të kem një të tretë”, thotë Romina Radonshiqi nga Tirana, e cila para tre muajsh solli në jetë fëmijën e dytë.
Familja e saj futet tek ato çifte që riprodhojnë vetveten, por të dhënat e fundit të Institutit të Statistikave të Shqipërisë (INSTAT) tregojnë për rënie të numrit të lindjeve në normën 1.2 fëmijë për një grua, në vitin 2023.
Olta Caca, përfaqësuese e Institut të Statistikave, thotë për Radion Evropa e Lirë se, prej vitesh, ka rënie të vazhdueshme të lindjeve.
“Që nga vitet 2000, kur norma ka qenë dy fëmijë për grua, ka rënie çdo vit… deri më sot në 1.2 fëmijë për një grua. Nëse u referohemi të dhënave të viteve ‘40-’60, norma ka qenë 5-6 fëmijë për një grua”, thotë Caca.
Sipas të dhënave të INSTAT-it, në vitin 2023 lindën 22.210 bebe në Shqipëri. Kjo rezulton të jetë shifra më e ulët që nga viti 1934, kur në këtë vend nisi regjistrimi i lindjeve në një vit.
Të dhënat e INSTAT-it tregojnë, po ashtu, se në kohën e Luftës së Dytë Botërore lindën më shumë bebe sesa sot.
Kështu, në vitin 1942 lindën mbi 36 mijë bebe, ndërsa në vitin 1950 lindën mbi 47 mijë. Vitin e kaluar, ndërkaq, lindën pak mbi 22 mijë bebe, ndërsa numri i grave në moshë riprodhimi (15-49 vjeçe) ishte 648 mijë, ose tri herë më i lartë se në vitet 1950.
Caca tregon se kur hartohen statistika të tilla, bëhen fillimisht edhe projeksione që bazohen në skenarë të rritjes së lartë, të mesme dhe të ulët të numrit të lindjeve.
“Projeksioni i INSTAT-it ka qenë më optimist, duke u bazuar në parashikimet se numri i lindjeve do të ishte afërisht 27 mijë bebe, por statistikat kanë treguar se ka pasur ndikime të paparashikueshme, që nuk janë marrë parasysh”, thotë ajo.
“Kostoja e rritjes së një fëmije, sa në vendet e BE-së”
Duke folur për Radion Evropa e Lirë, Romina Radonshiqi, 37 vjeçe, tregon arsyet përse ka vendosur të mos lindë më shumë se dy fëmijë:
“Kryesorja është kostoja e rritjes së një fëmije. Kjo kosto në Shqipëri është thuajse e njëjtë me atë të rritjes së një fëmije në një nga vendet e Bashkimit Evropian, ndërkohë që paga dhe standardet e jetesës janë shumë larg. Shpenzimet janë të shumta, qoftë për të ndjekur një shtatzëni, për t’u kujdesur për foshnjën pas lindjes… pastaj faza parashkollore, shkolla, edukimi, argëtimi”.
Romina tregon se çka ofrohet nga shteti, është vetëm i ashtuquajturi bonus i bebes.
“Unë, meqë kisha fëmijën e dytë, përfitova bonus 80 mijë lekë [800 euro]”, thotë ajo.
Romina është pedagoge dhe thotë se paga e saj nuk arrin më shumë se 800 euro në muaj. Punon, gjithashtu, si pedagoge e jashtme dhe drejton një biznes të vetin.
“Unë kam nisur punë 15 ditë pas lindjes, sepse më kushton më shtrenjtë të rri në shtëpi… Në njëfarë mënyre isha e detyruar edhe për faktin se tregu i punës të zëvendëson shumë shpejt. Edhe pse gjendja ime ekonomike nuk është e keqe, pasi edhe bashkëshorti punon si arkitekt, sërish është e vështirë”, thotë Romina.
Në Shqipëri, sipas të dhënave zyrtare, paga mesatare është 75.000 lekë apo 750 euro. Por, 60 për qind e të punësuarve e kanë pagën më të ulët se mesatarja.
Pasiguritë dhe arsyet e rënies së lindjeve
Ekspertja e sociologjisë, Nora Malaj, është nënë e një djali, e tashmë edhe gjyshe. Ndryshe nga Romina që thotë se nuk e mendon të ketë më shumë se dy fëmijë, ajo thotë se do të kishte dashur të kishte më shumë.
Për Malajn, arsyet e rënies së lindshmërisë janë ekonomike dhe sociale.
“Sot ka më shumë gra në karrierë dhe kjo është gjë shumë e mirë. Karriera është shumë e rëndësishme, por edhe prindërimi gjithashtu. Nëse gruaja ka më shumë të ardhura, atëherë partneri nuk ka përse t’ia prishë karrierën, por nëna të dalë në punë dhe burri të kujdeset për foshnjën. Kemi një ligj që edhe burrat të marrin lejen e lindjes, por kjo ndodh shumë rrallë”, thotë Malaj për Radion Evropa e Lirë.
Sipas saj, të dhënat e INSTAT-it duhen lexuar me vëmendje nga institucionet dhe duhen përkthyer në politika sociale.
“Duhet një diskutim i gjerë mes Qeverisë, biznesit, shoqërisë civile. Duhen politika miqësore ndaj familjes në punë. Të ketë mini-çerdhe në institucionet publike e private, ambiente për fëmijët… Kjo nuk i kushton buxhetit”, thotë Malaj.
“Duhet edhe një edukim që nis që në moshë të vogël, për familjen, prindërimin, barazinë gjinore, për t’i hequr paragjykimet edhe për ato familje që nuk janë tradicionale, siç mund të jenë nënat e vetme”, shton ajo.
Caca nga INSTAT-i, e cila vetë është nënë e dy fëmijëve, thotë se rënia e numrit të lindjeve lidhet edhe me plakjen e popullsisë.
“Fenomeni ka ndodhur edhe në vende të tjera, por kanë arritur të dalin nga këta skenarë përmes skemave sociale, që janë shumë të rëndësishme për ta ndryshuar situatën. Duhet që çifti të arrijë ta riprodhojë vetveten, por mesatarja prej 1.2 fëmijësh për një grua tregon se as kjo nuk arrihet”, thotë Caca.
Një ndër politikat e aplikuara nga Qeveria në Shqipëri për të nxitur shtimin e lindjeve, është bonusi i bebes, që ndahet prej 1 janarit të vitit 2019.
Vlera e tij është 40 mijë lekë [400 euro] për fëmijën e parë, 80 mijë lekë [800 euro] për fëmijën e dytë dhe 120 mijë lekë [1.200 euro] për fëmijën e tretë.
Këtë bonus e përfitonin edhe fëmijët e lindur jashtë Shqipërisë, por, në shtator të vitit të kaluar, ligji ndryshoi dhe bonusin e përfitojnë vetëm familjet rezidente në Shqipëri.
Sipas Ministrisë së Shëndetësisë, rezultoi se brenda katër vjetësh, familjet në emigrim përfituan 33% të fondit për bonusin e bebeve.
Institucionet, deri më tash, nuk kanë dalë me ndonjë reagim në lidhje me raportin e fundit të INSTAT-it.
Të dhënat e EUROSTAT-it, agjencisë së statistikave të Bashkimit Evropian, tregojnë se shkalla e lindshmërisë në këtë zonë ishte 1.53 lindje për grua në vitin 2021, ndërsa më 2022 ra në 1.46.
Në mesin e vendeve të BE-së, Franca raportoi shkallën më të lartë të lindshmërisë në vitin 2022, me 1.79 lindje për grua, ndërsa Malta më të ulëtën, me 1.08 lindje për grua.
