Lumi i Vjosës është cilësuar nga “National Geographic” si “zemra e egër blu” e Shqipërisë, ndërsa i ka kushtuar një reportazh natyrës dhe bukurisë të ashpër që ky lum paraqet.
I shpallur Park Kombëtar, Vjosa është lumi i fundit i egër në Evropë, ku për shkak të vrullit dhe degëzimeve të saj cilësohet edhe si “Parajsa e një mijë burimeve”, ku përrenjtë gërryejnë gurët e shtratit dhe bimësia lulëzon sipër saj.
“Ky është një nga lumenjtë e fundit të egër të Evropës, praktikisht e vetmja rrugë ujore kryesore në kontinent, e pandotur nga diga, dhe një betejë e gjatë për të ruajtur ritmin e saj natyror dhe ekosistemet e rëndësishme nga zhvilluesit më në fund është fituar. Nis vizitën në ujërat bruzës së Vjosës nga malet e Pindit të Greqisë për në qytetin bregdetar shqiptar të Vlorës. Dhe ndërsa drejtoj kajakut tim nëpër kanale piktoreske, filloj të kuptoj pse ky lumë i virgjër, i lavdëruar në poezi dhe këngë ndër shekuj, ka kaq shumë rëndësi për vendasit dhe pse u bë një fushatë shumëvjeçare për ta ruajtur atë. Vjosa prej 168 miljesh u shpall parku i parë kombëtar i lumit të egër në Evropë në mars 2023. Sot, guidat e udhëtimit që u mblodhën për të ndihmuar në shpëtimin e ‘zemrës blu’ të vendit e mbajnë këtë fitore si një simbol nderi.
“Një politikan më sfidoi njëherë: ‘Kush mendon se je, babai i lumit?’”, thotë me zell të nesërmen udhëzuesi i raftingut Zamo Spathara, duke rrëfyer rolin e tij në luftë. “U përgjigja me sinqeritet: “Jo, lumenjtë nuk janë të mitë apo të tutë. Ata janë për të gjithë.’” Jam kthyer në Vjosa, pjesë e një itinerari aktiv aventuresk pesë netësh në Shqipërinë e Jugut të organizuar nga Much Better Adventures.
I nxirë nga dielli dhe trupmadh, ai po e hedh peshën e tij në drejtimin e timonit dhe po bërtet me udhëzime ndërsa ekuipazhi ynë prej tetë vetash përpiqet në mënyrë të ngathët të lëvizë në sinkron. Një nga qindra mijëra që u larguan nga Shqipëria pas rënies së regjimit komunist në 1991, Zamo zbuloi se nuk mund të qëndronte larg. Në fund të viteve 1990, ai u kthye nga turnetë e raftingut në Itali për të prezantuar këtë sport në vendin e tij.
Ai krijoi rrugë përmes rrugëve ujore të paeksploruara, themeloi një kompani aventure, hapi një hotel dhe përfundimisht krijoi Federatën Shqiptare të Rafting.
“Njerëzit menduan se isha i çmendur, por unë nuk dëgjova,” pranon Zamo. “E dija se vendi im ishte i bukur; Doja të ndërtoja diçka këtu. Doja të bindja të huajt se ne ishim më shumë se gjërat e errëta për të cilat njerëzit flisnin.”
Ndërsa trapi ynë zbret në shkallën e tretë me shpejtësi dhe zhytet në një bosht dielli të lavdishëm, ne të gjithë ulërimë dhe ngremë rremat tona deri në mes në një rrëmujë të ngjeshur. Puna e tij duket se po jep rezultat.
Mund të jetë fundi i një sezoni të ngjeshur, por Zamo dhe ekipi i tij i ekspertëve të rinj rafting nxjerrin energji në turneun tonë të grupeve të vogla në vendet malore të Shqipërisë, i cili filloi dhe do të përfundojë në kryeqytetin, Tiranë.
Ardhjet e vizitorëve në Shqipëri janë në rritje. Shifrat për gjysmën e parë të 2023 tregojnë një rritje prej 30% të udhëtarëve nga e njëjta periudhë e një viti më parë. Plazhe të pacenuara të Adriatikut, relike të mrekullueshme osmane dhe ushqime të freskëta mesdhetare janë ato që po ekspozohen në mediat sociale. Nëse Shqipëria dikur ishte sekreti i udhëtimit më i mirëmbajtur në Evropë, tani fjala po përhapet.
Luginat këtu janë të harlisura, të gjera dhe të paprishura, me rreshta majash të dhëmbëzuara të mjegullta në horizont. Fshatrat e vegjël e të lulëzuar shënojnë orët e kaluara duke u përplasur nëpër male. Vetëm kur kalojmë rrënojat e një kampi pune të epokës komuniste, e kuptoj se izolimi që po shijoj aktualisht do ta kishte mbyllur dikur te të burgosurit, duke ndaluar çdo mendim arratisjeje. Mbretërimi i diktatorit Enver Hoxha – i cili sundoi vendin nga viti 1944 deri në vdekjen e tij në 1985 – ende hedh një hije të gjatë mbi Shqipërinë moderne.
Udhërrëfyesit janë të lumtur të shpjegojnë ndërtimin e tij të shkaktuar nga paranojë e deri në 750,000 bunkerëve ushtarakë, të cilët ende mbulojnë peizazhin.
Jemi në qytetin e Bënjës, afër Përmetit që njihet si ‘Qyteti i Trëndafilave’ për të qenë komuniteti më i pastër dhe më i gjelbër në Shqipëri. Veshim rrobat tona dhe futemi në ujërat e mëndafshta të një pishine gjeotermale, të mbështetur nga pylli. Avulli ngrihet gjatë natës, lakuriqët e natës fluturojnë sipër dhe një grup prej një duzinë udhëtarësh të ndryshëm, të cilët vetëm pak ditë më parë ishin të huaj, së bashku shikojnë hënën të ngrihet nga vija e errët e pemëve, duke lëvizur nëpër yjësitë vezulluese”, kjo është një pjesë e reportazhit të “National Geographic”.
