Kush është Milorad Dodik, njeriu i Rusisë në Bosnje dhe Hercegovinë
Në fund të majit emri i presidentit të Republikës Srpska, Milorad Dodik, u shfaq sërish në kryetitujt e mediave botërore. Në përgjigje të njohjes së OKB-së të ngjarjeve në Srebrenicë si gjenocid në vitin 1995, Dodik kërcënoi se do ta tërhiqte republikën nga shteti më i brishtë në Ballkan – Bosnja dhe Hercegovina.
Deklarata të tilla, ndonëse tërheqin vëmendjen e mediave, janë bërë disa herë në emër të Dodikut dhe hera e fundit ishte vjeshtën e kaluar. Si rregull, pas këtyre kërcënimeve, presidenti i Republikës Srpska bën gjeste të ndryshme pro-ruse. Për shembull, një ditë më parë ai tha se do të bllokonte çdo përpjekje për të vendosur sanksione kundër Rusisë në emër të Bosnjë-Hercegovinës dhe gjithashtu konfirmoi se do të vinte në Forumin e ardhshëm Ekonomik të Shën Petersburgut.
Çfarë shërbimesh të tjera i ofron Milorad Dodik Moskës dhe si e paguan Kremlini në këmbim – gazetarja Paula Erizanu kërkoi posaçërisht për Evropën e Re.
Shteti Bosnjës dhe Hercegovinës u formua në vitin 1995 si rezultat i Marrëveshjes së Dejtonit, e cila i dha fund luftës civile midis serbëve, myslimanëve boshnjakë dhe kroatëve. Si rezultat, shteti i ri u mblodh nga tre pjesë: Federata e Bosnjë-Hercegovinës, Republika Srpska dhe distrikti Brčko, i cili ishte nën kontroll të dyfishtë. Ky dizajn vërtet ndihmoi në përfundimin e luftës, por e pengon vendin të zhvillohet, për shembull, të ecë në rrugën e reformave në BE – dy pjesë që nuk bien dakord për asgjë duan gjëra të ndryshme, por në të njëjtën kohë kanë të njëjtat të drejta.
Republika Srpska, me një popullsi kryesisht serbe, zë gjysmën e territorit të Bosnjë dhe Hercegovinës. Dhe në vitet e fundit, presidenti i saj, Milorad Dodik, ka kërcënuar rregullisht se do të tërheqë pjesën e vendit nën kontrollin e tij nga Federata, gjë që de facto do të çojë në kolapsin e saj.
Në vitin 1998, Sekretarja e Shtetit e SHBA, Madeleine Albright e përshkroi Dodikun si një udhëheqës demokratik që ishte bërë një ” partner i denjë ” dhe një ” frymëmarrje e ajrit të pastër “. Që atëherë, megjithatë, ai është transformuar nga një demokrat në një demagog dhe, si rezultat , u vu nën sanksionet e SHBA në 2022 për përdorimin e pushtetit të tij në republikë për të “akumuluar pasuri personale nëpërmjet ryshfetit, ryshfetit dhe formave të tjera të korrupsionit”.
Në tetor 2022, Shtetet e Bashkuara vendosën gjithashtu sanksione ndaj fëmijëve të rritur të Dodik dhe katër kompanive për të cilat tha se “lehtësuan korrupsionin e vazhdueshëm të Dodik” dhe e lejuan atë “të kullonte fondet publike nga Republika Srpska dhe të pasurohej personalisht dhe familjen e tij”.
Ndryshimet e Dodik gjatë njëzet viteve të fundit madje e kanë bërë atë të braktisë njohjen e masakrës së Srebrenicës, në të cilën 8,000 burra dhe djem boshnjakë u vranë në vitin 1995. Në vitin 2018, Dodik e quajti incidentin një ” mit të fabrikuar ” dhe së fundmi dënoi rezolutën e OKB-së.
Po kështu, Dodik, dikur një mbeshtetes për ndjekjen penale të kriminelëve të luftës Ratko Mlladiç dhe Radovan Karaxhiç, tha në prag të dënimit të Mlladiç në Hagë se “sido qoftë vendimi i gjykatës… Ratko Mlladiç mbetet një legjendë për popullin serb. “
Vitet e fundit, Dodik, i cili ka rritur lidhjet me Kremlinin gjatë pesëmbëdhjetë viteve të fundit, ka minimizuar mizoritë serbe në Luftën e Bosnjës dhe takohet rregullisht me Vladimir Putinin në Moskë. Si u bë i mundur një transformim i tillë?
Kameleoni retorik
“Pikëpamjet e Dodikut kanë pasur gjithmonë një sfond nacionalist,” thotë politologu dhe lektor në Universitetin e Vjenës Vedran Djihich. “Ai është një nacionalist oportunist… duke kërkuar mënyra për të realizuar ëndrrat e tij për pushtet dhe pasurim personal. Kjo dëshirë mund të shihet gjatë gjithë karrierës së tij politike.”
Djihich argumenton se vërejtjet e moderuara të Dodik në fillim të viteve 2000 ishin thjesht një mjet për të fituar mbështetje financiare nga Shtetet e Bashkuara. “Një kameleon retorik, ai mund të përshtatet mjaft shpejt dhe të thotë atë që duhet thënë. Kështu që ai ishte në gjendje të tregonte historinë e demokracisë në Bosnjë dhe Hercegovinë, të cilën amerikanët donin aq shumë ta dëgjonin në atë moment”, thotë politologu. Por ndërsa interesi i SHBA-së dhe BE-së në Bosnjë dhe Hercegovinë u zbeh, Dodik gradualisht iu nënshtrua një metamorfoze.
Dodik lindi në vitin 1959 në një familje fermerësh në Banja Luka, tani qendra administrative e Republika Srpska. Ish-shokët e skuadrës së Dodik në ekipin lokal të basketbollit ku ai luajti kujtojnë se qasja e tij ndaj lojës ishte pothuajse e njëjtë me atë që ai demonstron tani në politikë – agresive, me frikësimin e një kundërshtari inferior në përmasa dhe peshë trupore.
Pas mbarimit të shkollës së mesme në Banja Luka, Dodik studioi shkenca politike në Universitetin e Beogradit, pas së cilës ai hyri në politikë, sipas Topiqit, si “një udhëheqës i ri dhe premtues”. Në vitin 1990, pas zgjedhjeve të para shumëpartiake në Jugosllavi, Dodik u bë anëtar i Asamblesë Popullore nga Bashkimi i Forcave të Reformës, një parti politike liberale, antinacionaliste që kundërshtoi rënien e Jugosllavisë dhe u drejtua nga kryeministri i fundit i vendit, Ante Markoviq.
Në vitin 1996, Dodik krijoi Partinë e tij të moderuar të Social Demokratëve të Pavarur, e cila kundërshtoi Partinë Demokratike Serbe ultranacionaliste të udhëhequr nga Radovan Karaxhiç, presidenti i parë i Republikës Srpska, që tani vuan dënimin për krime lufte në burg. Përkundër faktit se në vitin 1997 partia e Dodik fitoi vetëm dy nga tetëdhjetë e tre vendet në Asamblenë Kombëtare të Republika Srpska, një sërë krizash në udhëheqjen politike e lejuan atë të bëhej kryeministër vitin e ardhshëm.
Vllezër sllavë
Duke pasur parasysh lidhjet e gjata historike dhe kulturore midis Serbisë dhe Rusisë, si dhe mbështetjen e Moskës për serbët etnikë gjatë Luftërave Jugosllave, ndoshta nuk është aq e habitshme që me kalimin e kohës Dodik filloi të mbështetej gjithnjë e më shumë tek Moska, ndërsa Bosnja dhe Hercegovina mbështetej në Brukseli. Deri më sot, çdo takim me liderin rus i shton pikë Dodikut në atdheun e tij dhe që nga viti 2007 ai filloi të kthehej qartë drejt Rusisë.
“Ai është kthyer nga një shpresë e madhe në një përbindësh politik,” thotë Tanja Topic, një komentatore politike nga Republika Srpska dhe një nga kritikët më të ashpër të Dodikut, të cilin ai madje e ka sulmuar personalisht në daljet publike. “Të kuptuarit e demokracisë dhe të jetosh në përputhje me vlerat e saj ishte gjithmonë pika e tij e dobët: ai nuk i merrte mirë kritikat, sulmonte kundërshtarët politikë dhe kufizonte aksesin e gazetarëve në informacion nëse e kritikonin. Me kalimin e viteve, tiparet e tij autoritare vetëm sa janë intensifikuar.”
Nga ana e saj, Moska e shikoi në mënyrë të favorshme këtë afrim, duke parë në Dodik një agjent të dobishëm, i cili, duke mbjellë kaos në Ballkanin Perëndimor, mund të ndihmonte Rusinë të arrijë qëllimin e saj kryesor – të frenojë çdo përpjekje të rajonit për t’u integruar në BE.
Dodik është takuar me liderin e Kremlinit dhjetëra herë që kur Putin urdhëroi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës, por duket se nuk ka humbur aspak admirimin e tij për të.
“Kjo luftë nuk është midis Ukrainës dhe Rusisë – është një përplasje [e Rusisë] me Perëndimin, i cili po përpiqet të përdorë Kievin për të përshkallëzuar konfliktin,” tha Dodik gjatë një vizite në Moskë dhe një takimi me Putin, i cili u përgjigj nga duke falënderuar mysafirin për pozicionin e tij “neutral”.
Ish-kreu i policisë së Bosnje-Hercegovinës, Zlatko Miletiç, madje e quajti Dodikun një person që “sigurisht është i përfshirë në krimin e organizuar”.
Mashtrim
Vedran Djihic beson se retorika në rritje separatiste e Dodik është një dredhi për të shkëputur vëmendjen nga dëshira e tij për të fituar edhe më shumë para dhe pushtet. “Dodik përdor retorikën nacionaliste dhe anti-evropiane për të kompensuar dëshirën e tij obsesive për pasurim personal,” është i sigurt Dzhich.
Milorad Dodik gjatë një mitingu në Banja Luka, 18 Prill 2024. Foto: Elvis Barukcic / AFP / Scanpix / LETA
Pas miratimit të një ligji që e bënte një vepër penale mohimin e gjenocidit të Srebrenicës në Bosnje dhe Hercegovinë, Dodik kërcënoi të tërhiqte Republikën Srpska nga federata. SHBA i ndërmori këto hapa si paralajmërues të shkëputjes dhe vendosi sanksione disa muaj pas incidentit.
“Ai beson dhe përpiqet të bindë publikun se ai është mesia serb,” thotë ajo, “një lider i madh, misioni i të cilit është të bashkojë serbët dhe të krijojë një shtet serb brenda kufijve të Bosnjës dhe Hercegovinës”.
Në një mënyrë apo tjetër, këto prirje narcisiste të Dodikut janë në dobi të Moskës, për të cilën lideri i Republika Srpska mbetet një element i rëndësishëm në promovimin e interesave ruse në rajonin e Ballkanit./Kosovatimes
