Qeveria dhe institucionet lokale në Maqedoninë e Veriut nuk u kushtojnë vëmendje të duhur çështjeve të ndryshimeve klimatike, mbrojtjes së mjedisit, si dhe ekosistemeve natyrore, thonë aktivistët që merren me mbrojtjen e mjedisit në këtë vend.
Këto reagime pasojnë Raportin e ri të Bankës Botërore për Maqedoninë e Veriut, të titulluar “Raporti i klimës dhe zhvillimit të vendit”, i cili paralajmëron për rreziqet që vendi mund të përballet si pasojë e këtyre fenomeneve.
“Gëzohem shumë që së fundmi po dëshmohet ajo që për vite me radhë paralajmërohej nga organizatat joqeveritare dhe vullnetarët për rrezikun që na kërcënon dhe, fatkeqësisht, është populli ai që i vuan të gjitha pasojat nga puna joserioze për vite me radhë”, thotë për Radion Evropa e Lirë ambientalistja Elmedina Abdulahi.
Ajo nënvizon se masat urgjente janë të domosdoshme, pasi “rreziku është shumë i madh dhe vendi e ka përjetuar këtë disa herë”.
“Nuk ka nevojë të shkruhen në raporte. Ne kemi pasur vërshime në Maqedoninë e Veriut që kanë marrë edhe jetë, dhe kjo tregon seriozitetin e problemit që ne e kemi, edhe pse është fillimi tani. Pritet të jetë shumë më i madh”, thotë Abdulahi.
Në Raportin e Bankës Botërore thuhet se Maqedonia e Veriut është një nga vendet më të ndjeshme ndaj katastrofave natyrore në Ballkanin Perëndimor, duke i veçuar përmbytjet dhe zjarret.
“Vendi ka një histori të gjatë përmbytjesh shkatërruese dhe e ardhmja do të sjellë më shumë ngjarje ekstreme të motit të paparashikueshëm, me intensitet të lartë, (për shembull në formën e shirave të rrëmbyeshëm dhe valëve të të nxehtit)”, thuhet në Raport.
Në këtë drejtim, Abdulahi thotë se duhet të respektohen ligjet në fuqi dhe të zbatohen masat për mbrojtjen e mjedisit:
“Ligjet i kemi shumë të mira, mirëpo ato ligje nuk zbatohen në terren”.
“Në vija të trasha, po theksoj se është shumë me rëndësi të bëhet mbrojtja e biodiversitetit, habitatit dhe e të gjitha specieve të cilat janë në zhdukje, të ndalohet prerja e pakontrolluar e druve që shton rrezikun. Duhet të bëhet mbrojtje e burimeve të ujit, jo vetëm në sasi, por edhe në cilësi. Të ketë kujdes për rregullimin e aktiviteteve të industrisë dhe atyre bujqësore, për të minimizuar ndikimin e tyre negativ në natyrë”.
“Dhe, më e rëndësishmja, nevojitet ngritja e vetëdijes dhe edukimi i shoqërisë dhe i të gjitha institucioneve dhe ndotësve kolektiv apo industrive, që të jenë sa më të vetëdijshëm për dëmin që e shkaktojnë”, thotë ambientalistja Elmedina Abdulahi.
Raporti, gjithashtu, paralajmëron se ndryshimet klimatike përkeqësojnë qasjen në ujë të pastër dhe rrisin rrezikun për sëmundje të transmetuara përmes ujit. Kurse, dëmet ekonomike janë më të ndjeshme në “sektorin e bujqësisë, ku fermerët familjarë janë më të prekurit për shkak të mungesës së sigurimeve bujqësore, sistemeve të ujitjes dhe mbrojtjes nga breshëri”.
Në skenarin më pesimist, sipas Raportit, vendi mund të përballet me humbje deri në 4% të Produktit të Brendshëm Bruto (PBB) deri në vitin 2050, nëse nuk investon në përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike.
Radio Evropa e Lirë e ka pyetur Ministrinë e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor në Maqedoninë e Veriut, për të kuptuar se cilat janë masat konkrete që kjo ministri planifikon të ndërmarrë për të përballuar rreziqet klimatike në vend, por deri në publikimin e këtij artikulli, nuk kanë dhënë përgjigje.
Ndërkohë, në Maqedoninë e Veriut, komunat më të rrezikuara nga zjarret dhe përmbytjet janë: komuna e Koçanit, Kavadarit, Kratovës, Negotinës dhe Velesit. Sipas rajoneve, ekspozim më i lartë ndaj ngjarjeve ekstreme të motit është regjistruar në rajonin e Vardarit, pastaj në rajonin lindor dhe atë verilindor.
Nga viti 2019, në Maqedoninë e Veriut janë djegur më shumë se 600 mijë metër kub dru. Sipas të dhënave të Qendrës për Menaxhimin e Krizave, dëmet e shkaktuara nga zjarret në pesë vjetët e fundit llogariten në 55 milionë euro.
Të dhënat zyrtare nga monitorimi shtetëror tregojnë se gjatë stinës së dimrit, qytetet si Shkupi, Manastiri dhe Tetova kanë përqendrime të larta të grimcave PM2.5 dhe PM10.
Në sektorin e energjisë, Maqedonia e Veriut mund të arrijë qëllimet e saj për uljen e emetimeve deri në vitin 2030, duke mbyllur termocentralet me qymyr dhe duke zgjeruar ndjeshëm kapacitetet e energjisë diellore dhe të erës, konstaton Raporti i Bankës Botërore.
Në katër vjetët e fundit, sipas të dhënave të prezantuara nga Gjykata Supreme, në vend janë shqiptuar 242 vendime të formës së prerë, me të cilat janë dënuar 280 persona. Dënimet kanë të bëjnë me gjoba, burgim ose sanksione alternative. Shumica e veprave penale janë kryer me qëllim, kurse disa nga pakujdesia.
Ndryshimet klimatike në Maqedoninë e Veriut i komentoi edhe presidentja e Komisionit Evropian (KE), Ursula von der Leyen. Gjatë një vizite në Shkup të enjten, ajo tha se Bashkimi Evropian (BE) ka aktivizuar dy herë “mekanizmat e mbrojtjes civile”, si dhe ka mobilizuar gjashtë avionë dhe tre helikopterë, të ofruara nga shtetet anëtare, për të ndihmuar vendin gjatë zjarreve të verës.
Shefja e KE-së, gjithashtu potencoi se Plani i Përbashkët i investimeve të BE-së për Ballkanin Perëndimor ka mobilizuar 1.7 miliard euro investime, të cilat përqendrohen në tranzicionin drejt energjisë së pastër.
“Siç e dini, ne në Bashkimin Evropian jemi zotuar të bëhemi neutral ndaj klimës deri në vitin 2050. Prandaj është shumë e rëndësishme që partnerët tanë të Ballkanit Perëndimor të na bashkohen në këtë rrugëtim”, tha Von der Leyen të enjten në një konferencë shtypi së bashku me kryeministrin e Maqedonisë së Veriut, Hristian Mickoski.
