Mbrëmë Sulmet izraelite ndaj Iranit e intensifikuan luftën në Lindjen e Mesme. Udhëheqësi suprem i Iranit Ali Khamenei dhe këshilltarët e tij kryesorë tani kanë dy opsione – të shmangin konfliktin ose të rrezikojnë një përshkallëzim edhe më të keq. Asnjë, të paktën nga këndvështrimi i tyre, nuk është i mirë.
Në njërin skaj të spektrit është hakmarrja me një valë të re raketash balistike. Izraeli tashmë ka kërcënuar se do të hakmerret nëse kjo ndodh.
Nga ana tjetër, ka një vendim për të vënë një vijë nën shkëmbimin e goditjeve të drejtpërdrejta me Izraelin. Por nëse zgjedh të mos hakmerret kundër Izraelit, Irani rrezikon të duket i dobët dhe i frikësuar nga fuqia ushtarake dhe vendosmëria politike e Izraelit, me mbështetjen e fortë të Shteteve të Bashkuara.
Në fund, udhëheqësi suprem dhe këshilltarët e tij ka të ngjarë të marrin vendimin që, sipas mendimit të tyre, dëmton më pak mbijetesën e regjimit islamik të Iranit.
Kërcënime boshe?
Mediat zyrtare të Iranit në orët para dhe pas sulmeve izraelite dhanë deklarata sfiduese që thuajse sugjeronin se vendimi për t’iu përgjigjur tashmë ishte marrë. Deklaratat e tyre ngjajnë me ato të Izraelit, duke thirrur të drejtën për t’u mbrojtur nga sulmet. Por aksionet janë aq të larta sa Irani mund të vendosë të tërheqë kërcënimet e tij.
Deklaratat e vetë Iranit kanë qenë të qëndrueshme që nga sulmi me raketa balistike në Izrael më 1 tetor. Një javë më parë, ministri i jashtëm iranian Abbas Araghchi tha për rrjetin turk NTV se “çdo sulm ndaj Iranit do të konsiderohet si kalim i vijës së kuqe. Një sulm i tillë nuk do të mbetet pa përgjigje”.
Disa orë para sulmeve izraelite, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme iraniane Esmail Baqai tha: “Ne do t’i përgjigjemi me forcë të plotë çdo agresioni nga regjimi izraelit”. Do të ishte, tha ai, “shumë e gabuar dhe e pabazë” të sugjerohej se Irani nuk do t’i përgjigjej një sulmi të kufizuar izraelit.
Shkëmbime vdekjeprurëse zjarri
Izraeli ka vendosur ritmin e përshkallëzimit që nga pranvera e këtij viti. Ai e sheh Iranin si një mbështetës kryesor të sulmeve të Hamasit që vranë rreth 1200 njerëz më 7 tetor të vitit të kaluar. Nga frika se Izraeli po kërkon një mundësi për të sulmuar, Irani ka sinjalizuar vazhdimisht se nuk dëshiron një luftë të plotë me Izraelin.
Autoritetet në Teheran menduan se kishin një plan më të mirë se lufta totale. Gjegjësisht, Irani përdori militantët nën kontrollin e tij në të ashtuquajturat “boshti i rezistencës” për të sulmuar Izraelin. Huthi në Jemen kanë bllokuar dhe shkatërruar anije në Detin e Kuq. Sulmet me raketa të Hezbollahut nga Libani detyruan të paktën 60,000 izraelitë të largohen nga shtëpitë e tyre.
Gjashtë muaj pas fillimit të luftës, hakmarrja izraelite detyroi ndoshta dy herë më shumë libanezë të largoheshin nga shtëpitë e tyre në jug, por Izraeli ishte i përgatitur të bënte shumë më tepër. Ai paralajmëroi se nëse Hezbollahu nuk pushon zjarrin dhe nuk tërhiqet nga zonat kufitare, do të ndërmarrë veprime vendimtare.
Iranianët përballen me zgjedhje të vështira
Kur kjo nuk ndodhi, Izraeli vendosi të riformësojë fushën e betejës të formësuar nga lufta e kufizuar por rraskapitëse e Iranit. Ai dha një sërë goditjesh të fuqishme që hodhën jashtë ekuilibrit regjimin islamik në Teheran dhe shkatërruan strategjinë e tij. Për shkak të kësaj, pas sulmeve të fundit izraelite, udhëheqësit e Iranit kanë vetëm zgjedhje të vështira për të bërë.
Izraeli e interpretoi hezitimin e Iranit për të zhvilluar një luftë totale si dobësi dhe presion të shtuar si ndaj Iranit ashtu edhe ndaj boshtit të tij. Kryeministri Benjamin Netanyahu dhe komandantët izraelitë mund të përballojnë të rrezikojnë.
Mbështetje e fortë amerikane
Ata patën mbështetjen e qartë të Presidentit Joe Biden, një rrjet sigurie që erdhi jo vetëm në formën e dërgesave të mëdha municionesh, por edhe në vendimin e tij për të dërguar përforcime të rëndësishme detare dhe ajrore të SHBA në Lindjen e Mesme për të forcuar angazhimin e SHBA për mbrojtjen e Izraelit. .
Më 1 prill, një sulm ajror izraelit shkatërroi një pjesë të kompleksit diplomatik iranian në Damask, kryeqytetin e Sirisë. Ai vrau komandantin suprem të Iranit, gjeneral brigade Mohammed Reza Zahedi, së bashku me oficerë të tjerë të lartë të Korpusit të Gardës Revolucionare Islamike të Iranit (IRGC).
Sulmi i parë me raketa balistike i Iranit ishte kryesisht i pasuksesshëm
Amerikanët ishin të zemëruar që nuk ishin paralajmëruar dhe se nuk u ishte dhënë kohë e mjaftueshme për të vënë në gatishmëri forcat e tyre. Por mbështetja e Joe Biden ka qenë e palëkundur ndërsa Izraeli përballet me pasojat e veprimeve të tij.
Më 13 prill, Irani sulmoi me dronë, raketa lundrimi dhe balistike. Shumica u qëlluan nga mbrojtja ajrore izraelite, me ndihmë të konsiderueshme nga forcat e armatosura të SHBA-së, Mbretërisë së Bashkuar, franceze dhe jordaneze.
Më pas Biden i kërkoi Izraelit ta pranonte atë si një fitore, duke shpresuar se mund të ndalonte atë që është bërë momenti më i rrezikshëm në zgjerimin e luftës. Për një kohë, plani i Bidenit dukej se po funksiononte.
Sulme të dhunshme ndaj Hezbollahut
Por Izraeli e ka përshkallëzuar vazhdimisht luftën e tij me Iranin dhe aleatët e tij të Boshtit që nga vera. Goditjet më të mëdha u dhanë në një ofensivë të madhe kundër aleatit më të rëndësishëm të Iranit, Hezbollahut në Liban. Irani ka ndërtuar arsenalin e armëve të Hezbollahut prej vitesh si një pjesë kyçe e mbrojtjes së tij. Plani i Iranit ishte të përdorte Hezbollahun për të penguar Izraelin të sulmonte Iranin.
Por Izraeli filloi i pari. Ai hodhi në erë pager-at dhe telekomandimet që i mashtroi për Hezbollahun, pushtoi Libanin jugor dhe vrau liderin e Hezbollahut, Sheikh Hassan Nasrallah, një njeri që kishte qenë simbol i rezistencës ndaj Izraelit për dekada.
Hezbollahu është ende duke luftuar dhe duke vrarë ushtarë izraelitë brenda Libanit dhe duke gjuajtur një numër të madh raketash. Por ai është në telashe të mëdha pasi humbi liderin dhe një pjesë të madhe të arsenalit të tij.
Sulmi i dytë i Iranit me raketa balistike
Përballë kolapsit të afërt të strategjisë së tij, Irani vendosi që duhej të kundërpërgjigjej. Lejimi i aleatëve të luftojnë dhe të vdesin pa përgjigje do të shkatërronte pozicionin e tij si udhëheqës i forcave anti-izraelite dhe anti-perëndimore në rajon. Përgjigja e tij ishte një sulm shumë më i madh me raketa balistike ndaj Izraelit më 1 tetor.
Sulmet ajrore të Izraelit këtë mëngjes ishin një përgjigje. U deshën më shumë nga sa prisnin shumë, ndoshta sepse disa nga planet e reagimit u zbuluan në publik.
Ndalimi i spirales së përshkallëzimit
Është e vështirë të ndalosh shkëmbimin e goditjeve dhe kundërsulmeve kur të dy vendet besojnë se do të shihen si të dobët dhe të penguar nëse nuk përgjigjen. Kështu dalin jashtë kontrollit luftërat.
Pyetja tani është nëse Irani është i gatshëm t’i japë Izraelit fjalën e fundit, të paktën në këtë fazë të luftës. Presidenti Biden mbështeti vendimin e Izraelit për t’u hakmarrë pas 1 tetorit. Por ai u përpoq edhe një herë të parandalonte një përshkallëzim edhe më vdekjeprurës, duke i thënë publikisht Izraelit të mos bombardonte burimin më të rëndësishëm strategjik të Iranit – objektet e tij bërthamore, të naftës dhe gazit. Ai forcoi mbrojtjen e Izraelit duke vendosur sistemin anti-raketë THAAD në Izrael dhe kryeministri Netanyahu pranoi të merrte këshillën e tij.
Zgjedhjet në SHBA më 5 nëntor janë pjesë e llogaritjeve të Izraelit dhe Iranit për atë që do të vijë më pas. Nëse Donald Trump fiton një mandat të dytë, ai mund të jetë më pak i shqetësuar se Biden për përgjigjen ndaj hakmarrjes së mundshme iraniane me sulme në objektet bërthamore, të naftës dhe gazit.
Irani mohon se dëshiron armë bërthamore, por…
Dhe kështu Lindja e Mesme po pret përsëri. Vendimi i Izraelit për të mos goditur asetin më të vlefshëm të Iranit mund t’i japë Teheranit një shans për të vonuar një përgjigje, të paktën për aq kohë sa diplomatët të bëjnë punën e tyre. Në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së muajin e kaluar, iranianët sugjeruan se ishin të hapur për një raund të ri bisedimesh bërthamore.
E gjithë kjo duhet të jetë shumë e rëndësishme për botën jashtë Lindjes së Mesme. Irani gjithmonë ka mohuar se dëshiron një bombë bërthamore. Por ekspertiza e tij bërthamore dhe pasurimi i uraniumit i vendosën ato armë brenda mundësive të tij. Udhëheqësit e saj duhet të kërkojnë një mënyrë të re për të shpërqendruar armiqtë e tyre. Zhvillimi i një koke bërthamore për raketat e tyre balistike mund të jetë rradha e rendit të ditës.
